Văn học Việt Nam sau năm 1975 qua góc nhìn người viết trẻ:

Diễn đàn của những người viết trẻ

Phát biểu khai mạc tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhấn mạnh, sau năm 1975, chiều kích diện mạo của văn học nghệ thuật Việt Nam hoàn toàn thay đổi so với trước. Văn học Việt Nam được mở rộng biên độ, lực lượng, địa lý, với sự tham gia của các nhà văn các tỉnh, thành phố phía Nam, các nhà văn Việt Nam sống ở nước ngoài. Những người viết văn trẻ cũng tham gia vào nền văn học bằng chính trang viết của mình, bằng trách nhiệm với xã hội, với con người, với những vẻ đẹp đang bị khuất lấp, những vẻ đẹp bị lãng quên và những giá trị tinh thần, đạo đức khác.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam phát biểu. Ảnh: H.Hoàng

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, trong năm 2025, Hội Nhà văn Việt Nam đã tổ chức 3 cuộc hội thảo về “Thành tựu cơ bản của văn học Việt Nam sau 1975 – diện mạo, khuynh hướng và thể loại” (tại thành phố Hồ Chí Minh); “Những vấn đề đặt ra và triển vọng phát triển văn học” (tại Đà Nẵng); “Văn học Việt Nam sau năm 1975 – Thành tựu, vấn đề và triển vọng” (tại Hà Nội) để tổng kết và nhìn văn học Việt Nam 50 năm qua. Nhưng cuộc tọa đàm lần này đặc biệt bởi văn học nửa thế kỷ được soi chiếu qua con mắt của những người viết trẻ.

“Bằng tâm huyết, sáng tạo, bản lĩnh và trí tuệ của họ, có thể nói về văn học Việt Nam 50 năm qua trong chính con mắt của họ. Họ sẽ mang đến một cái nhìn đầy thú vị và chúng ta đang đợi chờ họ cất tiếng. Đó không chỉ là sự chờ đợi để biết chúng ta đã đạt những thành tựu hay còn tồn tại gì, mà qua cách nhìn của họ về một nền văn học, về thái độ, trách nhiệm và lương tri của nhà văn, chúng ta có thể dự báo được văn học Việt Nam trong tương lai”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đặt kỳ vọng.

Nhà thơ Trần Hữu Việt, Trưởng ban Nhà văn trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) phát biểu. Ảnh: H.Hoàng

Đề dẫn hội thảo, nhà thơ Trần Hữu Việt, Trưởng ban Nhà văn trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) khẳng định, bàn về “triển vọng của văn học Việt Nam” thì không thể thiếu vắng những người viết trẻ, dù 3 cuộc hội thảo trước cũng có một số đại biểu trẻ tham luận.

Diễn đàn lần này dành cho những người thực sự trẻ, nhiều cây bút chưa phải là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, thậm chí họ chưa nghĩ tới việc gia nhập Hội, để họ đưa ra nhìn nhận, đánh giá, chất vấn về 50 năm văn học đã qua, về những tác giả, tác phẩm xuất hiện nhiều năm trước khi họ ra đời. Qua đó, Hội Nhà văn Việt Nam có thêm những đánh giá về 50 năm văn học đã qua, cùng các cây viết trẻ suy nghĩ, hoạch định, hành động về một nền văn học trong những năm sắp tới, đồng hành cùng những bước tiến kỳ vĩ của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Chuyển động nhưng chưa nhiều dấu ấn

Tọa đàm ghi nhận nhiều ý kiến thẳng thắn và đa chiều từ những cây bút trẻ đến từ nhiều địa phương trên cả nước. Các tác giả đều khẳng định, văn học Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất đã có sự chuyển mình. Nhà văn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy cho rằng, văn học sau 1975 có nhiều dấu ấn, nhiều thể loại được khai phá như thế sự, lịch sử, huyền ảo, đồng thoại, giả tưởng, trinh thám, ly kỳ, kinh dị, tiểu thuyết bằng tranh (graphic novel). Điều này cho thấy sự chuyển mình nhanh và thích ứng với các xu hướng thế giới.

Các dấu ấn của thành tựu có thể nhìn thấy ở hoạt động xuất bản, cũng như sự xuất hiện của các tác giả hải ngoại, tác giả gốc Việt. Khoảng 15 năm gần đây, nhiều tác giả trẻ xuất hiện với tham vọng và sức viết mạnh mẽ.

Nhà văn Lê Vũ Trường Giang nhận định, lực lượng viết 50 năm qua có thể chia thành ba nhóm chính. Nhóm đầu tiên gồm những tác giả trưởng thành trong chiến tranh và thời kỳ đất nước thống nhất. Họ tiếp tục sáng tác với tinh thần đổi mới, thể hiện những biến động trong xã hội và tư duy mới thời hậu chiến. Nhóm thứ hai là những tác giả từng viết trước và sau năm 1975. Những tác phẩm của nhóm này vừa kế thừa, vừa chuyển mình, góp phần không nhỏ vào sự phong phú của văn học hiện đại. Nhóm thứ ba là những cây bút trẻ, sinh ra và lớn lên trong một xã hội thay đổi mạnh mẽ như thế hệ 7X trở về sau. Họ có tư duy sáng tạo mới mẻ, diễn đạt sâu sắc những vấn đề của xã hội đương đại. Văn chương của họ là một hành trình tự khám phá, thể hiện sự tươi mới và mạnh mẽ của thế hệ mới.

Nhà văn Trần Văn Thiên cho rằng, 50 năm qua, có nhiều tác phẩm đã gây tiếng vang ngay lúc mới công bố và sống mãi trong lòng người đọc. Chủ đề chiến tranh, hậu chiến tranh, thân phận con người, nông thôn Việt Nam được khai thác xuyên suốt. Nhưng dường như vẫn chưa có nhiều tác phẩm vượt thoát tư tưởng thời đại, mở ra một con đường mới ít người dấn thân, một bản sắc mới, tư tưởng mới, thay đổi những cách nhìn quen thuộc.

“Những người viết dường như vẫn và đang đi theo những lối mòn, với cách tiếp nhận bằng một hệ quy chiếu ít chịu thay đổi. Nhiều cây bút chấp nhận chọn con đường viết theo lối thị trường, tạo sự dễ dàng, thuận lợi trong việc công bố tác phẩm, cũng là một trong những nguyên nhân khiến nội tại văn chương chưa được khai phóng hết”, nhà văn Lê Văn Thiên nhận định.

Về phía các nhà văn trẻ, theo cây bút Lê Văn Thiên, người viết trẻ hiện nay đã và đang quyết liệt tìm một lối đi mới, đã có sự giao thoa, ảnh hưởng từ văn chương thế giới. Vì thế, thế hệ nhà văn đi trước, cần thay đổi trong cách tiếp nhận những tác phẩm thể hiện tính tìm tòi của thế hệ nhà văn kế thừa.

Góp tiếng nói trẻ trong văn chương kỷ nguyên mới

Nhận định về văn học Việt Nam từ khi bước vào thế kỷ XXI, nhà văn trẻ Cao Việt Quỳnh cho rằng đã vươn rộng ra thế giới. Bên cạnh những tác phẩm bất hủ, lâu năm, có sự ra đời của vô số thể loại mới. Những câu chuyện kỳ ảo, khoa học viễn tưởng, lãng mạn, trinh thám, kinh dị do người Việt, cho người Việt ngày càng nhiều, tạo ra một sự giàu có, đặc sắc cho văn học Việt Nam. Theo tác giả Cao Việt Quỳnh, sự đa dạng này giúp văn học Việt Nam có thể đến tay nhiều bạn trẻ, dễ tiếp cận hơn đối với bạn bè quốc tế.

Nhà văn Lê Quang Trạng tham luận tại tọa đàm. Ảnh: H.Hoàng

Nhìn về những văn học Việt Nam 50 năm qua, nhà văn Lê Quang Trạng bày tỏ niềm tự hào và thấy “ngọn lửa” trách nhiệm đang cháy lên. Thế hệ viết hôm nay không thể chỉ nối tiếp, mà phải làm mới, làm mạnh, làm khác – để văn học Việt Nam bước ra thế giới bằng chính tiếng nói, bản sắc và tâm hồn Việt.

Theo nhà văn Lê Quang Trạng, bản sắc dân tộc là cái lõi tạo nên sức sống lâu dài của văn học. Nhưng giữ bản sắc không có nghĩa là khư khư ôm lấy cái cũ, mà là biết thổi tinh thần Việt vào trong hơi thở hiện đại.

Để người viết trẻ có thể “sống được, viết được, và đi xa hơn”, nhà văn Lê Quang Trạng đề xuất cần một chiến lược quốc gia về quảng bá văn học Việt Nam ra thế giới, gắn kết với điện ảnh, du lịch, sân khấu, nghệ thuật thị giác; có các quỹ sáng tác, chương trình dịch thuật, trại viết mở rộng, diễn đàn giao lưu quốc tế cho người viết trẻ tiếp cận; đổi mới đào tạo viết văn và phê bình để giúp người trẻ tìm giọng riêng, tư duy riêng, cách kể chuyện của thế hệ mình.

Các tác giả trẻ đến với tọa đàm đều bày tỏ muốn được viết, được dấn thân, được trưởng thành và được cùng nhau góp phần tạo nên một diện mạo mới cho văn học Việt Nam thế kỷ XXI.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/van-hoc-viet-nam-sau-nam-1975-qua-goc-nhin-nguoi-viet-tre-khat-vong-doi-moi-va-tien-xa-hon-723424.html