Nâng tầm giá trị cây tỏi tía bản địa

QTO - Giống tỏi tía Ba Đồn từ lâu đã được xem là đặc sản tiêu biểu vùng cát ven sông Gianh thuộc huyện Quảng Trạch và TX. Ba Đồn (cũ), mang lại sinh kế ổn định cho bà con. Tuy nhiên, hoạt động sản xuất và tiêu thụ giống tỏi này còn nhỏ lẻ, thủ công, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế vốn có. Trước thực trạng đó, nhiệm vụ khoa học-công nghệ (KH-CN) “Phát triển chuỗi giá trị từ tỏi tía Ba Đồn, Quảng Trạch” đã được triển khai hiệu quả.

Tiến sĩ Lý Thị Thu Hoài, Chủ nhiệm nhiệm vụ cho biết, nhiệm vụ được triển khai từ tháng 9/2023-tháng 8/2025 với sự chủ trì của Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư Quang Minh Inco, phối hợp với hộ kinh doanh Thu Hoài Lab và sự quản lý của Sở KH-CN. Nhiệm vụ nhằm hoàn thiện quy trình công nghệ chế biến, xây dựng tiêu chuẩn cơ sở, thiết kế hệ thống nhận diện thương hiệu và sản xuất thử nghiệm các sản phẩm chế biến sâu từ tỏi tía. Qua đó, góp phần nâng cao giá trị thương mại, mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm đặc sản địa phương.

Kết quả nhiệm vụ sẽ tạo cơ sở dữ liệu khoa học khẳng định giá trị của tỏi tía Ba Đồn; đồng thời, xây dựng mô hình chuỗi giá trị với đa dạng sản phẩm thu hút người tiêu dùng, đặc biệt hấp dẫn khách du lịch, góp phần phát triển thương hiệu tỏi tía Ba Đồn vươn xa và bền vững.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nhóm nghiên cứu đã triển khai những cải tiến hiệu quả đối với quy trình chế biến tỏi lên men sấy dẻo. Theo đó, sử dụng máy sấy lạnh (10-15kg/mẻ) với nhiệt độ điều chỉnh từ 45-50°C; có hệ thống lọc khí và tách ẩm nhằm kiểm soát vi sinh, giữ nguyên mùi vị tự nhiên của tỏi. Thời gian sấy được tối ưu ở mức 20-24 giờ, độ ẩm sản phẩm sau sấy còn khoảng 15%-18% để bảo đảm độ dẻo và khả năng bảo quản.

Sản phẩm tỏi sấy dẻo có màu nâu sáng, độ mềm vừa phải, thích hợp làm món ăn hằng ngày, làm gia vị hoặc bổ sung dinh dưỡng. Quy trình chế biến bột tỏi cũng được cải tiến với việc áp dụng quy trình nghiền 2 giai đoạn: Nghiền thô (tách xơ) và nghiền mịn; sử dụng thiết bị sàng rung phân loại hạt bột, cho kích thước hạt ổn định. Sản phẩm bột tỏi mịn, màu vàng nhạt tự nhiên, giữ nguyên mùi vị và hợp vệ sinh, không vón cục, phù hợp dùng làm gia vị cao cấp.

Các sản phẩm từ tỏi tía Ba Đồn được khách hàng đánh giá cao - Ảnh: M.N

Đáng chú ý, nhằm bảo đảm chất lượng, an toàn và cơ sở pháp lý cho việc lưu hành sản phẩm trên thị trường, nhiệm vụ đã xây dựng và ban hành 4 bộ tiêu chuẩn cơ sở tương ứng với 4 sản phẩm sản xuất thử nghiệm (siro tỏi tía Ba Đồn-2 loại, tỏi lên men sấy dẻo và bột tỏi). Trên cơ sở hoàn thiện quy trình công nghệ và xây dựng tiêu chuẩn cơ sở, dự án đã tiến hành sản xuất thử nghiệm 4 loại sản phẩm từ tỏi tía Ba Đồn với tổng số 1.800 sản phẩm nhằm đánh giá khả năng sản xuất quy mô nhỏ, kiểm định chất lượng, lấy ý kiến người tiêu dùng và chuẩn bị tiền đề thương mại hóa. Các sản phẩm được sản xuất tại cơ sở phối hợp (hộ kinh doanh Thu Hoài Lab) với sự hướng dẫn và giám sát kỹ thuật từ nhóm chuyên gia.

Theo Tiến sĩ Lý Thị Thu Hoài, một trong những kết quả đáng ghi nhận khác của nhiệm vụ chính là việc thu thập thông tin và xây dựng bản đồ vùng nguyên liệu. Bản đồ phân bố tỏi tía Ba Đồn là căn cứ để lựa chọn vùng nguyên liệu kết nối, theo dõi quá trình trồng, chăm sóc và thu mua cho nội dung sản xuất thử nghiệm. Đồng thời, dựa trên bản đồ khảo sát, nhóm nghiên cứu đánh giá và định hướng các vùng nguyên liệu tiềm năng nhằm tiếp tục nhân rộng mô hình, phát triển ổn định chuỗi giá trị từ tỏi tía Ba Đồn sau khi kết thúc sản xuất thử nghiệm. Bước đầu, đã xây dựng được sự kết nối giữa nhà nông, nhà khoa học và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Ngoài ra, xây dựng thương hiệu là một nội dung trọng tâm của nhiệm vụ nhằm định hình hình ảnh sản phẩm gắn với địa phương, tăng khả năng nhận diện và tạo nền tảng phát triển bền vững cho sản phẩm tỏi tía Ba Đồn trên thị trường trong và ngoài tỉnh. Nhóm thực hiện đã hoàn thiện đồng bộ các yếu tố nhận diện thương hiệu, bao gồm: Logo, tờ rơi quảng bá, mẫu bao bì tem nhãn và mã QR truy xuất nguồn gốc. Thương hiệu bước đầu được thị trường nhận diện trên một số kênh bán hàng thử nghiệm.

Phản hồi từ người tiêu dùng cho thấy mức độ hài lòng cao về thiết kế bao bì, thông tin rõ ràng, truy xuất tiện lợi. Các hoạt động hội thảo, tham gia một số sự kiện và bán hàng thử nghiệm cũng được triển khai nhằm đánh giá phản hồi của thị trường, kiểm tra mức độ chấp nhận sản phẩm và khả năng tiếp cận khách hàng qua các nền tảng số. Trong giai đoạn đầu, nhóm nghiên cứu tập trung thử nghiệm 2 kênh bán hàng trực tuyến phổ biến là zalo và facebook, phù hợp với quy mô bán lẻ, chi phí thấp, dễ lan tỏa trong cộng đồng người tiêu dùng nội địa.

Tại hội nghị nghiệm thu cấp tỉnh, Giám đốc Sở KHCN Đặng Ngọc Tuấn nhận định nhiệm vụ đã hoàn thành mục tiêu đề ra, có giá trị thực tiễn và phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, qua đó, góp phần nâng tầm thương hiệu tỏi tía Ba Đồn và tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Mai Nhân

Nguồn: https://baoquangtri.vn/kinh-te/202511/nang-tam-gia-tri-cay-toi-tia-ban-dia-cb768b8/