Người Việt định cư và bài học quản lý tài chính xuyên biên giới

Sau hơn hai năm sinh sống tại Toronto (Canada), chị Lê Mai – 37 tuổi, từng là nhân viên tài chính ở TP.HCM – thừa nhận rằng điều khiến chị bối rối nhất khi sang nước ngoài không phải là ngôn ngữ hay văn hóa, mà là quản lý tiền bạc trong hai hệ thống tài chính khác nhau. “Ở Việt Nam tôi quen gửi tiết kiệm, đầu tư cổ phiếu, chuyển khoản đơn giản. Nhưng khi sang Canada, tôi phải học lại từ đầu: cách khai thuế, cách chuyển tiền hợp pháp về nước, cách duy trì tài khoản ở cả hai nơi,” chị Mai kể. Câu chuyện của chị Mai cũng là bài học chung cho nhiều người Việt đang định cư tại Mỹ, Úc hay châu Âu - những người phải học cách quản lý tài sản xuyên biên giới, trong khi mỗi quốc gia lại có quy định tài chính riêng.

Khi “một dòng tiền” chia làm hai

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (World Bank), lượng kiều hối gửi về Việt Nam đạt hơn 16 tỷ USD năm 2023, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia nhận kiều hối lớn nhất thế giới. Phía sau con số này là hàng triệu người Việt định cư đang điều hành hai dòng tài chính song song: một ở quê hương và một tại quốc gia sinh sống.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tư vấn tài chính cho rằng thách thức lớn nhất của người Việt định cư là thiếu chiến lược tài chính tổng thể. Phần lớn vẫn quản lý tiền theo cảm tính: có bao nhiêu gửi về bấy nhiêu, hoặc đầu tư ngắn hạn trong nước mà không tính đến rủi ro tỷ giá hôm nay, thuế, và quy định ngoại hối.

Quản lý tài chính xuyên biên giới không đơn thuần là chuyển tiền qua lại, mà là cân bằng tài sản và nghĩa vụ giữa hai hệ thống pháp lý.

Cần có chiến lược tài chính tổng thể để tối ưu dòng tiền. 

Bài học 1: Hiểu rõ luật và thuế song phương

Mỗi quốc gia đều có quy định riêng về thuế thu nhập, thuế tài sản, và nghĩa vụ kê khai tài chính nước ngoài. Với người Việt định cư, đây là khâu quan trọng nhất để tránh rơi vào rủi ro pháp lý.

Ví dụ, tại Mỹ, Internal Revenue Service (IRS) yêu cầu người cư trú phải khai báo toàn bộ thu nhập toàn cầu, bao gồm cả tiền gửi tại ngân hàng Việt Nam. Trong khi đó, Úc và Canada có hiệp định tránh đánh thuế hai lần với Việt Nam, giúp người nộp thuế không bị đánh thuế trùng lặp nếu đã đóng tại một trong hai nước.

Rất nhiều người Việt khi chuyển tiền về nước đầu tư bất động sản hoặc chứng khoán không nghĩ đến việc phải khai thuế ở nước sở tại. Đến khi cơ quan thuế kiểm tra mới phát sinh vấn đề.

Bài học 2: Duy trì tài khoản hai chiều – nhưng minh bạch

Giữ tài khoản tại Việt Nam giúp người định cư thuận tiện chi trả các nghĩa vụ tài chính, hỗ trợ người thân hoặc đầu tư trong nước. Ngược lại, tài khoản tại quốc gia định cư là nơi nhận thu nhập và thực hiện các giao dịch sinh hoạt hằng ngày.

Tuy nhiên, việc duy trì hai tài khoản cần tuân thủ quy định ngoại hối và kê khai đầy đủ với cơ quan thuế.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép người định cư duy trì tài khoản trong nước để phục vụ nghĩa vụ tài chính hợp pháp, nhưng khuyến cáo phải thông báo nếu thay đổi tình trạng cư trú.

Một số ngân hàng quốc tế cũng cung cấp dịch vụ tài chính xuyên biên giới, giúp khách hàng người Việt có thể chuyển tiền, quản lý tài sản, và theo dõi danh mục đầu tư từ cả hai quốc gia.

Cần minh bạch hoá dòng tiền để tránh rủi ro không đáng có. 

Bài học 3: Theo dõi tỷ giá và phân bổ tài sản thông minh

Với người có thu nhập bằng USD, CAD hay AUD… nhưng đầu tư bằng VND, tỷ giá Đô Úc, CAD, USD… là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận thực tế. Nếu không theo dõi biến động, khoản lợi nhuận ở Việt Nam có thể “bốc hơi” chỉ vì đồng nội tệ mất giá so với ngoại tệ gốc.

Giải pháp là phân bổ tài sản theo nguyên tắc 3 phần: Phần gốc ổn định – gửi tiết kiệm hoặc đầu tư trái phiếu tại nước sở tại. Phần đầu tư linh hoạt – đầu tư tại Việt Nam thông qua kênh chứng khoán, bất động sản hoặc quỹ mở, nhưng chỉ dùng nguồn tiền đã kê khai. Phần dự phòng – duy trì bằng ngoại tệ mạnh, đảm bảo khả năng chi trả khẩn cấp hoặc biến động tỷ giá.

Sự cân đối này giúp người định cư vừa duy trì lợi nhuận đầu tư, vừa bảo vệ tài sản khỏi rủi ro kinh tế và chính sách tiền tệ.

Đầu tư thông minh bằng cách theo dõi tỷ giá. 

Bài học 4: Tư duy quản trị tài chính dài hạn

Người Việt định cư nên xem quản lý tài chính như một phần của chiến lược định cư bền vững. Định cư không chỉ là sống ở nơi khác, mà là tái cấu trúc toàn bộ hệ thống tài sản và thu nhập. Nếu chỉ nghĩ ngắn hạn, rất dễ mắc sai lầm trong đầu tư hoặc vi phạm quy định thuế.

Việt kiều có kế hoạch hồi hương hoặc đầu tư trở lại Việt Nam nên lập kế hoạch chuyển tài sản có lộ trình, tránh chuyển một lần số tiền lớn – vừa khó chứng minh nguồn, vừa tăng rủi ro biến động tỷ giá.

Người Việt định cư ngày nay không chỉ mang theo gia đình, mà còn mang theo cả một nền tài chính hai chiều. Từ việc duy trì tài khoản, chuyển tiền, đầu tư đến kê khai thuế, mọi quyết định đều đòi hỏi hiểu biết và tính hệ thống. “Sống ở hai nơi nghĩa là phải học cách nhìn tiền theo hai cách: vừa là phương tiện, vừa là trách nhiệm.” Đó cũng chính là tinh thần của quản lý tài chính xuyên biên giới hiện đại – nơi an toàn, minh bạch và bền vững phải song hành.