Ninh Bình phát triển công nghiệp văn hóa, thúc đẩy kinh tế sáng tạo

Du khách tham quan cánh đồng lúa Tam Cốc dịp Tuần Du lịch Ninh Bình năm 2025. Ảnh: Minh Đường

Di sản-Chất liệu vàng cho công nghiệp văn hóa

Ninh Bình được thiên nhiên và lịch sử ưu ái ban tặng hệ sinh thái văn hóa-thiên nhiên đa dạng bậc nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ. Tỉnh hiện sở hữu 1.821 di tích thuộc nhiều loại hình khác nhau, cùng với 430 di sản văn hóa phi vật thể đang hiện diện sống động trong đời sống cộng đồng. Trong đó nổi bật là Quần thể danh thắng Tràng An-Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới, Vườn Quốc gia Cúc Phương, Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long, vùng biển Kim Sơn-Cồn Nổi (thuộc khu dự trữ sinh quyển châu thổ Sông Hồng)… Chính nhờ nguồn lực này, Ninh Bình sớm xác định định hướng chiến lược: Phát triển công nghiệp văn hóa gắn với đô thị di sản, đồng thời xây dựng lộ trình trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo UNESCO (UCCN) trong tương lai gần.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam: “Với hệ sinh thái di sản văn hóa và thiên nhiên đa dạng, độc đáo chính là thế mạnh ưu trội của tỉnh trong phát triển công nghiệp văn hóa như một kênh gia tăng sức mạnh mềm văn hóa, định vị thương hiệu địa phương trong kết nối quốc tế. Không chỉ dừng lại ở tiềm năng, công nghiệp văn hóa tại Ninh Bình thời gian qua đã có bước tiến đáng kể, đặc biệt trong các lĩnh vực như du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, điện ảnh và truyền thông tích hợp”.

Từ nhận định trên, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương đã phân tích dựa trên các số liệu thống kê cụ thể của các ngành. Tiêu biểu như ngành Du lịch, năm 2010, doanh thu du lịch chỉ đạt 551 tỷ đồng thì đến giai đoạn 2020-2025, doanh thu từ hoạt động du lịch tăng trưởng cao, ước đạt 29.598 tỷ đồng, bình quân mỗi năm đạt 5.919,6 tỷ đồng, riêng năm 2025 doanh thu từ hoạt động du lịch ước đạt 10.000 tỷ đồng, gấp 6,3 lần so với năm 2020. Ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống-lĩnh vực liên quan chặt chẽ đến du lịch cũng tăng trưởng mạnh, đóng góp khoảng 3,1% vào GRDP toàn tỉnh. Lực lượng lao động trong lĩnh vực này cũng đáng chú ý, với hơn 20 nghìn người từ 15 tuổi trở lên làm việc trong ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống.

Thành công nêu trên chính là minh chứng sống động cho hướng đi phát triển du lịch văn hóa bền vững dựa trên sự bảo tồn và phát huy sáng tạo các sản phẩm, dịch vụ văn hóa gắn với các ngành công nghiệp văn hóa có liên quan như thủ công, thời trang, điện ảnh, sự kiện truyền thông, sự kiện thể thao của tỉnh nói chung và các đô thị di sản nói riêng.

Đặc điểm nổi trội của nhóm các ngành công nghiệp văn hóa ở Ninh Bình là có tính liên ngành, xuyên ngành và dựa nhiều vào các điểm đến di sản văn hóa, thiên nhiên như: Các hoạt động nghệ thuật biểu diễn gắn với các hoạt động vui chơi và giải trí; mỹ thuật nhiếp ảnh và triển lãm, điện ảnh… Những ngành này đã có sự tăng trưởng theo hướng tịnh tiến đáp ứng nhu cầu tiêu dùng văn hóa của toàn tỉnh, nhất là sau đại dịch COVID-19, nhóm ngành này đã hồi phục tương đối ngoạn mục khi tập trung vào thị phần tiêu dùng tại đô thị với tốc độ tăng trưởng giá trị gia tăng vào khoảng 6,29% trong năm 2023.

Điều này không chỉ đóng góp vào GRDP của tỉnh Ninh Bình, mà quan trọng hơn là nó còn tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo tại các doanh nghiệp trẻ. Một trong những nhóm ngành quan trọng đã phát huy triệt để lợi thế cảnh quan thiên nhiên độc đáo, hệ thống di sản ken dày tại các đô thị đóng góp đáng kể vào GRDP của tỉnh Ninh Bình đó là sự kết nối nhóm ngành quảng cáo, truyền hình và phát thanh.

Trên thực tế, giá trị gia tăng của ngành thông tin và truyền thông sự kiện tích hợp với thời trang, âm nhạc, lễ hội truyền thống, lễ hội mới cùng các sự kiện thể thao trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đã đạt mức 1.716 tỷ đồng năm 2023, cao gấp 2,42 lần so với năm 2010. Ngành thông tin và truyền thông đã tạo ra được nhiều việc làm mới cho 1.509 lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc vào năm 2023, đồng thời đóng góp 1,9% vào GRDP của tỉnh. Trong bối cảnh chuyển đổi số, hoạt động thông tin và truyền thông được xác định là động lực thúc đẩy sáng tạo. Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 14 doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực này với năng suất lao động cao gấp 6,23 lần so với năng suất lao động bình quân hàng năm của tỉnh.

Tỉnh Ninh Bình được nhiều chuyên gia đánh giá là một trong những tỉnh đầu tiên quan tâm đầu tư thích đáng đối với công nghiệp văn hóa nói chung cũng như thông tin và truyền thông trong nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Những con số trên dù chưa toàn diện, đầy đủ và chính xác, kịp thời nhưng phần nào cho thấy một bức tranh đa dạng thể hiện sự năng động của Ninh Bình trong việc định hình một trung tâm công nghiệp văn hóa mới tại vùng đồng bằng Sông Hồng với đô thị di sản giàu bản sắc văn hoá và cảnh quan thiên nhiên đa dạng, độc đáo gắn với năng lực khởi nghiệp sáng tạo của các doanh nghiệp.

Từ kinh nghiệm quốc tế đến thực tiễn địa phương

Ninh Bình không đi một mình trên hành trình này. Nhiều thành phố châu Á từng là Cố đô như: Jeonju (Hàn Quốc), Chiang Mai (Thái Lan), Thành Đô (Trung Quốc)… đều đã trở thành thành viên UCCN nhờ xác định công nghiệp văn hóa là chiến lược lõi để phát triển sáng tạo và bền vững. Học hỏi từ những mô hình đó, Ninh Bình đã bước đầu hoàn thiện các nghiên cứu tiền khả thi để tham gia mạng lưới UCCN, đặc biệt với định hướng đưa thành phố Hoa Lư trở thành “vùng lõi sáng tạo” của tỉnh.

Đặc biệt, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 22- NQ/TU về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trên địa bàn tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2025-2035, định hướng đến năm 2050, trong đó tập trung vào một số lĩnh vực mũi nhọn như nghệ thuật truyền thông, điện ảnh, thủ công truyền thống. Một trong những bước đi được đánh giá cao là thành lập Ủy ban tư vấn sáng tạo, xây dựng cơ chế hợp tác công-tư, vận hành Quỹ sáng tạo, thí điểm đầu tư mạo hiểm cho các dự án đột phá... Đây là những công cụ quan trọng để khơi thông dòng vốn xã hội vào lĩnh vực văn hóa, một điểm nghẽn lâu nay.

PGS. TS Phạm Quỳnh Phương, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận xét: Tuy đã có bước chuyển tích cực về phát triển công nghiệp văn hóa nhưng Ninh Bình vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản. Trước hết là sự thiếu liên kết giữa các lĩnh vực, giữa du lịch với nghệ thuật, giữa truyền thông với thủ công, giữa doanh nghiệp khởi nghiệp với cộng đồng sáng tạo địa phương.

Công nghiệp văn hóa bản chất là ngành liên ngành, xuyên ngành, nhưng hiện vẫn còn bị “mạnh ai nấy làm”. Bên cạnh đó, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo ở Ninh Bình vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, chưa có nhiều doanh nghiệp trẻ mạnh dạn đầu tư vào các lĩnh vực như thiết kế, game, mỹ thuật, phần mềm… Sản phẩm sáng tạo văn hóa còn thiếu tính độc đáo, chưa có thương hiệu mạnh, khó cạnh tranh ở thị trường quốc tế. Ngoài ra, nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp văn hóa còn thiếu hụt. Việc đào tạo chuyên sâu, đặc biệt trong các lĩnh vực cần tính sáng tạo cao như điện ảnh, mỹ thuật, công nghệ sáng tạo… chưa đáp ứng kịp đà phát triển.

PGS. TS Phạm Quỳnh Phương tin tưởng: Dù còn nhiều thách thức, nhưng nếu kiên định với chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa bền vững, Ninh Bình hoàn toàn có thể trở thành “trung tâm văn hóa sáng tạo” của khu vực đồng bằng Bắc Bộ và quốc gia. Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn giúp gìn giữ bản sắc, nâng cao đời sống tinh thần và thúc đẩy phát triển con người, đúng như tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc và Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước đã đề ra.

Để hiện thực hóa điều đó, Ninh Bình cần xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa gắn với đô thị di sản. Đẩy mạnh đầu tư cho hạ tầng sáng tạo, phát triển các không gian văn hóa mở, trung tâm nghệ thuật cộng đồng, chợ văn hóa số. Xây dựng cơ chế ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa. Huy động nguồn lực xã hội hóa, thiết lập các quỹ sáng tạo văn hóa địa phương. Gắn kết chặt chẽ bảo tồn di sản với đổi mới sáng tạo để biến di sản thành nền tảng sáng tạo những giá trị mới. Trong dòng chảy phát triển bền vững của thế kỷ XXI, Ninh Bình đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế không chỉ là “đất thiêng ngàn năm” mà còn là “đất sáng tạo thời đại mới”.

Với chiến lược đúng đắn, tầm nhìn dài hạn và quyết tâm hành động, phát triển công nghiệp văn hóa sẽ không chỉ là một định hướng, mà sẽ trở thành hiện thực sống động, góp phần nâng cao sức mạnh mềm của Ninh Bình trên bản đồ văn hóa sáng tạo Việt Nam và thế giới.

Nguyễn Thơm

Nguồn: https://baoninhbinh.org.vn/ninh-binh-phat-trien-cong-nghiep-van-hoa-thuc-day-kinh-te-006522.htm