Lý luận CTĐ, CTCT trong Quân đội nhân dân Việt Nam là một hệ thống thống nhất các quan điểm, tư tưởng lý luận, sản phẩm nhận thức của các chủ thể hoạt động CTĐ, CTCT, phản ánh bản chất của hoạt động CTĐ, CTCT. Được hình thành trên cơ sở thực tiễn CTĐ, CTCT và đúc kết thông qua tổng kết kinh nghiệm thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT qua các thời kỳ.

Giai đoạn 1930 - 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, hoạt động CTCT tập trung chủ yếu vào các mặt công tác như: Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, công tác tổ chức xây dựng Đảng, công tác cán bộ, công tác dân vận, công tác địch vận. Đây là giai đoạn sơ khai hình thành CTCT trong các tổ chức vũ trang cách mạng, từ những đội tự vệ công nông, du kích cứu quốc, đến các đội cứu quốc quân, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Việt Nam giải phóng quân. Bên cạnh việc tiến hành CTCT trong đội, hoạt động CTCT còn góp phần đặc biệt quan trọng trong tuyên truyền, vận động quần chúng nhân dân. Bằng các hình thức như tố khổ, kể khổ, phát hành bản tin du kích, ra bích báo, kết hợp các hoạt động bảo vệ, giúp đỡ nhân dân trong các cuộc bãi công, bãi thị, kháng sưu, kháng thuế, hoạt động CTCT đã giác ngộ quần chúng, thu phục quần chúng theo ảnh hưởng cộng sản, vùng lên đấu tranh theo con đường cách mạng của Đảng. Mặc dù mới sơ khai hình thành, có những lúc tiến hành một cách mò mẫm, nhưng hoạt động CTCT đạt hiệu quả rất thiết thực, phản ánh đúng bối cảnh lịch sử giai đoạn này.

Các đại biểu tham quan các sản phẩm vũ khí, khí tài công nghệ cao mang thương hiệu Quốc phòng Việt Nam được trưng bày tại Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XII. Ảnh: VIỆT TRUNG 

Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, hoạt động công tác chính trị có sự trưởng thành rõ rệt. Thực tiễn đã tập trung vào các nội dung, các mặt công tác như: Công tác tư tưởng; công tác tổ chức xây dựng Đảng; thực hiện cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội; công tác cán bộ; xây dựng cơ quan chính trị, đội ngũ cán bộ chính trị các cấp; công tác bảo vệ an ninh; công tác dân vận; công tác địch vận; công tác chính sách; xây dựng các tổ chức quần chúng và hội đồng quân nhân. Song do điều kiện lịch sử, thời kỳ này CTCT trong Quân đội chưa tổng kết được kinh nghiệm thực tiễn nên việc hình thành nguyên tắc tiến hành CTCT còn dừng lại ở những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo từng nội dung, từng mặt công tác, chưa khái quát được thành những nguyên tắc chung nhất chỉ đạo toàn bộ hoạt động CTCT.

Thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, hoạt động CTĐ, CTCT có sự phát triển vượt bậc. Tập trung toàn diện vào các mặt công tác, phù hợp với đặc điểm từng giai đoạn, từng nhiệm vụ, từng chiến trường cụ thể. Làm cho bộ đội thấu suốt đường lối, chủ trương chiến lược, sách lược cách mạng của Đảng, nhiệm vụ của quân đội; hiểu rõ bản chất âm mưu thủ đoạn của kẻ thù; phát động cao trào chống Mỹ, cứu nước; phát huy sức mạnh tổng hợp của cả nước quyết tâm bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước lên chủ nghĩa xã hội. Hoạt động tổng kết thực tiễn được tiến hành, Tổng cục Chính trị đã chủ trì tổng kết CTĐ, CTCT của Quân đội nhân dân Việt Nam từ khi thành lập cho đến năm 1959, đã rút ra 7 bài học kinh nghiệm có giá trị lý luận và chỉ đạo thực tiễn sâu sắc. Ban hành Điều lệ (dự thảo) CTCT của Quân đội nhân dân Việt Nam (1958); ban hành Điều lệ công tác của các Cục chức năng, một số đơn vị trong quân đội và bộ đội địa phương. Tuy nhiên hệ thống lý luận về CTĐ, CTCT chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ.

Thời kỳ từ năm 1976 đến nay, thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT luôn có sự vận động, biến đổi phù hợp với mỗi giai đoạn của cách mạng. Đã sâu sát bám sát thực tiễn trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam biên giới phía Bắc, trong chiến đấu bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Trong xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, lấy xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu của Quân đội.

Hiện nay, đặc điểm tình hình có nhiều biến đổi, đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được thực hiện. Trong Quân đội đã tiến hành sát nhập các cơ quan, đơn vị, bỏ mô hình quân sự cấp huyện, bảo đảm xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Việc hội nhập quốc tế, đối ngoại quốc phòng là một tất yếu khách quan, phong trào bình dân học vụ số đang được triển khai thực hiện tích cực. Trong bối cảnh đó, Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XII đã xác định nhiều vấn đề quan trọng, đặt ra yêu cầu cho tất cả các cơ quan, đơn vị trong toàn quân phải nỗ lực phấn đấu, hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu mà Đại hội đã đề ra.

Theo đó, lý luận CTĐ, CTCT hiện nay cần được tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện một cách toàn diện. Phát triển lý luận CTĐ, CTCT có nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn và giải pháp nhằm tiếp tục củng cố, tăng cường bản chất giai cấp công nhân, giữ vững sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Nghiên cứu, quán triệt sâu sắc và làm sáng tỏ hơn nữa sự phát triển hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội từ khi thành lập đến nay, nhất là thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT trong tình hình hiện nay. Nội dung bao gồm các vấn đề: Lý luận về nguyên tắc Đảng lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam; lý luận về cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội; lý luận về công tác tư tưởng của Đảng trong quân đội; lý luận về công tác tổ chức trong quân đội; lý luận về công tác chính sách trong quân đội; lý luận về CTĐ, CTCT trong các nhiệm vụ của quân đội; nghiên cứu về chính trị của quân đội nước ngoài, về CTCT của quân đội các nước xã hội chủ nghĩa; nghiên cứu phát triển hệ thống khái niệm phạm trù CTĐ, CTCT. 

 Mô hình thư viện cà phê sách ở Vùng 3 Hải quân. Ảnh: DUY KHÁNH

Như vậy, lý luận CTĐ, CTCT trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay gồm 8 vấn đề cơ bản. Theo đó, nghiên cứu sự hình thành, phát triển lý luận CTĐ, CTCT trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay cần bám sát những vấn đề trên để làm rõ quá trình hình thành, bổ sung, phát triển qua các giai đoạn cách mạng.

Để phát triển lý luận CTĐ, CTCT trong quân đội hiện nay theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XII của Đảng bộ Quân đội, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, nâng cao trách nhiệm các tổ chức, cá nhân, các cơ quan chức năng về sự cần thiết nghiên cứu, phát triển lý luận CTĐ, CTCT trong tình hình hiện nay. Đây là giải pháp quan trọng, bảo đảm cho quá trình nghiên cứu, phát triển lý luận CTĐ, CTCT được tiến hành thường xuyên, liên tục, đồng bộ, thống nhất trong quân đội. Các tổ chức, cá nhân, nhất là lực lượng chuyên môn cần xác định rõ trách nhiệm, có kế hoạch nghiên cứu bổ sung làm rõ hơn nhận thức về CTĐ, CTCT trong quân đội. Đầu tư trí tuệ, thời gian, phân công nhiệm vụ cụ thể, đẩy mạnh quá trình nghiên cứu để có sản phẩm cụ thể, chất lượng tốt.

Thứ hai, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học của các cơ quan nghiên cứu trong các học viện nhà trường, phát huy đội ngũ cán bộ nghiên cứu, giảng dạy trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn quân sự. Đây là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong nghiên cứu, phát triển lý luận CTĐ, CTCT trong quân đội. Cần phát huy khả năng nghiên cứu của các nhà khoa học, các đồng chí nghiên cứu, giảng dạy về CTĐ, CTCT về xây dựng Đảng và chính quyền Nhà nước và một số lĩnh vực khác. Từng cơ sở có thể đặt bài hoặc giao nhiệm vụ cho một số cá nhân nghiên cứu về lĩnh vực này, tập trung làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận, những điểm mới, điểm nhấn mà Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XII đã đề cập như: Xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị; đối ngoại quốc phòng; đề nghị của đồng chí Tổng Bí thư về thực hiện tốt “2 kiên định, 2 đẩy mạnh và 2 ngăn ngừa” trong Quân đội hiện nay. 

Thứ ba, tổ chức các cuộc hội thảo, tổng kết thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT. Tổng kết thực tiễn là một khâu quan trọng trong công tác nghiên cứu lý luận CTĐ, CTCT, nhằm kiểm nghiệm các tri thức lý luận đã có, đồng thời thu thập, bổ sung những tri thức thực tiễn mới vào hệ thống lý luận CTĐ, CTCT. Thông qua đó, những vấn đề thực tiễn đặt ra, những mâu thuẫn cần giải quyết, những thay đổi của tình hình được nghiên cứu kỹ và có những giải pháp thực hiện phù hợp. Việc tổ chức hội thảo, tổng kết thực tiễn cần xác định rõ chủ đề, nội dung sát với thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT. Quá trình đó cần khắc phục chủ nghĩa giáo điều, chủ nghĩa kinh nghiệm, cần thống nhất giữa lý luận với thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn mà đúc kết, khái quát lên thành lý luận CTĐ, CTCT.

Thứ tư, có cơ chế, chính sách bảo đảm điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia nghiên cứu, phát triển lý luận CTĐ, CTCT. Trước hết, cần có cơ chế, chính sách đãi ngộ xứng đáng đối với đội ngũ chuyên gia nòng cốt để họ yên tâm công tác, trau dồi nghề nghiệp, dành tâm huyết cho nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn hoạt động CTĐ, CTCT. Xây dựng hệ thống dữ liệu và trang bị các công cụ, phương tiện cần thiết để đội ngũ cán bộ chuyên trách nòng cốt thuận lợi trong tổng kết thực tiễn gắn với nghiên cứu lý luận, nghiên cứu khoa học. Tạo điều kiện tốt nhất về mặt thời gian để các nhà khoa học chuyên tâm nghiên cứu, luôn luôn chủ động và kịp thời đánh giá đúng thực trạng, đề ra các giải pháp có tính khả thi cao góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT.

Cũng như hoạt động thực tiễn CTĐ, CTCT, lý luận CTĐ, CTCT cũng trải qua quá trình phát triển từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện dần từng bước. Từ chỗ quan niệm chưa rõ về CTĐ, CTCT đến chỗ khái quát đúng bản chất, chức năng, nhiệm vụ CTĐ, CTCT.

Lữ đoàn 162, Vùng 4 Hải quân tổ chức Hội thi Ngoại ngữ "Tuổi trẻ Lữ đoàn 162 vững bước hội nhập" năm 2024. Ảnh: LÊ NGỌC

Sự phát triển tư duy lý luận CTĐ, CTCT là một tất yếu khách quan, song nhận thức đầy đủ về quá trình lịch sử sự vận động đó cho phép chúng ta nhìn nhận, đánh giá đúng về những thành công, hạn chế hoạt động CTĐ, CTCT, có quan điểm biện chứng trong đổi mới tư duy lý luận về CTĐ, CTCT, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT trong từng giai đoạn cách mạng. 

Trong tình hình hiện nay, cần tiếp tục nghiên cứu, luận giải sâu sắc, cụ thể, khái quát và toàn diện hơn lý luận CTĐ, CTCT, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội.

Trung tá, ThS NGUYỄN ĐÌNH LÂM, g

Nguồn: https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/xay-dung-quan-doi/phat-trien-ly-luan-cong-tac-dang-cong-tac-chinh-tri-dap-ung-yeu-cau-xay-dung-quan-doi-vung-manh-857099