Thủy lợi Quảng Nam - Đà Nẵng, những năm tháng không quên

Một trong vô vàn khó khăn của những ngày đầu sau ngày thống nhất đất nước là vấn đề lương thực, do đó, việc đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp là nhiệm vụ trọng tâm toàn tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng lúc bấy giờ. Xác định “thủy lợi là biện pháp hàng đầu” có ý nghĩa quyết định đối với việc thâm canh, tăng vụ, mở rộng diện tích canh tác, Đảng bộ và chính quyền tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng kịp thời phát động phong trào toàn dân làm thủy lợi rộng khắp, sôi nổi và ngành thủy lợi là lực lượng tham mưu, chịu trách nhiệm chính thực hiện nhiệm vụ chính trị quan trọng này.

Công trình thủy lợi Phú Ninh được khánh thành năm 1986, đóng góp to lớn vào sự phát triển của tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng (cũ). Ảnh: P.V

Dấu ấn những công trình

Mặc dù mới ra đời sau ngày thống nhất đất nước, nhưng nhờ hội tụ được nhiều cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật từng lăn lộn trong những năm chống Mỹ trên quê hương và từ miền Bắc trở về cũng như cấp tốc mở lớp đào tạo sơ cấp kỹ thuật thủy lợi tại Hội An nên ngành thủy lợi đã xây dựng được đội ngũ quản lý, kỹ thuật từ tỉnh đến huyện, đồng thời hình thành các đơn vị quy hoạch, khảo sát thiết kế, xây dựng, cung ứng vật tư, quản lý thủy nông..., tạo các điều kiện cần thiết để triển khai nhanh phong trào “cả tỉnh tấn công vào mặt trận thủy lợi; cả tỉnh là một công trường”.

Ngày 29/3/1977, đúng vào dịp kỷ niệm lần thứ hai Ngày giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng chính thức phát lệnh khởi công xây dựng công trình đại thủy nông Phú Ninh. Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo các cấp và sự đồng cam cộng khổ của hàng vạn người dân trong suốt 9 năm ròng rã, đến ngày 27/3/1986 hệ thống thủy lợi có quy mô lớn nhất miền Trung này được khánh thành trong niềm vui khôn tả của bao người. Việc xây dựng công trình đại thủy nông Phú Ninh là một kỳ tích của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, đây thực sự là một biểu tượng lớn của ý Đảng và lòng dân.

Cũng trên địa bàn Quảng Nam - Đà Nẵng, ngày 26/3/1986, công trình hồ chứa nước Khe Tân được khởi công. Đây là công trình đại thủy nông lớn thứ hai của tỉnh, sau công trình đại thủy nông Phú Ninh. Với tinh thần “Tất cả cho Khe Tân”, đến năm 1989, hồ chứa nước Khe Tân đưa vào sử dụng, lưu vực hồ rộng 840ha, dung tích hơn 50 triệu mét khối nước, đảm bảo nước tưới cho 3.500ha đất canh tác của 7 xã: Đại Chánh, Đại Thạnh, Đại Tân, Đại Phong, Đại Minh, Đại Cường, Đại Thắng.

Ngay từ đầu, tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng đã quán triệt sâu sắc chủ trương lớn trong quy hoạch, khảo sát thiết kế len lỏi khắp cả ba vùng miền núi, trung du, đồng bằng, từ đó xác định vị trí các công trình. Tùy theo địa hình, địa thế cho phép mà xác định quy mô lớn, vừa hay nhỏ. Lớn thì có hồ Phú Ninh, Khe Tân, vừa thì có Vĩnh Trinh, Thạch Bàn, Hòa Trung, Đồng Nghệ, Thái Xuân, Phước Hà; nhỏ thì có Cao Ngạn, Hố Giang.

Nhiều công trình hồ đập nhỏ giúp nông dân chủ động nước sản xuất, sinh hoạt. Ảnh: P.V

Tại những công trình thủy lợi như Phú Ninh, Khe Tân hoặc nhiều công trình thủy lợi vừa và nhỏ khác được triển khai đồng loạt trên địa bàn Quảng Nam - Đà Nẵng lúc bấy giờ, hầu hết đơn vị thi công của địa phương với trang thiết bị thô sơ, chủ yếu là hai bàn tay và đôi vai, nhưng đã không ỷ lại và chờ đợi, không do dự trước những khó khăn, đã hoàn thành xuất sắc toàn bộ khối lượng của hạng mục đập chính và kênh mương.

Hàng chục năm qua, từ khẩn trương tu sửa các công trình đã có như An Trạch, Hương Mao, Hà Lam, Đế Võng…, với phương châm làm thủy lợi “ba kết hợp: lớn, vừa và nhỏ”, nhiều hệ thống, công trình thủy lợi lớn, vừa và nhỏ đã được nhanh chóng xây dựng mới và lần lượt được đưa vào phục vụ sản xuất, từng bước giải quyết tình trạng thiếu lương thực trên địa bàn tỉnh lúc bấy giờ.

Bên cạnh những công trình có quy mô lớn và vừa được đầu tư xây dựng ở các vùng theo quy hoạch, ngành còn phát động phong trào nhà nước và nhân dân cùng làm thủy lợi để xây dựng các công trình thủy lợi nhỏ ở khắp nơi trong tỉnh. Nhiều trạm bơm dầu, trạm bơm điện, đập dâng, đập ngăn mặn, hồ chứa nhỏ do các hợp tác xã đầu tư xây dựng với sự hỗ trợ của Nhà nước đã được xây dựng, tạo điều kiện định canh , định cư, làm lúa nước, hạn chế phá rừng làm rẫy, góp phần xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân ở những vùng đặc biệt khó khăn.

Chỉ tính riêng trên địa bàn Quảng Nam (cũ) đã có tổng cộng 73 hồ chứa thủy lợi được xây dựng với tổng dung tích hữu ích gần 500 triệu mét khối nước. Trong đó, Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam trực tiếp quản lý, vận hành 17 hồ chứa có dung tích hơn 1 triệu mét khối nước và chính quyền các địa phương quản lý, vận hành 56 hồ chứa nước nhỏ. Ngoài ra, trên địa bàn còn có gần 900 đập dâng, gần 250 trạm bơm, gần 3.800km kênh mương các loại, đảm bảo cung cấp nước tưới cho khoảng 85.000ha đất sản xuất nông nghiệp.

Niềm tự hào của nhiều thế hệ

Tại tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng trước đây và thành phố Đà Nẵng bây giờ, mỗi xã, phường từ miền núi đến đồng bằng, hải đảo đều có dấu ấn của những công trình thủy lợi lớn nhỏ, có mồ hôi, công sức và máu xương của biết bao thế hệ cán bộ, kỹ sư, công nhân, người lao động ngành thủy lợi.

Làm đập tạm ngăn mặn, phục vụ tưới tiêu vụ hè thu. Ảnh: P.V

Trong suốt chặng đường 50 năm qua (1975 - 2025), ngành thủy lợi Quảng Nam - Đà Nẵng đã đóng góp to lớn vào việc xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đặc biệt, việc phát triển thủy lợi và cấp nước sạch nông thôn ở những địa bàn khó khăn về nguồn nước như các địa phương trung du, miền núi xứ Quảng với những dự án có thể mức đầu tư không lớn nhưng đem lại ý nghĩa về mặt xã hội thì cực kỳ lớn.

Có được những kết quả trên mặt trận thủy lợi, bên cạnh chủ trương đúng đắn của Đảng bộ, sự giúp đỡ hết sức hiệu quả của Trung ương và nỗ lực của toàn dân thì vai trò tham mưu, tổ chức thực hiện của ngành thủy lợi qua các thời kỳ là hết sức to lớn, từ công tác điều tra, khảo sát quy hoạch, thiết kế đến thi công để các công trình được tiến hành xây dựng kịp thời và phát huy tác dụng ngay trong điều kiện còn nhiều khó khăn và thiếu thốn.

Ruộng đồng trên các vùng quê Quảng Nam - Đà Nẵng qua mỗi năm có thêm nhiều công trình, mang đậm dấu ấn sự đóng góp công sức của các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của toàn ngành thủy lợi Quảng Nam - Đà Nẵng trước đây và tỉnh Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng sau này. Lớp lớp con em Quảng Nam - Đà Nẵng trước đây đã tích cực tham gia xây dựng công trình, dù nhiều lúc cơm ăn không đủ no, áo mặc không đủ ấm, thậm chí nước không đủ dùng nhưng vẫn không rời bỏ nhiệm vụ. Nhiều cán bộ ngành thủy lợi đã trở thành cán bộ cao cấp, giữ các trọng trách lớn ở cơ quan cấp tỉnh, cấp Trung ương. Đó là niềm tự hào chung và cũng là sự đánh giá của Đảng, Nhà nước về những đóng góp to lớn của toàn thể cán bộ, công nhân, viên chức ngành thủy lợi cho sự nghiệp xây dựng và phát triển.

Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra tiến độ thi công công trình bảo vệ bờ biển Hội An. Ảnh: P.V

Kỷ niệm 80 năm xây dựng và trưởng thành của ngành thủy lợi Việt Nam, 50 năm thủy lợi Quảng Nam - Đà Nẵng, đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động toàn ngành có quyền tự hào vì đã ghi vào lịch sử ngành mình, địa phương mình một trang sử vẻ vang, một thành công rực rỡ, vì những đóng góp quan trọng, đặc biệt đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn của địa phương Quảng Nam - Đà Nẵng.

Trường học lớn từ những công trình thủy lợi

Ông Văn Phú Chính, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường; Trưởng ban liên lạc hưu trí thủy lợi Quảng Nam - Đà Nẵng cho rằng, các hệ thống thủy lợi trên địa bàn Quảng Nam - Đà Nẵng được khởi công xây dựng, đưa vào sử dụng từ sau ngày quê hương giải phóng đến nay luôn là niềm tự hào của các thế hệ người dân xứ Quảng của hôm nay và mai sau. Nó mãi mãi đi vào ký ức như một huyền thoại của những người đã viết lên bản hùng anh hùng ca lao động vì cuộc sống nhân dân. Lửa thử vàng, gian nan thử sức. Lớp lớp cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của ngành thủy lợi đã được tôi luyện ngay trong những năm tháng gian khó, nhưng họ đã dám nghĩ, dám làm.

Công trình đại thủy nông Phú Ninh, Khe Tân và nhiều công trình thủy lợi khác được dựng xây là trường học lớn đào tạo nên những cán bộ kỹ sư, thiết kế, thi công thủy lợi với đủ bản lĩnh sáng tạo. Cũng chính họ đã làm nên rất nhiều công trình thủy lợi trên quê hương Quảng Nam - Đà Nẵng sau này.

Nguồn: https://baodanang.vn/thuy-loi-quang-nam-da-nang-nhung-nam-thang-khong-quen-3300408.html