Tự động hoá kỹ thuật số giúp Đông Nam Á bứt phá trong cuộc cách mạng việc làm

Chú thích ảnh — Doanh nghiệp trong khu vực đang triển khai công nghệ số từng bước, tập trung vào cải thiện năng suất và chất lượng dịch vụ thay vì cắt giảm nhân lực hàng loạt. Ảnh: TTXVN

Nhận định trên trang web của Diễn đàn Đông Á (eastasiaforum.org) mới đây, Faizal Bin Yahya, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chính sách thuộc Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore cho rằng, kỷ nguyên tự động hóa kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại thị trường lao động toàn cầu.

Tuy nhiên, tại Đông Nam Á, thái độ đón nhận công nghệ này lại mang tính lạc quan và có tính toán. Nỗi lo sợ tự động hóa sẽ dẫn đến sa thải hàng loạt khó có thể xảy ra ngay lập tức. Thay vào đó, các công ty trong khu vực đang áp dụng công nghệ số theo cách bổ trợ cho người lao động, hướng tới một lộ trình chuyển đổi thực tế và có kiểm soát.

Tác động dần dần và phân cực thị trường lao động

Mặc dù có những dự báo về sự thay đổi cơ cấu việc làm sâu rộng, các chuyên gia nhấn mạnh tác động của tự động hóa sẽ diễn ra dần dần và khác nhau giữa các công ty, khu vực và ngành. Báo cáo Tương lai Việc làm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) dự báo đến năm 2025, AI sẽ thay thế 85 triệu việc làm trên toàn cầu nhưng đồng thời tạo ra 97 triệu việc làm mới.

Quá trình này được đặt trong bối cảnh công nghệ mới phá vỡ các ngành hiện có và tạo ra những ngành mới. Quá trình chuyển đổi đòi hỏi các biện pháp chủ động để giảm thiểu tác động tiêu cực, đặc biệt đối với người lao động có kỹ năng thấp, vì các công việc phổ thông, thường ngày dễ dàng được tự động hóa hơn. Ngược lại, các công việc đòi hỏi kỹ năng nhận thức phức tạp và tương tác xã hội ít bị ảnh hưởng bởi tự động hóa kỹ thuật số hơn, có khả năng dẫn đến sự phân cực của thị trường lao động.

Các ngành như sản xuất, vận tải, bán lẻ, dịch vụ khách hàng và những công việc có tính dự đoán cao (nhập liệu, dây chuyền lắp ráp) sẽ là những ngành đầu tiên được tự động hóa. Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2025 trên hơn 5.000 nhân viên hỗ trợ khách hàng cho thấy các công cụ AI đã hỗ trợ nhân viên giải quyết nhiều hơn 14% vấn đề mỗi giờ. Đáng chú ý, nhân viên mới vào nghề và nhân viên có kỹ năng thấp có hiệu suất làm việc được cải thiện tới 34% khi được hỗ trợ bởi AI.

Quan điểm phổ biến ở Đông Nam Á là tự động hóa số hóa không thay thế toàn bộ công việc, mà thay vào đó, các công cụ AI sẽ tự động hóa các nhiệm vụ cụ thể. Điều này giải phóng nhân lực để tập trung vào các hoạt động phức tạp hơn, có giá trị cao hơn. AI hoạt động như một "trợ lý ảo" (co-pilot), cung cấp thông tin, khuyến nghị hoặc phân tích theo thời gian thực để giúp con người thực hiện nhiệm vụ hiệu quả và năng suất hơn.

Để giải quyết những thách thức do tự động hóa kỹ thuật số tạo ra, đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động, tập trung vào việc nâng cao kỹ năng, đào tạo lại và đảm bảo độ tin cậy của mạng lưới an sinh xã hội, đặc biệt là đối với lao động tay nghề thấp.

Tích hợp công nghệ có tính toán tại Đông Nam Á

Một cuộc khảo sát giai đoạn 2023–2024 trên 2.326 công ty sản xuất và các công ty liên quan tại bảy quốc gia Đông Nam Á (Singapore, Campuchia, Lào, Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Philippines) cho thấy công nghệ số đã trở thành một phần không thể thiếu. Các công ty đang áp dụng những công nghệ này với tốc độ khác nhau để tăng hiệu quả, mở rộng quy mô sản xuất và cải thiện dịch vụ, phản ánh sự khác biệt về cơ cấu công nghiệp và năng lực công nghệ.

Tại Singapore, việc tích hợp tự động hóa kỹ thuật số đã được triển khai rộng rãi. Cụ thể, 69,7% các công ty có trụ sở tại Singapore đã tự động hóa tới 25% quy trình kinh doanh và tất cả các công ty đều đã áp dụng ít nhất một hình thức tự động hóa nào đó. Hơn nữa, 55% doanh nghiệp Singapore báo cáo đã số hóa việc cung cấp dịch vụ, cho thấy ưu tiên nâng cấp công nghệ hướng đến khách hàng.

Các doanh nghiệp đang dần chuyển dịch từ trạng thái sẵn sàng sang triển khai vận hành: 63,5% doanh nghiệp Singapore được khảo sát có kế hoạch tự động hóa 11–50% quy trình kinh doanh. Trong khi đó, các doanh nghiệp tại Lào và Việt Nam đang lên kế hoạch tăng mức độ tự động hóa số hóa lên tới 25%. Ngược lại, 38,8% doanh nghiệp Campuchia và 31,7% doanh nghiệp Malaysia đang hướng tới mức độ tự động hóa số hóa từ trung bình đến cao (từ 51–99%). Indonesia có tỷ lệ doanh nghiệp có kế hoạch tự động hóa số hóa toàn diện ở mức 22,2%.

Các công ty Đông Nam Á nhìn nhận khác nhau nhưng đa phần lạc quan về tác động tiềm tàng của tự động hóa đối với việc làm. Các công ty Singapore (40,3%) và Việt Nam (34,4%) phần lớn kỳ vọng tự động hóa sẽ có tác động hạn chế đến việc làm, dự đoán không có thay đổi. Quan điểm cân bằng này cho thấy tự động hóa kỹ thuật số được xem là công cụ bổ sung chứ không phải thay thế nguồn nhân lực.

Các công ty Indonesia (47,4%) và Malaysia (36,3%) thậm chí còn lạc quan hơn, kỳ vọng tự động hóa sẽ mang lại sự gia tăng việc làm. Philippines là trường hợp ngoại lệ, với 68,3% doanh nghiệp dự kiến việc làm sẽ giảm, cho thấy mối lo ngại lớn hơn về tình trạng thay thế lao động.

Tóm lại trên khắp Đông Nam Á, sự lạc quan cho thấy một quỹ đạo dần dần nhưng ổn định hướng tới các hoạt động kinh doanh tự động hóa kỹ thuật số, hiệu quả và bền vững hơn.

Nguồn: https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/tu-dong-hoa-ky-thuat-so-giup-dong-nam-a-but-pha-trong-cuoc-cach-mang-viec-lam-20251007171552077.htm