Vần thơ lửa cháy

Có tấm bia hình ngọn lửa dựng nơi nhà văn - nhà báo Chu Cẩm Phong nằm xuống, có những câu thơ khắc trong vườn đá cạnh tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng đồ sộ… Tất cả như nhắc nhớ về quá khứ chiến tranh khốc liệt nhưng với một dáng vẻ khác, đầy tin yêu.

Vườn đá khắc thơ

Một buổi sáng cuối tháng 5.2025, nhóm học sinh tiểu học từ xã trung du Tiên Châu (H.Tiên Phước) xuống thăm quần thể tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng ở núi Cấm, thành phố tỉnh lỵ Tam Kỳ, Quảng Nam. Các em dừng chân hồi lâu bên vườn đá khắc thơ, trước khi tiếp tục được hướng dẫn viên Nguyễn Thị Trúc đưa vào viếng tượng đài chính. "Ngay cả học sinh ở tít trong Quảng Ngãi cũng ra đây thăm hoài mà!", chị Trúc "trấn an" khi tôi hỏi về quãng đường hàng chục cây số mà các em nhỏ vừa đi qua.

Hướng dẫn viên Nguyễn Thị Trúc đưa nhóm học sinh tiểu học xã Tiên Châu thăm vườn đá

ẢNH: T.L

Chị Trúc có gần 10 năm thuyết minh, giới thiệu cho các đoàn tại quần thể tượng đài lớn nhất Đông Nam Á này. Dịp kỷ niệm 50 năm ngày đất nước thống nhất (30.4), tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng được Hội Kiến trúc sư Việt Nam vinh danh trong danh sách 50 công trình kiến trúc tiêu biểu... Nhưng không phải lúc nào khách hành hương cũng thong thả dạo vườn đá khắc thơ. Có thể họ để tâm hết vào khối tượng đá chính đồ sộ phía trước, lướt vội qua đường dẫn chính dài 200 m từ quảng trường Tiên môn vào quảng trường Nghi lễ. Một số người có thể chưa kịp nhận ra 30 ngọn đèn đá đặt hai bên đường dẫn tượng trưng cho 30 năm đằng đẵng chờ đợi ngày hòa bình thống nhất của các bà mẹ, kể từ năm 1945. Mé ngoài hai dãy đèn đá chính là "vườn thơ".

"Vườn thơ" đang bày tổng cộng 10 tảng đá lớn. "Trong thiết kế, tôi có đưa ra ý tưởng dựng những tảng đá khắc thơ về mẹ để dẫn dắt cảm xúc công chúng trước khi lên thăm khu tượng chính", nhà điêu khắc Đinh Gia Thắng kể. Tác giả công trình tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng vẫn còn nhớ những ngày đầu chọn thơ. Ông chọn trước vài chục bài, gửi ban tuyển lựa của tỉnh. Ấy vậy mà phải đến vài tháng mới xong, còn lại 10 đoạn khắc trên 10 tảng đá. Bởi thơ viết về mẹ rất nhiều, phải chọn sao cho thật "đắt".

Nhóm bạn trẻ cạnh tảng đá khắc đoạn thơ trích bài Bà má Hậu Giang của nhà thơ Tố Hữu

ẢNH: T.L

Tôi dạo một vòng quanh các tảng đá lớn, đọc lại câu lục bát "Xa nhà chốc mấy mươi niên/Đêm qua nghe tiếng mẹ hiền ru con" mà Bác Hồ viết từ năm 1929 khi Người hoạt động ở Thái Lan. Được chọn nhiều nhất vẫn là thơ Tố Hữu, với 3 đoạn, khắc trên 3 tảng đá. Còn lại, có 1 đoạn ca dao, 1 đoạn thơ Thu Bồn, 1 đoạn thơ Bằng Việt cùng ca từ trong 2 ca khúc về mẹ của Xuân Hồng (Người mẹ của tôi) và Doãn Nho (Người mẹ Quảng Nam). Đoạn thơ cuối cùng, chọn từ bài Đất nước của thi sĩ Tạ Hữu Yên, cũng là ca khúc về mẹ do nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn phổ nhạc với câu mở đầu quen thuộc: "Đất nước tôi thon thả giọt đàn bầu…".

Những đoạn thơ ấy được khắc lên những tảng đá trắng Nghệ An. Phải là đá trắng, khi khắc chữ mới làm bật lên những câu thơ, nhà điêu khắc Đinh Gia Thắng lý giải vậy. Ngày ngày, vườn thơ khiêm nhường nằm ngay trước quần thể tượng đài khổng lồ ấy làm mềm hơn các khối đá góc cạnh, bằng những câu thơ rực cháy.

Bi hùng và thi vị

Cứ đến dịp 21.6, các bạn trẻ ở Quảng Nam lại tìm đến bia đá tưởng niệm nhà văn - nhà báo, liệt sĩ Chu Cẩm Phong trong chuyến hành hương về nguồn. Các thế hệ nhà văn, nhà báo cũng thường trở lại đây để thắp hương tưởng niệm. "Địa chỉ đỏ" này cũng là điểm đến của nhiều người vào các dịp khác nữa, như 26.3, 30.4, 27.7…

Nhà văn Hồ Duy Lệ (trái) trong lần viếng bia tưởng niệm nhà văn - nhà báo Chu Cẩm Phong

ẢNH: T.L

Hồi tháng 3.2010, Chu Cẩm Phong trở thành nhà văn, nhà báo đầu tiên được Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Một năm sau, gần căn hầm bí mật cạnh con suối nhỏ ở xã Duy Tân (H.Duy Xuyên), có tấm bia đá cẩm thạch được dựng lên. Tấm bia do Hội VH-NT tỉnh Quảng Nam vận động kinh phí, dựng nơi liệt sĩ Chu Cẩm Phong hy sinh, có khắc tên các đồng đội của ông tham gia trận chiến đấu ngoan cường cuối cùng đầu tháng 5.1971.

Chu Cẩm Phong quê Hội An, tác giả của Vườn cây ăn quả nhà mẹ Thám, Gió lộng từ Cửa Đại, Mặt biển - Mặt trận, Rét tháng giêng, Con chị Hiền… và nổi danh với Nhật ký chiến tranh in năm 2000, tập hợp những ghi chép sinh động thường ngày của ông tại chiến trường Khu 5. Ông theo cha tập kết ra Bắc, tốt nghiệp đại học xin quay về chiến trường miền Nam dù được chọn đi làm nghiên cứu sinh ở nước ngoài. Ông từng làm phóng viên TTXVN, sau chuyển sang làm phóng viên, biên tập viên tạp chí Văn nghệ giải phóng Trung Trung bộ (Khu 5), Bí thư Chi bộ tiểu ban văn nghệ Ban Tuyên huấn Khu 5.

Hát bên bia tưởng niệm Chu Cẩm Phong, thời điểm công trình chưa nâng cấp, tu bổ

ẢNH: T.L

Nhà văn - nhà báo Hồ Duy Lệ, nguyên Tổng biên tập Báo Quảng Nam kiêm Chủ tịch Hội VH-NT tỉnh Quảng Nam, vẫn còn nhớ những ngày vận động dựng bia đá. "Tôi bàn với nhà điêu khắc Phạm Hồng, nói về tinh thần của tấm bia, rồi mua tảng đá về khắc. Bia dựng cách hầm bí mật tại bờ tre nơi anh Chu Cẩm Phong hy sinh chỉ khoảng 4 m", nhà văn Hồ Duy Lệ nhớ lại. 50 triệu đồng gom góp được ở thời điểm cách đây gần 25 năm là khoản tiền lớn, chi phí dựng bia chỉ hơn 40 triệu đồng, còn lại dành làm quà cho các gia đình liệt sĩ.

Một góc vườn đá khắc thơ, không gian dẫn dắt cảm xúc công chúng trước khi lên thăm khu tượng chính

ẢNH: H.X.H

Tấm bia có hình dạng gợi nhắc căn hầm bí mật hình chữ L đào bên bờ tre, nơi liệt sĩ Chu Cẩm Phong trú ẩn và chiến đấu đến viên đạn cuối cùng. Nhưng đấy cũng có thể là chữ V (Victory, chiến thắng)… Giờ đây, tấm bia đá ấy được gọi với tên khác nữa - "tấm bia hình ngọn lửa". Bởi trong trí tưởng tượng của các đồng nghiệp, dường như đang có 2 tia lửa bay lên để quyện thành "ngọn lửa Chu Cẩm Phong", nhà văn - nhà báo yêu nghề vừa cầm súng vừa cầm bút. Nhiều nhân chứng kể rằng ông có sức làm việc đặc biệt, vừa tăng gia sản xuất, chiến đấu, đi cơ sở lấy tư liệu. Một ngày của ông thường bắt đầu từ lúc 5 giờ 30 sáng và kết thúc lúc 1 giờ 30 sáng hôm sau…

17 năm sau ngày khởi dựng, tấm bia tưởng niệm nhà văn - liệt sĩ Chu Cẩm Phong được chính quyền H.Duy Xuyên nâng cấp, tu bổ. Chủ khu vườn hiến thêm đất nên khuôn viên giờ rộng hơn, khoáng đạt, bia được dịch chuyển khoảng

5 m so với vị trí cũ. Nhưng hình hài tấm bia đá vẫn nguyên vẹn. Ngọn lửa trên tấm bia vẫn đang cháy. Một ngọn lửa bi hùng và thi vị!

Nguồn: https://thanhnien.vn/van-tho-lua-chay-185250617165246167.htm