Xuất khẩu bứt phá: Nắm cơ hội vàng, bước sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu

VTV.vn - Đà bứt phá xuất khẩu đang mở ra bước ngoặt chiến lược, khi Việt Nam không chỉ phục hồi mạnh mẽ mà còn kiến tạo vị thế mới trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Sức bật từ nội lực và bản lĩnh thích ứng trước khó khăn

Theo thống kê của Cục Hải quan, tính đến giữa tháng 10, xuất khẩu Việt Nam đạt con số đầy ấn tượng là 368,13 tỷ USD. Con số thể hiện đà tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức tăng cao, phản ánh rõ nét sự phục hồi của các ngành công nghiệp chế biến, điện tử, dệt may, và đặc biệt là nông sản, giúp cán cân thương mại duy trì mức thặng dư lớn.

Đà tăng xuất khẩu này không chỉ vượt xa kỳ vọng mà còn đánh dấu giai đoạn phục hồi mạnh mẽ nhất kể từ sau đại dịch, cho thấy năng lực thích ứng và tái cấu trúc hiệu quả của các ngành chế biến, điện tử, dệt may và nông sản – những trụ cột đang định hình vị thế mới cho hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Sức bật xuất khẩu từ đầu năm đến nay đang mở ra giai đoạn bứt phá mới

Theo lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu, sức bật xuất khẩu từ đầu năm đến nay đang mở ra giai đoạn bứt phá mới, khi Việt Nam dần thoát khỏi quỹ đạo phục hồi ngắn hạn để bước vào chu kỳ tăng trưởng dựa trên giá trị xanh, công nghệ và năng lực cạnh tranh bền vững của doanh nghiệp nội địa.

Trong đó, các nhóm hàng công nghệ cao, linh kiện điện tử tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt tăng trưởng, khẳng định vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp đã chứng minh được sự chủ động, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới để mở rộng và thâm nhập sâu hơn vào các thị trường khó tính như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, và các đối tác CPTPP.

Tuy nhiên, bên cạnh bức tranh tươi sáng là những thách thức không thể lẩn tránh. Lợi thế truyền thống về lao động giá rẻ và chi phí sản xuất thấp đang dần bị bào mòn. Sự thay đổi trong cấu trúc thị trường xuất khẩu đã chỉ ra một thực tế là doanh nghiệp Việt Nam không thể chỉ dựa vào tốc độ tăng trưởng ngắn hạn. Khi "luật chơi" toàn cầu chuyển dịch sang hướng xanh hóa, minh bạch hóa và bền vững, thì năng lực thích ứng, chuyển đổi số và nâng cấp chất lượng mới là chìa khóa để giữ vững đà xuất khẩu và tiến lên những nấc thang cao hơn trong chuỗi cung ứng.

Theo TS. Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, tăng trưởng xuất khẩu là rất ấn tượng, nhưng điều quan trọng hơn là cách chúng ta chuyển từ tăng trưởng theo lượng sang tăng trưởng theo chất. Năng lực đổi mới, xanh hóa sản xuất và xây dựng thương hiệu quốc gia mới chính là yếu tố quyết định vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu những năm tới.

Trong giai đoạn này, chiến lược xuất khẩu của Việt Nam cần chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy "mở rộng quy mô" sang "nâng cấp chất lượng". Sự chuyển mình này đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động đầu tư công nghệ sạch, cải thiện tiêu chuẩn sản xuất, đồng thời ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Thực tế, tỷ lệ nội địa hóa trong nhiều ngành xuất khẩu vẫn còn thấp, phụ thuộc lớn vào nguyên phụ liệu nhập khẩu, khiến chi phí tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế ngày càng cao và dễ bị tổn thương trước biến động toàn cầu.

Biến thách thức thành đòn bẩy phát triển bền vững

Theo các chuyên gia kinh tế, các rào cản thương mại mới đang được thiết lập không phải là "vòng kim cô" trói buộc, mà là một phép thử về bản lĩnh và cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam khẳng định tiêu chuẩn và uy tín. Việc nhập cuộc vào luật chơi mới – từ rào cản xanh đến các quy tắc về an toàn thực phẩm và thuế đối ứng – là con đường bắt buộc để đạt được mục tiêu xuất khẩu bền vững.

Doanh nghiệp cần chuyển từ cạnh tranh giá sang cạnh tranh về chuẩn mực xanh, trách nhiệm xã hội và minh bạch dữ liệu

Xuất khẩu đã và đang là đòn bẩy quan trọng đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Để giữ vững đà tăng trưởng và biến các thách thức mới thành cơ hội, nền kinh tế cần một cú chuyển mình thực sự – từ việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực doanh nghiệp, cho đến cách thức tổ chức sản xuất và tiêu dùng bền vững hơn, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xanh và bao trùm.

Rào cản xanh đang trở thành tiêu chuẩn mới đối với hàng hóa Việt Nam. Liên minh châu Âu đã chính thức áp dụng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) đối với các nhóm hàng nhập khẩu thâm dụng carbon như thép, nhôm, xi măng và phân bón. Trong tương lai gần, danh mục này chắc chắn sẽ mở rộng sang dệt may, da giày, thủy sản – những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Điều này không chỉ buộc doanh nghiệp phải đầu tư công nghệ sạch, giảm phát thải trong sản xuất mà còn phải thiết lập hệ thống minh bạch để chứng minh được nguồn gốc và dấu chân carbon của sản phẩm. Thành công trong việc đáp ứng CBAM sẽ mở ra cánh cửa tiến sâu hơn vào thị trường 450 triệu dân của EU.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), CBAM là một thách thức không nhỏ, nhưng nếu Việt Nam thích ứng sớm bằng cách phát triển công nghiệp xanh, nâng chuẩn môi trường và áp dụng hệ thống đo lường phát thải minh bạch, đây sẽ là cơ hội vàng để doanh nghiệp Việt nâng tầm cạnh tranh và tiếp cận sâu hơn chuỗi giá trị châu Âu.

Song song với rào cản xanh và quy tắc mới, các biện pháp thuế đối ứng, chống bán phá giá từ nhiều thị trường lớn như Mỹ, EU, Ấn Độ cũng đang gia tăng. Một số mặt hàng như thép, sắt, gỗ và pin năng lượng mặt trời đã bị điều tra hoặc áp thuế cao hơn do nghi ngờ chuyển tải xuất xứ. Những động thái này đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao năng lực tuân thủ quốc tế, hành xử minh bạch về nguồn gốc xuất xứ, đồng thời đẩy mạnh hợp tác vùng và liên kết ngành để tăng năng lực cạnh tranh tổng thể.

Thành công của xuất khẩu Việt Nam năm 2025 là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, "cuộc chơi" nay đã chuyển từ cạnh tranh giá sang cạnh tranh về chuẩn mực xanh, trách nhiệm xã hội và minh bạch dữ liệu. Doanh nghiệp nào nắm bắt được xu hướng này, đầu tư đúng hướng và hành xử minh bạch sẽ tiếp tục vươn lên mạnh mẽ. Ngược lại, nếu chỉ chạy theo sản lượng mà bỏ qua các tiêu chuẩn về môi trường, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ dữ liệu, hàng Việt sẽ khó giữ vững được vị thế trên thị trường quốc tế./.

Nguồn: https://vtv.vn/xuat-khau-but-pha-nam-co-hoi-vang-buoc-sau-vao-chuoi-cung-ung-toan-cau-100251025001722995.htm