Xuất khẩu thủy sản duy trì đà tăng trước tác động của chính sách thuế quan

Tàu đánh bắt thủy sản cập bến lên cá tại Cảng cá Tắc Cậu, huyện Châu Thành, Kiên Giang. Ảnh: TTXVN

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 4/2025 đạt 850,5 triệu USD, tăng 10% so với cùng kỳ. Đưa lũy kế xuất khẩu 4 tháng đầu năm lên mức 3,3 tỉ USD, tăng 21% so với cùng kỳ 2024.

Trong đó, tôm tiếp tục đóng vai trò là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đóng góp 1,27 tỉ USD trong 4 tháng đầu năm, tăng 30% so với cùng kỳ. Riêng tháng 4, xuất khẩu tôm đạt 330,8 triệu USD, tăng 15%.

Sự tăng trưởng này đến từ nhu cầu tiêu dùng tại các thị trường lớn như Trung Quốc, EU và Nhật Bản, cùng với giá tôm dần phục hồi do tái cân bằng cung cầu toàn cầu.

Sau tôm, cá tra cũng là mặt hàng xuất khẩu chiến lược với kim ngạch 4 tháng đầu năm đạt 632,7 triệu USD, tăng 9% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, trong tháng 4, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cá tra đã chậm lại, chỉ đạt 167,7 triệu USD, tương đương so với cùng kỳ năm ngoái.

Sự chững lại này được xác định là do áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ và cạnh tranh từ các nguồn cung cá thịt trắng thay thế khác như cá rô phi.

Xuất khẩu cá ngừ trong tháng 4/2025 ghi nhận sụt giảm tới 12%, chỉ đạt 76 triệu USD, luỹ kế 4 tháng đầu năm đạt hơn 302 triệu USD, tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ.

Theo các doanh nghiệp, điểm nghẽn lớn nhất của ngành cá ngừ thời gian qua là sự thiếu hụt nguyên liệu do quy định kích thước tối thiểu cá ngừ vằn dẫn đến giảm sản lượng khai thác, chế biến và xuất khẩu.

Ngược lại, các mặt hàng như cá rô phi và cá điêu hồng tăng trưởng đột phá đạt 138%, dù kim ngạch còn khiêm tốn đạt 19 triệu USD. Nhuyễn thể, cua, ghẹ cũng ghi nhận tăng trưởng ấn tượng, lần lượt đạt 216,4 triệu USD (tăng 18%), 83,1 triệu USD (tăng 82%) và 112,1 triệu USD (tăng 50%), nhờ nhu cầu cao từ Trung Quốc và ASEAN.

Về thị trường, Trung Quốc (bao gồm Hồng Kông) dẫn đầu với kim ngạch xuất khẩu đạt 4 tháng đầu năm gần 710 triệu USD, tăng 56%. Riêng tháng 4 ghi nhận 182,3 triệu USD, tăng 29%, chủ yếu nhờ nhu cầu tôm, cua ghẹ và nhuyễn thể phục vụ phân khúc cao cấp.

Nhật Bản đứng thứ hai với 536,6 triệu USD, tăng 22%, tăng trưởng ổn định nhờ các sản phẩm chế biến có giá trị gia tăng cao. EU và Hàn Quốc tiếp tục là thị trường tiềm năng với kim ngạch lần lượt 351,5 triệu USD (tăng 17%) và 264,1 triệu USD (tăng 15%), đặc biệt nhờ các chính sách thuế quan ưu đãi từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Tuy nhiên, xuất khẩu thủy sản vào Mỹ chứng kiến sự suy giảm đáng kể trong tháng 4/2025 với kim ngạch đạt 120,5 triệu USD, giảm 15%. Tính chung 4 tháng đầu năm xuất khẩu vào thị trường này đạt 498,4 triệu USD (tăng 7%).

Sự suy giảm trong tháng 4 phản ánh tác động của chính sách thuế đối ứng từ Mỹ, làm xáo trộn hoạt động xuất khẩu.

Bà Lê Hằng, Phó Tổng thư ký Vasep phân tích, chính sách thuế đối ứng của Mỹ đang tạo áp lực lớn lên hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các mặt hàng như cá tra và tôm, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường này, chịu ảnh hưởng nặng nề.

Thuế quan làm tăng giá thành sản phẩm, khiến các nhà nhập khẩu Mỹ cân nhắc chuyển hướng sang các nguồn cung khác như Ấn Độ hay Ecuador. Thêm vào đó, các rào cản kỹ thuật, như kiểm tra an toàn thực phẩm và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe cũng làm giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.

Tuy nhiên, với lợi thế từ các hiệp định thương mại lớn như Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và nhiều FTA khác đang giúp Việt Nam giảm thiểu tác động tiêu cực bằng cách mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản và ASEAN.

Doanh nghiệp Việt Nam cũng đang điều chỉnh chiến lược, tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng và đa dạng hóa thị trường để giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Các chuyên gia dự báo, trong hai tháng tới, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ có sự chuyển dịch mạnh mẽ trước khi chính sách thuế đối ứng mới của Mỹ có hiệu lực từ ngày 9/7/2025.

Thời gian này, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra, nhằm tận dụng tối đa giai đoạn trước khi mức thuế mới được thực thi, làm tăng chi phí.

Dự kiến kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong tháng 5 và tháng 6 có thể tăng 10-15% so với tháng 4/2025, nhờ các hợp đồng được ký kết gấp rút và chiến lược giảm giá để duy trì thị phần.

Ngược lại, xuất khẩu sang các thị trường khác như Trung Quốc và ASEAN có khả năng sẽ chững lại, với mức tăng trưởng chỉ khoảng 3-5%. Nguyên nhân là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ sản phẩm thủy sản Trung Quốc, vốn bị áp thuế cao tại Mỹ và buộc phải chuyển hướng sang thị trường nội địa cũng như các thị trường lân cận.

Sự cạnh tranh này sẽ làm giảm sức hút của sản phẩm Việt Nam, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ. Xuất khẩu vào EU và Nhật Bản có thể duy trì tăng trưởng ổn định khoảng 8-10%, nhờ lợi thế của hiệp định thương mại tự do nhưng khó bù đắp phần sụt giảm từ các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc.

Để thích nghi, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đang tích cực chuyển hướng sang các thị trường ít rủi ro hơn như Brazil, Mexico và Trung Đông; đồng thời phát huy năng lực chế biến sâu để tạo lợi thế ở phân khúc sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Đáng chú ý, Brazil, với dân số hơn 200 triệu người và mức tiêu thụ thủy sản bình quân 12 kg/người/năm, đang nổi lên như một thị trường đầy tiềm năng cho thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần chú ý nâng cao chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững để vượt qua rào cản kỹ thuật.

Nguồn: https://baophuyen.vn/kinh-te/202505/xuat-khau-thuy-san-duy-tri-da-tang-truoc-tac-dong-cua-chinh-sach-thue-quan-1384f84/