[Ảnh] Lễ cấp sắc của người Dao đỏ ở Tả Phìn - Huyền tích giữa mây ngàn

Bản Tả Phìn (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai) là nơi người Dao đỏ cư trú lâu đời. Đến nay, cộng đồng này vẫn bảo lưu nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó, lễ cấp sắc là nghi thức tiêu biểu thể hiện rõ nét mối liên hệ giữa cá nhân và tập thể, giữa truyền thống và hiện tại.

Lễ cấp sắc là nghi lễ quan trọng, công nhận sự trưởng thành của đàn ông người Dao. (Ảnh: VŨ LINH)

Với người Dao đỏ, chỉ sau khi hoàn thành lễ cấp sắc, một người đàn ông mới được thừa nhận đầy đủ vai trò trong cộng đồng, được tham gia các nghi thức quan trọng, thực hiện nghi lễ cúng tổ tiên, đảm nhiệm các công việc mang tính truyền thống của dòng họ.

Ngược lại, nếu chưa được cấp sắc, dù đã lớn tuổi, người đàn ông vẫn chưa được coi là trọn vẹn về vai trò xã hội và tín ngưỡng tâm linh.

Thầy cúng điều hành các khâu trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc vì thế không đơn thuần là một nghi lễ tín ngưỡng mà là một biểu tượng văn hóa - một “mã nhận diện” tộc người được truyền nối qua nhiều thế hệ.

Năm 2012, nghi lễ này được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị đặc sắc của lễ thức này trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam.

Lễ cấp sắc thể hiện nét văn hóa độc đáo của người Dao đỏ. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc có thể tổ chức cho một nhóm người cùng lúc, tối đa là 13 người, thường theo số lẻ (3, 5, 7…). Nghi lễ diễn ra liên tục trong 3, 5 hoặc 7 ngày bao gồm nhiều bước với sự tham gia của thầy cúng, các thành viên trong gia đình, họ tộc và dân bản.

Những thầy cúng am hiểu luật tục sẽ điều hành nghi lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Để tiến hành lễ cấp sắc, gia chủ phải chuẩn bị chu đáo từ vật chất đến tinh thần trước nhiều tháng, gồm lễ vật, trang phục truyền thống, chọn ngày lành tháng tốt và mời các thầy cúng uy tín, am hiểu luật tục, có kinh nghiệm điều hành buổi lễ.

Vật phẩm trong lễ cấp sắc được chuẩn bị chu đáo. (Ảnh: VŨ LINH)

Trong suốt quá trình thực hiện lễ, các nghi thức được tiến hành theo trình tự nghiêm ngặt, phản ánh hệ thống tri thức dân gian và thế giới quan của người Dao.

Những vật phẩm như ấn tín, đèn lễ, trang phục cấp sắc cùng âm nhạc dân gian (trống, chiêng, kèn), múa nghi lễ… không chỉ là thành phần cấu thành nghi lễ mà còn là phương tiện biểu đạt văn hóa.

Vật phẩm trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Mỗi động tác tay, mỗi bước chân của nghệ nhân dân gian đều gắn liền với truyền thuyết Bàn Vương - thủy tổ người Dao - cùng những tích truyện, biểu tượng được lưu truyền trong cộng đồng.

Các điệu múa truyền thống, bài cúng cổ ngữ và âm nhạc dân gian đều có tính truyền đạt và giáo dục sâu sắc, góp phần duy trì nền tảng văn hóa tộc người. Mỗi nghi thức như mở ra một cánh cửa dẫn người chứng lễ hành hương vào cõi linh thiêng. Những người tham dự, dù không phải người Dao cũng dễ bị cuốn vào không gian tâm linh siêu thực này.

Trong lễ cấp sắc, người thụ lễ sẽ được cấp pháp danh. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc không đơn thuần là một chuỗi nghi lễ mà là nơi các thực hành văn hóa, tín ngưỡng, nghệ thuật, âm thanh, sắc màu, hình thể… đồng hiện. Không gian lễ cấp sắc là nơi hội tụ nhiều yếu tố văn hóa, từ ngôn ngữ, trang phục đến âm thanh, vũ đạo, thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa người Dao với thiên nhiên, xã hội và lịch sử.

Lễ cấp sắc là một trong những nghi lễ độc đáo, được lưu truyền nhiều đời trong cộng đồng dân tộc Dao. (Ảnh: VŨ LINH)

Điều đáng quý là giữa những thay đổi nhanh chóng của đời sống hiện đại và sự phát triển của ngành du lịch ở Sa Pa, lễ cấp sắc của người Dao đỏ tại Tả Phìn vẫn giữ được cấu trúc nguyên bản và tổ chức theo đúng phong tục truyền thống.

Lễ cấp sắc đánh dấu sự trưởng thành của nam giới Dao đỏ. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc không chỉ là nghi lễ mà còn là ký ức sống động của cộng đồng, góp phần củng cố đời sống văn hóa-xã hội nội tại của người Dao đỏ ở Tả Phìn. Đây là minh chứng rõ nét về sự bền bỉ của văn hóa tộc người giữa guồng quay hiện đại hóa.

Nghi lễ cấp sắc được tổ chức cả trong nhà và ngoài trời. (Ảnh: VŨ LINH)

Đây không phải là sản phẩm sân khấu hóa, càng không phải là diễn xướng cho khách tham quan mà là một thực hành văn hóa sống động tiếp nối từ đời này sang đời khác.

Bản Tả Phìn là nơi cư trú lâu đời của cộng đồng người Dao đỏ. (Ảnh: VŨ LINH)

Đó là một “kho lưu trữ sống” của tri thức bản địa, là cội nguồn giá trị mà người Dao đỏ tiếp tục gìn giữ như một phần không thể thiếu của căn tính dân tộc. Việc bảo tồn nghi lễ cấp sắc còn thể hiện bản lĩnh và sự gắn bó sâu sắc với gốc rễ của cộng đồng người Dao đỏ nơi đây.

Phụ nữ Dao đỏ chăm lo công việc bếp núc trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Nguồn: https://nhandan.vn/anh-le-cap-sac-cua-nguoi-dao-do-o-ta-phin-huyen-tich-giua-may-ngan-post881081.html