Bản Ca vang điệu Páo Dung

Giữa dòng chảy của nhịp sống hiện đại, khi những giá trị truyền thống đang dần bị mai một hoặc được ít người trẻ để ý đến, thì tại Bản Ca, xã Nghĩa Tá, tỉnh Thái Nguyên, các thế hệ con em đồng bào Dao vẫn luôn nâng cao ý thức gìn giữ, bảo vệ và phát huy những giá trị di sản văn hóa của cha ông, trong đó có làn điệu Páo Dung.

Người Dao ở Bản Ca hát Páo Dung trong lúc lao động trên nương rẫy.

Bản Ca có 100% đồng bào người Dao Tiền sinh sống. Người Dao Tiền ở Bản Ca vẫn duy trì hát làn điệu dân ca Páo Dung vào các dịp lễ, tết cổ truyền của dân tộc, lễ Cấp sắc, đám cưới, hoặc khi có thanh niên nam nữ ở nơi khác đến chơi.

Để hiểu thêm về nguồn gốc của làn điệu dân ca này, chúng tôi đến gặp ông Bàn Văn Cúng, người nắm giữ nhiều tri thức văn hóa dân tộc Dao và là người uy tín của Bản Ca.

Lấy ra từ chiếc hòm đựng hàng chục quyển sách chữ Nôm Dao, ông Cúng lật từng trang sách có ghi chép những bài hát Páo Dung và cho biết, với người Dao Tiền, hát Páo Dung là một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày. 

Páo Dung có 3 loại, gồm: Páo Dung lễ nghi (là những bài hát được sử dụng lễ cấp sắc, lễ cưới, lễ cúng Bàn Vương, đám tang, cúng đầy tháng); Páo Dung trong sinh hoạt (là các bài hát ru, hát vui chơi, hát giao duyên, hát đối đáp nam nữ); Páo Dung trong lao động, sản xuất (là những bài hát ca ngợi lao động sản xuất, cảnh đẹp thiên nhiên, hay những kinh nghiệm về thời tiết, mùa vụ).

Nói đến việc bảo tồn làn điệu Páo Dung ở Bản Ca không thể không nhắc đến anh Bàn Văn Duy, một người trẻ tuổi rất tích cực bảo tồn làn điệu dân ca này tại địa phương. Anh Duy cho biết, trước kia các làn điệu Páo Dung cổ được ghi bằng chữ Nôm Dao. Nhưng những người biết tiếng Nôm Dao chủ yếu là những người làm nghề thầy cúng, trong khi những thầy cúng này phần lớn chỉ quan tâm đến các bài hát phục vụ nghi lễ tín ngưỡng.

Do đó, nguy cơ thất truyền, mai một các bài hát páo dung cổ là rất lớn. Anh Duy cũng như nhiều người dân ở Bản Ca đã nhiều năm dành tâm huyết, trăn trở với việc làm sao để bảo tồn, phát huy di sản mà cha ông người Dao để lại.

Triển khai Dự án 6 về “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Trung tâm văn hóa tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã hỗ trợ Bản Ca xây dựng Câu lạc bộ (CLB) hát Páo Dung của thôn.

Thời gian đầu, cả thôn mới có khoảng 20 người là các thành viên CLB biết hát Páo Dung. Thông qua các hoạt động bảo tồn, truyền dạy của chính quyền địa phương và ngành chức năng, số lượng người hát Páo Dung trong bản ngày càng nhiều, đáng mừng là có sự tham gia học tập tích cực của nhiều bạn trẻ.

Một buổi học hát của trẻ em người Dao Tiền ở Bản Ca, xã Nghĩa Tá.

Là Phó Chủ nhiệm CLB hát Páo Dung Bản Ca, từ khi CLB được thành lập đến nay, chị Bàn Thị Dung là người truyền dạy chính trong các buổi học của thành viên CLB. Chị cho biết, để thế hệ trẻ có thể học hát được dễ hơn, chị đã phiên âm các âm tiết của chữ Nôm Dao bằng tiếng Việt. Từ đó các con em trong bản có thể học theo lời hát một cách nhanh chóng. Chị vui mừng khi thấy các con, cháu trong bản có ý thức học tập và tiếp thu rất nhanh.

Em Bàn Thị Tường Vy, một người trẻ ở Bản Ca được tham gia lớp học hát của CLB, chia sẻ hát Páo Dung là làn điệu dân ca rất khó hát, đặc biệt là điệu ngân rất dài, rất dễ hụt hơi. Tuy vậy em vẫn cố gắng học tập để làn điệu dân ca của cha ông không bị mai một. 

Giữa thời đại không ít người trẻ chạy theo những giá trị hiện đại, anh Bàn Văn Duy, chị Bàn Thị Dung cũng như nhiều bạn trẻ tại Bản Ca lại chọn con đường gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của người Dao Tiền. Nhờ đó tiếng hát Páo Dung của người dân ở Bản Ca vẫn vang lên trong cuộc sống thường nhật, trong các lễ hội như mạch nguồn chảy mãi.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202508/ban-ca-vang-dieu-pao-dung-ecd193f/