Đẩy mạnh phát triển công nghệ sinh học: Hướng tới ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia

Công nghệ sinh học đang trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, với tiềm năng lớn trong nông nghiệp, y dược, môi trường và công nghiệp chế biến. Ở Việt Nam, nhiều chương trình trọng điểm quốc gia, như Nghị quyết 36/NQ-CP của Chính phủ, Chương trình KC.12/21-30 của Bộ Khoa học và Công nghệ đã định hướng phát triển công nghệ sinh học thành ngành ưu tiên, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng cuộc sống.

Bứt phá từ nền tảng nghiên cứu

Thực hiện định hướng của Chính phủ và Nghị quyết 36 về phát triển công nghệ sinh học, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì triển khai Chương trình KC.12/21-30 nhằm "phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ các ngành kinh tế - kỹ thuật, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và nâng cao chất lượng cuộc sống". Chương trình tập trung vào nghiên cứu các công nghệ tiên tiến như công nghệ gen, tế bào, enzyme, protein, vi sinh vật, công nghệ sinh học môi trường và y dược.

Nhiều kết quả bước đầu cho thấy tính khả thi và hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và y học. Ở nông nghiệp, việc ứng dụng công nghệ sinh học đã giúp chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng cao, chống chịu tốt với sâu bệnh và điều kiện bất lợi. Ở lĩnh vực y dược, nhiều sản phẩm sinh phẩm chẩn đoán, vắc-xin và thuốc điều trị được nghiên cứu, sản xuất trong nước, góp phần chủ động ứng phó với dịch bệnh, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu.

Đáng chú ý, công nghệ sinh học Việt Nam đã đạt những bước tiến quan trọng. Các trung tâm nghiên cứu trọng điểm như Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Viện Ứng dụng công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), Học viện Nông nghiệp Việt Nam hay Đại học Quốc gia Hà Nội đều đã xây dựng được năng lực nghiên cứu mạnh, tiếp cận nhiều công nghệ hiện đại. Nhiều phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế đã ra đời, tạo nền tảng cho việc chuyển giao kết quả nghiên cứu sang thực tiễn.

Phát triển công nghiệp sinh học thành ngành kinh tế - kỹ thuật quan trọng.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng phối hợp với các bộ, ngành và địa phương thúc đẩy hình thành các doanh nghiệp KH&CN trong lĩnh vực sinh học. Hàng loạt doanh nghiệp đã thương mại hóa thành công các sản phẩm công nghệ sinh học như chế phẩm vi sinh, enzyme, vắc-xin thú y, chế phẩm xử lý môi trường, phân bón hữu cơ vi sinh… Các sản phẩm này không chỉ phục vụ sản xuất trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu, góp phần hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 36 về xây dựng nền công nghệ sinh học phục vụ kinh tế - xã hội.

Hướng tới nền kinh tế sinh học bền vững

Bên cạnh các kết quả đạt được, công nghệ sinh học Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức: Năng lực nghiên cứu chưa đồng đều, thiết bị còn hạn chế, nhân lực chuyên sâu còn thiếu, và liên kết giữa nghiên cứu - sản xuất chưa chặt chẽ. Để khắc phục, Bộ KH&CN đang tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp theo hướng lấy doanh nghiệp làm trung tâm đổi mới sáng tạo, gắn nghiên cứu với nhu cầu thị trường.

Theo định hướng của Chương trình KC.12/21-30 và mục tiêu Nghị quyết 36, đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia có nền công nghệ sinh học phát triển, làm chủ được nhiều công nghệ lõi trong các lĩnh vực y dược, nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, môi trường và năng lượng sinh học. Mục tiêu cụ thể là hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong công nghệ sinh học, có ít nhất 500 doanh nghiệp ứng dụng công nghệ sinh học, trong đó 30 - 50 doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh khu vực.

Các hướng nghiên cứu ưu tiên được xác định gồm: Phát triển vắc-xin, dược phẩm sinh học, chế phẩm vi sinh phục vụ nông nghiệp sạch, công nghệ sinh học trong bảo vệ môi trường và xử lý chất thải, sản xuất năng lượng sinh học, cũng như ứng dụng công nghệ gen trong y học chính xác. Cùng với đó là nhiệm vụ hoàn thiện hệ thống pháp lý, xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, cũng như thúc đẩy đào tạo nhân lực trình độ cao.

Một điểm sáng đáng chú ý là sự chuyển dịch mạnh mẽ trong chính sách quản lý nhà nước. Thay vì chỉ hỗ trợ nghiên cứu cơ bản, các chương trình KH&CN hiện nay hướng nhiều hơn tới ứng dụng và thương mại hóa kết quả. Nhà nước đóng vai trò "kiến tạo", tạo điều kiện để viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp hợp tác, hình thành chuỗi giá trị trong ngành sinh học, hướng đi được nhấn mạnh trong Nghị quyết 36. Đây cũng là hướng đi phù hợp với xu thế quốc tế, khi công nghệ sinh học đang được xem là trụ cột của "nền kinh tế sinh học", một mô hình phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Các chương trình KH&CN hiện nay hướng nhiều hơn tới ứng dụng và thương mại hóa kết quả.

Song song với đó, Việt Nam chú trọng hợp tác quốc tế để học hỏi và tiếp nhận công nghệ tiên tiến. Bộ KH&CN đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác với các đối tác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Israel… trong lĩnh vực sinh học và công nghệ gen. Thông qua các dự án hợp tác, nhiều nhà khoa học trẻ Việt Nam được đào tạo, nâng cao năng lực nghiên cứu, từng bước tham gia mạng lưới khoa học toàn cầu.

Công nghệ sinh học không còn là lĩnh vực của riêng các nhà khoa học, mà đã đi vào đời sống, trở thành yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Từ phòng thí nghiệm đến cánh đồng, từ bệnh viện đến nhà máy chế biến, những ứng dụng của công nghệ sinh học đang góp phần thay đổi phương thức sản xuất, bảo vệ sức khỏe con người và hướng tới một nền kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững.

Với tầm nhìn dài hạn và sự đầu tư bài bản của Nhà nước thông qua Chương trình KC.12/21-30, cùng sự tham gia của cộng đồng khoa học và doanh nghiệp, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu Nghị quyết 36 đề ra: Trở thành quốc gia có nền công nghệ sinh học phát triển, tự chủ về công nghệ, đóng góp thiết thực cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/day-manh-phat-trien-cong-nghe-sinh-hoc-huong-toi-nganh-kinh-te-mui-nhon-cua-quoc-gia-197251113093659863.htm