Để di sản tư liệu còn mãi...

Các sắc phong, tài liệu Hán Nôm được bảo quản, lưu giữ trong các tủ chuyên dụng, có kiểm soát nhiệt độ tại Thư viện tỉnh Thanh Hóa.

Đặc biệt, kho tàng tri thức ấy có hơn 1.500 thư tịch cổ, chủ yếu là sách, tài liệu Hán - Nôm (bản gốc, bản dịch, chép tay, thác bản...) với đa dạng, phong phú các loại hình, lĩnh vực như: sắc phong, thần tích, thần sắc, thác bản văn bia, gia phả, hương ước, sách về văn hóa - văn học, kinh phật, y học... Trong đó, nhiều cuốn sách, tài liệu Hán Nôm có giá trị lớn về niên đại, lý luận và thực tiễn sâu sắc như: “Kim Vân Kiều Tân truyện”, bản in chữ Nôm năm 1896, đời vua Thành Thái; “Thanh Hóa quan phong” của Vương Duy Trinh; Bài tựa “Đoạn trường Tân Thanh”; “Chinh phụ ngâm bị lục”, “Đại Nam Quốc sử diễn ca”; bộ sách y học của Hải Thượng Lãn Ông (Hải Thượng Lãn Ông ngoại cảm thông tri, Hải Thượng Lãn Ông y hải đại thành - tứ tượng tập)...

Các loại sách, tài liệu Hán - Nôm này là di sản văn hóa quý giá của tiền nhân, minh chứng sinh động, thuyết phục về vùng đất xứ Thanh “khả ái”, “địa linh nhân kiệt”, phản ánh sự vận động và phát triển của làng xã với các thiết chế văn hóa - xã hội, tín ngưỡng, mối quan hệ dòng tộc, gia phong - nếp nhà... Phó trưởng Phòng Địa chí (Thư viện tỉnh Thanh Hóa) Vũ Thị Hoa cho biết: “Với “vốn” thư tịch cổ khá phong phú, đa dạng như vậy, Thư viện tỉnh Thanh Hóa đã thu hút nhiều đối tượng bạn đọc, từ học sinh, sinh viên, giảng viên đại học, nghiên cứu sinh, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đến nghiên cứu, tìm hiểu”. Điều này không chỉ khẳng định, nâng cao uy tín, chất lượng hoạt động của Thư viện tỉnh Thanh Hóa trong hệ thống thư viện toàn quốc mà còn góp phần lan tỏa, quảng bá tinh hoa văn hóa xứ Thanh nói chung, giá trị di sản tư liệu xứ Thanh nói riêng.

Những năm qua, Thư viện tỉnh Thanh Hóa đã và đang không ngừng nỗ lực, nêu cao tinh thần, trách nhiệm triển khai các hoạt động thiết thực, hiệu quả góp phần lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị thư tịch cổ. Tuy nhiên, những hoạt động ấy vẫn mang tính nhỏ lẻ, là các giải pháp mang tính tạm thời, thiếu sự đồng bộ. Trước tác động của thời gian, điều kiện, quy trình bảo quản chưa đảm bảo dẫn đến tình trạng mục, nát giấy, mờ/nhòe chữ, nấm mốc, mối mọt... Nhiều thư tịch bị hư hỏng hoặc đứng trước nguy cơ hư hỏng, mai một.

Trước thực trạng ấy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Kế hoạch số 235/KH-UBND ngày 3/10/2022 về việc bảo quản, phục chế tài liệu cổ, quý hiếm tại Thư viện tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2023-2025 với tổng kinh phí hơn 7,5 tỷ đồng từ ngân sách sự nghiệp văn hóa thông tin. Việc bảo quản, phục chế và biên dịch, hiệu đính được triển khai với 106 đạo sắc phong và hơn 1.000 tài liệu Hán Nôm có niên đại từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX thuộc loại tài liệu cổ, quý hiếm, mang bản sắc của địa phương. Mục đích nhằm kéo dài tuổi thọ, lưu giữ lâu dài, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, tìm hiểu về loại hình di sản văn hóa của dân tộc; phục vụ công tác số hóa, tư liệu hóa để nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý, khai thác tài liệu; giúp cho độc giả có thể nghiên cứu mà không cần phải tiếp xúc trực tiếp với tài liệu gốc, giảm nguy cơ mất mát, hư hỏng tài liệu; tăng số lượng độc giả có cơ hội tiếp cận với nội dung tài liệu, đáp ứng được nhu cầu của nhiều đối tượng độc giả.

Để di sản tư liệu còn mãi...

Cuốn “Kim Vân Kiều Tân truyện”, bản in chữ Nôm năm 1896, đời vua Thành Thái.

Nhận thức sâu sắc ý nghĩa của việc triển khai, thực hiện kế hoạch này, Thư viện tỉnh Thanh Hóa đã nhanh chóng phối hợp với các cơ quan, đơn vị chuyên môn có liên quan và các chuyên gia, nhà khoa học tiến hành làm sạch, khử trùng, phục chế hàng trăm tư liệu Hán Nôm và tổ chức biên dịch các đạo sắc phong. Phó trưởng Phòng Địa chí Vũ Thị Hoa bộc bạch: “Công việc này đòi hỏi sự cẩn trọng, tỉ mỉ, tinh thần trách nhiệm cao. Bởi lẽ, đây không đơn thuần là công việc chuyên môn mà còn thể hiện thái độ ứng xử của chúng ta trước di sản văn hóa được cha ông dày công vun đắp, trao truyền và cũng là cách mà chúng ta cùng chung tay góp sức giữ gìn, khơi dậy “sức mạnh mềm” của văn hóa trong nhịp sống hôm nay”.

Để nâng cao hiệu quả, tối ưu hóa điều kiện bảo quản, lưu trữ tư liệu quý hiếm theo mục tiêu kế hoạch đề ra, Thư viện tỉnh Thanh Hóa đã trang bị tủ bảo quản tài liệu quý hiếm (bảo quản thông thường và bảo quản trị liệu), tủ bảo quản chuyên dụng đối với các sắc phong; máy đo nhiệt độ; ổ cứng chuyên dụng lưu giữ dữ liệu 2Tb...

Từ sự quan tâm, tạo điều kiện của tỉnh, sự tâm huyết, trách nhiệm của cơ quan chuyên môn, mà trực tiếp là Thư viện tỉnh Thanh Hóa, hàng trăm sắc phong, tài liệu Hán Nôm đã được phục chế, biên dịch, hiệu đính và được lưu trữ, bảo quản trong điều kiện, môi trường đảm bảo. Đó là tiền đề để những di sản tư liệu ấy tiếp tục phát huy giá trị, phục vụ việc tra cứu, nghiên cứu của độc giả, hòa mình vào dòng chảy của văn hóa dân tộc.

Bài và ảnh: Nguyên Linh

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/de-di-san-tu-lieu-con-mai-260755.htm