Để sử dụng AI đúng cách

Toàn tỉnh hiện có hơn 400 trường Tiểu học, THCS và THPT. Thời gian qua, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng mạnh mẽ vào giảng dạy tạo hứng thú học tập, giúp những kiến thức phức tạp trở nên trực quan, dễ hiểu, dễ nhớ. AI cũng trở thành công cụ hữu ích hỗ trợ học sinh học tập, song nếu thiếu sự định hướng từ giáo viên, sự giám sát của gia đình, các em dễ bị phụ thuộc, lạm dụng.

Học sinh Trường THCS Tam Thanh ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tự học môn Toán

Trong thời đại công nghệ số, các công cụ học tập dựa trên AI đang mở ra những cách thức mới giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng, hiệu quả. Các nền tảng AI có thể đơn giản hóa những khái niệm phức tạp, hướng dẫn học sinh từng bước trong quá trình tiếp cận, củng cố kiến thức. Với khả năng phân tích năng lực, tốc độ học tập, AI có thể điều chỉnh nội dung, mức độ phù hợp với từng học sinh; nhiều công cụ còn khuyến khích học sinh thảo luận, phản biện. Thực tế cho thấy, việc học sinh sử dụng AI để tìm kiếm thông tin, giải bài tập, làm dàn ý, tóm tắt nội dung trong quá trình học ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, nếu phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo học sinh sẽ trở nên lười biếng trong việc suy nghĩ, phân tích và giải quyết vấn đề.

Để tránh việc học sinh lạm dụng trí tuệ nhân tạo, tháng 3/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành khung năng lực số cho người học gồm 6 miền năng lực, 24 năng lực thành phần từ cấp độ cơ bản đến chuyên sâu như: khai thác dữ liệu; giao tiếp và hợp tác trong môi trường số; sáng tạo nội dung số; an toàn; giải quyết vấn đề; ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Đây là định hướng quan trọng giúp học sinh phát triển năng lực số.

“AI không thay thế con người; người biết dùng trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế người không biết; việc sử dụng AI cần có tư duy, mục đích, đạo đức, bảo mật; đặc biệt luôn kiểm chứng thông tin trước khi quyết định.”

Thầy Nguyễn Minh Tú, Giáo viên môn Vật lý, Trường THPT chuyên Chu Văn An

Cùng với đó, các trường học trên địa bàn tỉnh đã chủ động điều chỉnh phương pháp dạy học, kiểm tra nhằm giúp học sinh hiểu và sử dụng AI đúng hướng, trung thực, sáng tạo. Các trường đã phối hợp tuyên truyền, hướng dẫn kiến thức, công cụ và phương pháp ứng dụng AI trong học tập. Đồng thời chỉ rõ ranh giới giữa sự sáng tạo và gian lận để học sinh có định hướng đúng khi ứng dụng. 

Là những người trực tiếp giảng dạy, ra đề, đánh giá, chấm điểm, giáo viên các trường đã chủ động hướng dẫn học sinh ứng dụng  AI. Nhiều thầy cô thiết kế bài giảng theo hướng mở, tăng cường tư duy sáng tạo của học sinh bằng cách cho các em chuẩn bị trước nội dung ở nhà, không giới hạn việc tìm kiếm, tra cứu thông tin. Thời gian trên lớp, thầy và trò tập trung thảo luận, phản biện các ý kiến để đi đến nhận thức chung theo chủ đề bài học. Giáo viên yêu cầu học sinh ghi rõ những nội dung có sự hỗ trợ của AI trong các bài tập; thiết kế các dạng bài khuyến khích tư duy phản biện như: so sánh, chỉnh sửa, phản biện kết quả do AI tạo ra. Ví dụ, thay vì phân tích nhân vật Thúy Kiều trong truyện Kiều, giáo viên hướng dẫn học sinh dùng AI để tạo ra các dàn ý khác nhau, sau đó giải thích lý do chọn dàn ý tốt nhất. Hay ra đề mang tính cá nhân không thể sao chép như: phỏng vấn ông, bà về kỷ niệm thời chiến hoặc tuần qua, gia đình em đã làm gì để bảo vệ môi trường…

Thầy Nguyễn Minh Tú, Giáo viên môn Vật lý, Trường THPT chuyên Chu Văn An cho biết: Hiện nay, chưa có tình trạng học sinh lạm dụng AI, nhất là ở các môn tự nhiên do quá trình học, kiểm tra được giám sát chặt chẽ, học sinh không được sử dụng thiết bị hỗ trợ. Đề thi nhiều phiên bản, đảo câu hỏi ngẫu nhiên nên AI khó làm thay. Hơn nữa, AI chỉ xử lý được những dạng bài có trong hệ thống dữ liệu mà nó được huấn luyện, những bài mang tính tư duy hoặc chưa xuất hiện, công cụ không cho ra kết quả chính xác. Chúng tôi luôn nhắc nhở học sinh nguyên tắc: AI không thay thế con người; người biết dùng trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế người không biết; việc sử dụng AI cần có tư duy, mục đích, đạo đức, bảo mật; đặc biệt luôn kiểm chứng thông tin trước khi quyết định.

Song song với đó, giáo viên cũng khuyến khích học sinh sử dụng AI như một “gia sư trực tuyến”, hướng dẫn từng bước giải bài để củng cố kiến thức cơ bản. Em Hoàng Thục Quyên, học sinh lớp 9, Trường THCS xã Đình Lập chia sẻ: Khi học tiếng Anh, em thấy mình phát âm chưa chuẩn nên thường dùng ChatGPT để luyện phát âm, học từ mới, cải thiện khả năng nói. 

Thay vì quan tâm đến kết quả, thì đánh giá năng lực tư duy, lập luận cũng như khả năng phân tích là nền tảng để học sinh sử dụng AI một cách chủ động, sáng tạo. Cùng đó, sự định hướng, đồng hành của nhà trường, gia đình không chỉ giúp học sinh tránh được việc lạm dụng AI mà còn khai thác nó một cách hiệu quả, thích ứng với việc học tập trong kỷ nguyên số.

Nguồn: https://baolangson.vn/de-hoc-sinh-khong-lam-dung-tri-tue-nhan-tao-5064495.html