Đề xuất kiểm soát KOL, chặn seeding ảo khi livestream bán hàng

(Dân trí) - Đại biểu Quốc hội đề nghị kiểm soát chặt hoạt động livestream bán hàng, đặc biệt với KOL và người nổi tiếng, chặn seeding ảo, cấm có thời hạn người vi phạm quảng cáo sai sự thật.

Siết quản lý livestream để chặn bán hàng kém chất lượng

Thảo luận về dự án Luật Thương mại điện tử chiều 13/11, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh) cho biết dư luận đặc biệt lo ngại tình trạng người livestream, nhất là người nổi tiếng, sử dụng uy tín cá nhân để bán hàng qua mạng nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hàng kém chất lượng rồi né tránh trách nhiệm khi người tiêu dùng phản ánh.

Theo bà, dù dự thảo luật đã xác định trách nhiệm của ba chủ thể gồm người bán, người livestream và nền tảng, nhưng thực tiễn cho thấy một số hành vi gây hại vẫn có thể "lọt lưới". Hàng loạt vụ việc người nổi tiếng thổi phồng công dụng thực phẩm chức năng, sử dụng seeding ảo để thao túng niềm tin người mua đã đặt ra yêu cầu siết lại chặt chẽ hơn.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy, đoàn Tây Ninh (Ảnh: Media QH).

Đại biểu cho rằng nghĩa vụ "không cung cấp thông tin gây rối" theo Khoản 3 Điều 52 mới dừng ở mức nguyên tắc, chưa có cơ chế kiểm soát trước khi phát sóng các mặt hàng có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh đó, bà đặt ra lo ngại khi quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu một năm chưa đủ để xử lý các trường hợp tranh chấp hoặc vi phạm kéo dài. 

"Dự thảo chưa nói rõ quyền tiếp cận bản ghi livestream của người tiêu dùng khi có tranh chấp và cũng chưa quy định rõ trách nhiệm cung cấp bản ghi theo yêu cầu của cơ quan quản lý", bà cho biết. 

Theo đại biểu Thúy, trường hợp người livestream đưa thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là vấn đề trách nhiệm liên đới với người bán.

Bên cạnh đó, đối với nền tảng, hiện mới chỉ có nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm, nhưng chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất, ưu tiên hiển thị livestream - trong khi đây là yếu tố bị cho là có thể tạo hiệu ứng đám đông, kéo khách mua theo trào lưu.

Để dự thảo luật bắt kịp thực tiễn thương mại qua livestream vốn đang thay đổi nhanh, đại biểu cho rằng cần bổ sung một loạt quy định mang tính khả thi hơn.

Theo đại biểu, điều quan trọng đầu tiên là phải có cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với những phiên livestream quảng cáo công dụng, nhất là với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Bà nhấn mạnh: "Người bán, người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện". 

Bà cũng cho rằng phải làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream khi đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp.

"Cần bổ sung biện pháp xử lý như cấm livestream trong thời gian nhất định", đại biểu nói và cho rằng đây là cách để ràng buộc trách nhiệm của những người có ảnh hưởng lớn đến người tiêu dùng.

Về dữ liệu, đại biểu đề xuất mở rộng thời hạn lưu trữ livestream lên tối thiểu hai năm, đồng thời quy định rõ nghĩa vụ cung cấp "bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn cho người tiêu dùng hoặc cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp hoặc điều tra", nhằm đảm bảo đủ căn cứ xử lý các vụ việc kéo dài.

Đối với nền tảng, đại biểu yêu cầu phải công khai tiêu chí hiển thị livestream, tăng kiểm soát các hành vi seeding ảo và có cơ chế cảnh báo khi phát hiện "mức độ tương tác bất thường". Đây được coi là biện pháp quan trọng để ngăn thao túng thị trường và hạn chế hiệu ứng "đám đông" do thuật toán gợi ý tạo ra.

Cuối cùng, đại biểu đề nghị phân loại người livestream có doanh thu lớn để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự cách một số quốc gia đã triển khai. Theo đại biểu, nhóm này có mức độ tác động lớn và cần được quản lý theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn để bảo vệ người tiêu dùng.

Làm rõ trách nhiệm nền tảng, tăng minh bạch thuật toán

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TPHCM) đánh giá cao việc hoàn thiện Luật Thương mại điện tử lần này, coi đây là nền tảng pháp lý chiến lược để thúc đẩy phát triển kinh tế số.

Ông cho rằng, dù dự thảo đã quy định nhiều nguyên tắc quan trọng, nhưng vẫn cần làm rõ hơn trách nhiệm giải trình của nền tảng đối với cơ chế xếp hạng và hiển thị nội dung.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, đoàn TPHCM (Ảnh: Media QH).

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng dự thảo vẫn cần bổ sung những cơ chế đảm bảo an toàn hơn cho người mua. Ông nhấn mạnh rằng sau khi đặt hàng, các nội dung chính phải "hiển thị và có khả năng truy cập từ tài khoản người mua", nhưng như vậy vẫn chưa đủ để bảo vệ người dùng trước rủi ro từ các giao dịch tự động.

Vì vậy, đại biểu đề nghị cần có thêm bước xác nhận cuối cùng trước khi hệ thống kích hoạt hợp đồng, đồng thời xây dựng cơ chế sửa lỗi thao tác đối với các giao dịch rủi ro cao.

Ông cũng yêu cầu làm rõ hơn các tiêu chuẩn kỹ thuật: "Dự thảo phải bổ sung tiêu chuẩn nhật ký kỹ thuật và thời hạn lưu trữ tối thiểu để phục vụ giải quyết khiếu nại, nhằm giảm tranh chấp và bảo đảm bằng chứng tin cậy khi có vụ việc. Đây là những điều kiện cần thiết để tránh xảy ra tình trạng hợp đồng tự động được kích hoạt quá dễ dàng và khó truy vết khi xảy ra tranh chấp".

Theo ông, dự thảo cần quy định cụ thể thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream và nghĩa vụ gắn nhãn quảng cáo, tiếp thị, liên kết khi có yếu tố quảng cáo, qua đó giúp người tiêu dùng nhận diện đúng tính chất của nội dung họ đang theo dõi.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung cơ chế cảnh báo trực tiếp trên nền tảng khi phát hiện hành vi không an toàn.

"Cần phải làm rõ trách nhiệm phối hợp khi nội dung phát từ tài khoản xuyên biên giới nhằm giảm rủi ro phát sinh chớp nhoáng, nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong hệ sinh thái", đại biểu nhấn mạnh. 

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/de-xuat-kiem-soat-kol-chan-seeding-ao-khi-livestream-ban-hang-20251113161043083.htm