Gần 20 năm làm việc tại Mỹ, giáo sư Fang Lei gây dựng sự nghiệp vững chắc, trở thành phó chủ nhiệm Khoa Hóa học của Texas A&M. Đầu năm nay, ông rời trường để nhận vị trí toàn thời gian tại Yongjiang Laboratory (Y-Lab).

Tại Y-Lab, giáo sư Fang đảm nhiệm vai trò giáo sư chủ nhiệm và giám đốc Trung tâm Vật liệu Hữu cơ Chức năng, dẫn dắt nghiên cứu phát triển thế hệ vật liệu hữu cơ mới ứng dụng trong điện tử linh hoạt, thiết bị đeo, giao diện não - máy tính và công nghệ năng lượng tái tạo.

Hành trình của ông bắt đầu từ một lớp học nhỏ ở huyện Poyang, tỉnh Giang Tây. Sinh năm 1983, Fang học đều các môn nhưng bộc lộ niềm yêu thích khoa học khi tiếp xúc với môn Hóa năm lớp 5. Một lần trong giờ học tiếng Trung, cậu bé bí mật đọc cuốn sách khoa học cũ nhặt được ở nhà và bị cuốn hút bởi đoạn nói rằng “natri có thể nổi trên mặt nước”. Giáo viên ban đầu nhắc nhở, nhưng khi nhìn tên cuốn sách, bà đã hiểu sự say mê khoa học của cậu học trò.

IMG_4D4E5F05F17F 1.jpeg
Giáo sư Fang Lei, từng công tác tại Đại học Texas A&M (Mỹ), đã chuyển đến làm việc tại Phòng thí nghiệm Yongjiang ở thành phố Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang (Trung Quốc) trong năm nay. Ảnh: SCMP

Năm 16 tuổi, Fang thi đại học sớm và đỗ lớp tài năng của Khoa Hóa học, Đại học Vũ Hán. Ông nhận bằng cử nhân năm 2003 và thạc sĩ năm 2006. Fang sang Mỹ học tiến sĩ, khởi đầu tại Đại học California, Los Angeles, rồi chuyển sang Đại học Northwestern để tiếp tục nghiên cứu cùng giáo sư hướng dẫn Fraser Stoddart - người sau này nhận Nobel Hóa học năm 2016.

Tốt nghiệp tiến sĩ năm 2010, Fang làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Stanford với giáo sư Bao Zhenan. Năm 2013, ông gia nhập Đại học Texas A&M, trở thành giáo sư chính thức trước khi rời Mỹ trong năm nay.

Giờ đây, nhà khoa học quê Giang Tây trở về đóng góp vào kỳ vọng đưa Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu về vật liệu công nghệ cao. Quyết định của Fang cũng phản ánh xu hướng nhiều nhà khoa học gốc Hoa tại nước ngoài trở lại quê hương, nhờ nguồn lực dồi dào, hệ sinh thái công nghiệp tích hợp và cơ hội đưa nghiên cứu trong phòng thí nghiệm thành công nghệ ứng dụng.

Ông cho biết mong muốn thu hẹp khoảng cách giữa khoa học cơ bản và ứng dụng công nghiệp - điều ông tin là ngày càng khả thi trong hệ sinh thái đổi mới của Trung Quốc.

Thành lập năm 2021 tại thành phố Ninh Ba (Chiết Giang), Y-Lab tập trung nghiên cứu vật liệu năng lượng mới, polyme và vật liệu composite. Từ khi ra đời, phòng thí nghiệm đã nhận hơn 26 tỷ nhân dân tệ vốn đầu tư từ Chính phủ và các bên liên quan.

Tại đây, Fang đang giải quyết những bài toán cốt lõi của vật liệu hữu cơ chức năng, gồm tổng hợp chính xác, mối quan hệ cấu trúc - tính chất, độ bền vận hành và tích hợp đa chức năng.

IMG_21EED8DB509D 1.jpeg
Fang Lei chụp ảnh cùng giáo sư hướng dẫn Fraser Stoddart, người đoạt giải Nobel Hóa học năm 2016. Ảnh: SCMP

Trong thời gian làm tiến sĩ, Fang phát triển “sợi cơ phân tử” từ các cỗ máy phân tử, tạo ra chuyển động co giãn có kiểm soát - nền tảng cho nghiên cứu “cơ nhân tạo”, lĩnh vực gắn liền với công trình giúp Stoddart giành Nobel.

Tại Texas A&M, nghiên cứu của Giáo sư Fang tập trung tổng hợp và chế tạo các polyme hữu cơ mới - như polyme bậc thang, polyme đồng phẳng, mạng polyme vi xốp - phục vụ điện tử, chuyển đổi và lưu trữ năng lượng.

Ông hướng tới phát triển vật liệu hữu cơ nền carbon có hiệu suất cao, dễ chế tạo, ứng dụng trong transistor, đèn LED, pin mặt trời và pin sạc.

Về lý do trở về Trung Quốc, giáo sư Fang nói đó chỉ là vấn đề thời gian: “Từ ngày rời quê hương, tôi đã biết chắc mình sẽ trở lại”. Dù gắn bó với công việc ở Texas A&M, ông cho rằng tại Mỹ, nghiên cứu thường khó bước ra khỏi phòng thí nghiệm. “Việc chuyển tri thức khoa học cơ bản thành ứng dụng thực tế và công nghiệp hóa là điều Trung Quốc thực sự có thể làm được”, ông nói.

Ông đánh giá cao nền tảng sản xuất mạnh, chuỗi cung ứng hoàn chỉnh và năng lực kỹ thuật tại Ninh Ba - nơi đặt trụ sở Y-Lab. Khả năng “biến phát hiện ở quy mô milligram thành sản xuất kilogram hay thậm chí tấn trong nhà máy” là yếu tố “tối quan trọng” với lĩnh vực vật liệu.

“Y-Lab mang đến sự hỗ trợ lớn, phù hợp với triết lý của tôi, và tôi thấy một tương lai rất tươi sáng”, giáo sư Fang bày tỏ.

Việc trở về của ông diễn ra sau bước đi tương tự của giáo sư Stoddart, người rời Đại học Northwestern năm 2023 để làm giáo sư danh dự tại Đại học Hong Kong. Giáo sư Fang cho biết trước khi trở lại Trung Quốc đại lục, ông đã có cuộc trò chuyện dài với “ông lão Stoddart”, người động viên ông đưa ra quyết định này.

Hiện Y-Lab đã thu hút hơn 600 nhà nghiên cứu chỉ trong vài năm hoạt động. Giám đốc Y-Lab, bà Cui Ping, ví phòng thí nghiệm như “hạt nhân tinh thể đang lớn nhanh, liên tục hút những ‘phân tử’ xuất sắc, dần hình thành cấu trúc tinh thể rõ nét và độc đáo”.

Giáo sư y sinh từ bỏ hàng triệu USD tài trợ ở Mỹ, về nước làm hiệu trưởngTRUNG QUỐC - Giáo sư Hu Ye, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực y sinh, đã rời Mỹ để trở về làm hiệu trưởng một trường y thuộc Đại học Thanh Hoa, dù phải từ bỏ hàng triệu USD tài trợ nghiên cứu từ Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH).

Nguồn: https://vietnamnet.vn/giao-su-hoa-hoc-roi-my-tro-ve-nuoc-gia-nhap-phong-thi-nghiem-tri-gia-3-6-ty-usd-2460879.html