Giữ gìn và lan tỏa giá trị tranh thờ độc bản

Trong không gian tĩnh lặng của Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3, bộ sưu tập tranh thờ cổ được trưng bày đã tạo nên sức hút đặc biệt đối với khách tham quan. Đây không chỉ là những tác phẩm hội họa dân gian đơn thuần, mà còn là kho tàng tri thức về tín ngưỡng, tôn giáo, phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan của đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc.

Phòng trưng bày chuyên đề “Sưu tập tranh thờ cổ và hiện vật văn hóa do nhóm Nhân sĩ Hà Đông trao tặng tỉnh Hòa Bình”.

Phòng trưng bày chuyên đề “Sưu tập tranh thờ cổ và hiện vật văn hóa do nhóm Nhân sĩ Hà Đông trao tặng tỉnh Hòa Bình” được bố trí tại khu vực tầng 2 của Bảo tàng. Tranh thờ là dòng tranh đặc biệt, gắn liền với nghi lễ, tín ngưỡng. Mỗi bức tranh mang một ý nghĩa thiêng liêng, thể hiện niềm tin tâm linh của con người. Trong Bộ sưu tập hiện đang được Bảo tàng lưu giữ, có thể kể đến nhiều tác phẩm tiêu biểu như: Tranh Thuyền Quan của người Dao gắn với sự tích Bàn Vương - thủy tổ dân tộc Dao, thể hiện khát vọng vượt qua gian nan để mưu cầu cuộc sống mới; Tranh Quan Âm Bồ Tát của người Tày, Nùng, Sán Dìu biểu tượng cho niềm tin về sự cứu độ, giao thoa giữa Phật giáo và Đạo giáo; hay Tranh Thập Điện Diêm Vương - bộ tranh đặc sắc tái hiện hành trình phán xét linh hồn theo thuyết luân hồi.

Nội dung và giá trị của bộ sưu tập được trưng bày gồm 3 phần chính: Giới thiệu về tranh sử dụng trong thờ cúng tổ tiên và các vị thần bảo trợ cho gia tộc; giới thiệu về tranh sử dụng trong lễ cấp sắc, phong sắc và giới thiệu về tranh sử dụng trong ma chay, các lễ quan trọng sau khi con người qua đời.

Cán bộ Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3 trao đổi về Bộ tranh thờ

Chị Bùi Trần Bảo Thi - Thuyết minh viên Bảo tàng giới thiệu thêm: “Điểm độc đáo nhất của bộ sưu tập chính là sự đa dạng trong công năng sử dụng. Có tranh dùng để thờ cúng tổ tiên, có tranh gắn với lễ cấp sắc của người Dao, lại có tranh dành riêng cho các nghi thức ma chay. Nhờ vậy, khách tham quan có thể hình dung được cả một vũ trụ quan sinh động, nơi con người - thần linh - tổ tiên gắn bó mật thiết với nhau. Đặc biệt, màu sắc trong tranh thường trầm ấm, mang nhiều sắc đỏ, xanh lam, vàng, thể hiện sự thiêng liêng và trường tồn”.

Bộ tranh thờ độc bản được trưng bày tại Bảo tàng

Một điểm nhấn khác là bộ tranh Thập Nhị Cầu Hoa của dân tộc Sán Dìu, dùng trong nghi lễ cúng Mụ cho trẻ sơ sinh. Bức tranh như một bản trường ca bằng hình ảnh về quá trình con người hình thành, lớn lên qua 12 nhịp cầu, mỗi nhịp là một thử thách cần sự che chở của thần linh. Những chi tiết vừa gần gũi, vừa thần bí khiến người xem xúc động và trân trọng hơn truyền thống văn hóa của cộng đồng.

Các bức tranh thờ được bảo tồn nguyên vẹn giá trị

Ông Nguyễn Văn Dũng, người dân đến từ xã Cao Phong, sau khi tham quan chia sẻ: “Đây là lần đầu tiên tôi được tận mắt thấy nhiều dòng tranh thờ dân tộc được bảo tồn nguyên vẹn như vậy. Mỗi bức tranh không chỉ đẹp ở đường nét, màu sắc mà còn chất chứa niềm tin, phong tục, tâm linh của đồng bào. Tôi thực sự ấn tượng với sự đa dạng, phong phú và giá trị lịch sử - văn hóa mà bộ tranh mang lại”.

Theo đồng chí Nguyễn Thị Hải Ly - Phó Giám đốc Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3, bộ sưu tập tranh thờ hiện nay được đánh giá là một trong những bộ sưu tập độc đáo, quy mô và giá trị lớn, lưu giữ nhiều loại hình và phong cách thể hiện khác nhau. Mỗi bức tranh thờ không chỉ phản ánh đời sống tín ngưỡng mà còn là minh chứng sống động về sự sáng tạo nghệ thuật của cha ông. Đây là nguồn tư liệu quý để nghiên cứu văn hóa, tôn giáo, mỹ thuật dân gian. Bộ tranh giúp thế hệ hôm nay và mai sau hiểu sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa con người với thế giới siêu nhiên, về triết lý nhân sinh của các dân tộc”.

Bộ tranh thờ và nhiều hiện vật văn hoá được trưng bày tại Bảo tàng.

Thời gian qua, Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3 đang triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị bộ sưu tập như xây dựng không gian trưng bày chuyên đề, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, thuyết minh chuyên sâu cho khách tham quan; đồng thời phối hợp với các nhà nghiên cứu, nghệ nhân để dịch thuật, biên soạn tài liệu khoa học về tranh thờ.

Bên cạnh đó, Bảo tàng còn đẩy mạnh số hóa hiện vật nhằm đưa những giá trị di sản tiếp cận gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Không chỉ dừng lại ở việc trưng bày, Bảo tàng hướng đến xây dựng chương trình giáo dục trải nghiệm để học sinh, sinh viên có thể tìm hiểu trực tiếp về nghệ thuật tranh thờ, hiểu rõ hơn về tín ngưỡng dân gian. Đây cũng là cách lan tỏa niềm tự hào, tình yêu di sản trong cộng đồng.

Bộ sưu tập tranh thờ tại Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3 được coi là độc nhất vô nhị, bởi sự phong phú cả về số lượng lẫn nội dung, trải dài từ nghi lễ thờ cúng tổ tiên, ma chay, lễ cấp sắc đến các nghi thức quan trọng khác. Sự xuất hiện của các nhân vật thần linh, Phật, thánh... trong tranh phản ánh niềm tin và khát vọng sống an lành, hạnh phúc của con người. Vượt qua giá trị nghệ thuật, bộ tranh còn góp phần khẳng định sự đa dạng văn hóa Việt Nam, trong đó tín ngưỡng, tôn giáo dân gian đóng vai trò quan trọng gắn kết cộng đồng. Mỗi bức tranh, dù đã trải qua thời gian, vẫn chứa đựng “hồn cốt” của quá khứ, là sợi dây nối liền hôm nay với truyền thống.

Có thể nói, Bộ sưu tập tranh thờ tại Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 3 không chỉ là tài sản quý của địa phương mà còn là niềm tự hào chung của văn hóa dân tộc. Giữa nhịp sống hiện đại, bộ tranh như lời nhắc nhở mỗi người trân trọng, giữ gìn và tiếp nối di sản cha ông để lại, để dòng chảy văn hóa Việt Nam mãi trường tồn.

Hương Lan

Nguồn: https://baophutho.vn/giu-gin-va-lan-toa-gia-tri-tranh-tho-doc-ban-239708.htm