Học nghề sau lớp 9: Lựa chọn mới, ứng dụng cao

Năm học 2025-2026, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) TP HCM công bố sẽ có khoảng 88.210 học sinh tốt nghiệp THCS. Chỉ tiêu vào lớp 10 THPT công lập là 70.070 học sinh (chiếm 79%).

Điều này đồng nghĩa, khoảng 17.244 số học sinh còn lại (chiếm 19,5%) sẽ chọn học vào các trường THPT tư thục, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, trường nghề… trên địa bàn thành phố.

Giảm áp lực kinh tế

Những năm gần đây, học nghề sau khi tốt nghiệp THCS đang dần trở thành một xu hướng được nhiều học sinh và phụ huynh quan tâm tìm hiểu. Điển hình là em Xuân Phúc, học sinh Trường THCS Lê Quý Đôn (quận 3), mặc dù mới học lớp 7 nhưng em đã tham gia nhiều chương trình tư vấn hướng nghiệp. Phúc quan tâm đến các chương trình đào tạo của trường trung cấp, cao đẳng và những ngành học "hot" sẽ trở thành xu thế trong tương lai.

Theo các chuyên gia, thay vì tiếp tục con đường học thuật thuần túy ở bậc THPT, việc lựa chọn học nghề mang đến sự mới mẻ và tính ứng dụng cao. Học sinh được tiếp cận với kiến thức và kỹ năng thực tế của một ngành nghề cụ thể ngay từ sớm, giúp các em hình dung rõ hơn về con đường sự nghiệp sau này.

Học sinh tốt nghiệp THCS theo học ngành điều dưỡng tại Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành

Theo ghi nhận, tại Trường Trung cấp nghề Củ Chi (huyện Củ Chi), các ngành như công nghệ ô tô, kỹ thuật máy lạnh và điều hòa không khí, điện công nghiệp đang thu hút sự quan tâm lớn của học sinh. Tại Trường CĐ Quốc tế TP HCM (quận Bình Tân), các ngành như chăm sóc sắc đẹp, điện công nghiệp, lập trình, công nghệ ô tô của chương trình đào tạo hệ 9+ cũng nhận được sự chú ý đặc biệt.

Ưu điểm vượt trội khi học trung cấp chính là thời gian đào tạo ngắn. Chương trình trung cấp nghề thường kéo dài khoảng 2-3 năm. Học sinh vừa học văn hóa vừa học nghề. Sau khi tốt nghiệp sẽ có thể gia nhập thị trường lao động ngay. Đặc biệt, người học hoàn toàn có thể học liên thông lên cao đẳng, đại học.

ThS Trần Minh Phụng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Củ Chi, cho biết điểm nổi bật trong chính sách tuyển sinh của trường là việc miễn hoàn toàn học phí cho học sinh theo học hệ trung cấp nghề, bao gồm cả chi phí đào tạo nghề và chương trình văn hóa theo quy định.

ThS Phụng giải thích: "Nhờ nguồn cấp bù học phí từ chính quyền địa phương, học sinh khi lựa chọn học tại trường không phải đóng bất kỳ khoản học phí nào. Chính sách này được kỳ vọng sẽ giúp giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, đặc biệt là những phụ huynh có con em không có ý định hoặc không trúng tuyển vào các trường THPT công lập".

Nói về việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh, TS Hoàng Quốc Long, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành (quận Gò Vấp), cho biết ở độ tuổi này, các học sinh thường phù hợp với những ngành nghề mang tính định hướng, khơi gợi sự yêu thích và tạo nền tảng cho sự phát triển sau này hơn là lựa chọn một nghề nghiệp mang tính chuyên sâu.

Chính vì vậy, nhà trường thường khuyến khích nam sinh lựa chọn các ngành kỹ thuật như điện, điện lạnh, công nghệ thông tin (lắp ráp mạng, sửa chữa máy tính). Đối với nữ sinh, các ngành thế mạnh của trường vẫn là chăm sóc sắc đẹp, chế biến món ăn và quản trị nhà hàng - khách sạn.

"Những ngành này không chỉ có nhu cầu tuyển dụng cao mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các em chuyển đổi hoặc học liên thông lên các bậc học cao hơn nếu có định hướng rõ ràng trong tương lai" - TS Long nhấn mạnh.

Không nên học vượt

Trong bối cảnh cạnh tranh vào lớp 10 THPT ngày càng gay gắt, việc lựa chọn học nghề sau lớp 9 cần được xem xét kỹ lưỡng dựa trên năng lực, sở thích và định hướng tương lai của từng học sinh. Các chuyên gia giáo dục và đại diện các trường nghề đều khuyến cáo học sinh và phụ huynh nên có cái nhìn dài hạn và lựa chọn con đường học tập phù hợp với khả năng.

TS Hoàng Quốc Long chia sẻ: "Mặc dù sau khi tốt nghiệp trung cấp, học sinh hoàn toàn có thể xét tuyển vào trường đại học nhưng chúng tôi không khuyến khích các em đi hướng này".

TS Long lý giải giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học tương đối khác nhau. Giáo dục nghề nghiệp tập trung đào tạo về thực hành tay nghề, còn giáo dục đại học chuyên về nghiên cứu, lý thuyết. Sự khác biệt này sẽ khiến học sinh tốt nghiệp trung cấp dễ dàng bị "choáng" khi vào môi trường đại học.

"Chúng tôi vẫn khuyến khích các em nên học liên thông lên cao đẳng để có thêm thời gian tích lũy kinh nghiệm làm việc trước khi tiếp tục học lên bậc cao hơn. Việc đi từng bước, từ trung cấp lên cao đẳng rồi đại học, sẽ giúp các em có sự chuẩn bị tốt hơn về cả kiến thức lẫn kỹ năng thực tế" - TS Long chỉ rõ.

Quan điểm này cũng được ThS Nguyễn Đăng Lý, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quốc tế TP HCM, đồng tình. ThS Lý cho rằng việc học nghề theo từng bậc, "chậm mà chắc", sẽ giúp học sinh có nền tảng kiến thức và kỹ năng vững vàng, tích lũy kinh nghiệm thực tế trước khi tiếp tục chinh phục các đỉnh cao học thuật. Việc "học vượt" hoặc cố gắng vào những môi trường không phù hợp có thể gây ra những áp lực không cần thiết và không mang lại hiệu quả lâu dài.

"Chính vì vậy, đối với chương trình đào tạo hệ 9+, học sinh sẽ được học 8 môn theo chương trình phổ thông 2018 (tăng 1 môn so với 7 môn trước đây). Nhà trường ưu tiên đào tạo bài bản các môn văn hóa cho học sinh trong giai đoạn đầu trước khi các em làm quen với nghề" - ThS Lý thông tin.

Hiện tại, các trường trung cấp, cao đẳng nghề tại TP HCM đang nỗ lực xây dựng chương trình đào tạo chất lượng, gắn kết với nhu cầu thực tế của thị trường lao động, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh liên thông lên các bậc học cao hơn. 

Đối mặt với khó khăn

Tăng chỉ tiêu tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập năm học 2025-2026 là một "cuộc chơi khó khăn" cho các trường nghề. Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Củ Chi cho biết nhà trường đã hoàn tất công tác tư vấn tại 24 trường THCS trên địa bàn huyện Củ Chi, đặt chỉ tiêu tuyển sinh trong năm nay là 450 học sinh cho 9 ngành đào tạo.

Theo hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quốc tế TP HCM, thời điểm này nhà trường đã nhận được khoảng 40 hồ sơ đăng ký nhập học, tăng vượt bậc so với năm ngoái. Tuy nhiên, nhà trường vẫn thận trọng đặt chỉ tiêu tuyển sinh. Năm học 2025-2026, nhà trường tuyển sinh 300 chỉ tiêu ở 10 ngành nghề (giảm 50 chỉ tiêu so với năm trước).

Nguồn: https://nld.com.vn/hoc-nghe-sau-lop-9-lua-chon-moi-ung-dung-cao-196250427215500256.htm