Hưng Yên: Nghệ thuật hát Ca trù được phát huy trong cộng đồng

Hát Ca trù hay hát Ả đào là một di sản văn hoá phi vật thể đặc sắc của dân tộc, phát triển rộng khắp vùng Bắc Bộ. Hưng Yên là một trong những cái nôi của nghệ thuật Ca trù, chính vi vậy, trong những năm qua, tỉnh Hưng Yên chỉ đạo triển khai nhiều hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản Ca trù

Năm 2009, hát Ca trù được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc UNESCO ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, do có nguy cơ mai một, thất truyền.

Ngay sau khi di sản Ca trù được ghi danh, tỉnh Hưng Yên ban hành Kế hoạch triển khai chương trình "Bảo vệ di sản hát Ca trù giai đoạn 2014-2020" nhằm tiếp tục khôi phục, giữ gìn và phát triển những giá trị đặc sắc về phong tục tập quán tốt đẹp, lề lối sinh hoạt văn hóa; đồng thời nâng cao nhận thức, lòng tự hào về việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa hát Ca trù trên địa bàn tỉnh. Thời điểm đó, Hưng Yên có 3 câu lạc bộ Ca trù (Câu lạc bộ Ca trù Giáo Phòng, Câu lạc bộ Ca trù Bình Minh, Câu lạc bộ Ca trù Đào Đặng) với 56 người biết đàn hát Ca trù. Đến nay, toàn tỉnh có 8 nhóm, câu lạc bộ với trên 200 người biết đàn, hát Ca trù. Các ca nương, kép đàn có ở hầu khắp các xã trong tỉnh. Các thành viên đội, câu lạc bộ Ca trù đa số đều thuần thục một thể cách trở lên. Những thành viên của các Câu lạc bộ Ca trù: Giáo Phòng, Đào Đặng, Bình Minh, sau mấy năm được học nâng cao đều đã thuần thục được 4 thể cách trở lên. Hiện, toàn tỉnh có 11 người có khả năng truyền dạy Ca trù, trong đó có 01 nghệ nhân nhân dân, 01 nghệ nhân ưu tú.

Ảnh minh họa

Những năm qua, tỉnh Hưng Yên chỉ đạo triển khai các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản Ca trù, tiêu biểu như: Mở các lớp truyền dạy nghệ thuật hát Ca trù; xây dựng một số chương trình tham gia các kỳ liên hoan Ca trù toàn quốc; các tiết mục biểu diễn phục vụ nhân dân, khách du lịch dịp lễ hội, trình diễn tại điểm di tích, điểm du lịch. Tỉnh còn đầu tư mua sắm một số nhạc cụ cần thiết như, đàn đáy, trống chầu, phách phục vụ công tác giảng dạy... Đây là nguồn động viên, cổ vũ các đào nương, kép đàn trong việc tham gia hoạt động gìn giữ loại hình nghệ thuật Ca trù.

Từ năm 2022 đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch mở 4 lớp truyền dạy Ca trù, thu hút gần 200 học viên tham gia. Học viên được các nghệ nhân, giảng viên đến từ Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú của tỉnh truyền dạy cách chơi đàn đáy, gõ phách, kỹ thuật hát Ca trù. Kết quả biểu diễn báo cáo sau mỗi khóa học, các ca nương, kép đàn, trống chầu phần nào tái hiện nét độc đáo của nghệ thuật Ca trù qua những tiết mục đặc sắc như "Gửi thư", "Xẩm huê tình", "Đào hồng đào tuyết", "hát múa Bỏ bộ", "Chúc hỗ", "Đò đưa", "Thét nhạc"…

Hàng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thường xuyên tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các Câu lạc bộ Ca trù trình diễn tại các hoạt động, sự kiện như Tuần Văn hóa, Thể thao và Du lịch, kỷ niệm ngày di sản văn hóa, Triển lãm thư pháp đầu Xuân. Trong các cuộc thi, liên hoan, biểu diễn văn nghệ quần chúng của Hưng Yên đều khuyến khích thể loại hát Ca trù.

• Nỗ lực bảo tồn nghệ thuật Ca trù tại Quảng Trị: Gắn kết di sản với thế hệ trẻĐọc ngay

• Hà Tĩnh: Di sản Hát Ca trù được phát huy giá trị trong đời sống đương đạiĐọc ngay

Để phù hợp với không gian trình diễn trong đời sống đương đại, thời gian trước các tiết mục phổ biến trong cộng đồng tại tỉnh Hưng Yên phần lớn là lối Hát nói, hát Mở, Mưỡu, múa hát Chúc hỗ, Tứ quý, Đại thạch, Nhịp ba cung bắc, hát Xẩm. Các tiết mục chủ yếu chỉ sử dụng lời thơ cổ. Hiện nay, ngoài các thể cách đã được phổ biến thì những bài hát thuộc các thể cách kinh điển như Tỳ bà hành, Gửi thư, Thét nhạc, Ngâm thơ, Hát hãm …đã được phát huy trong cộng đồng.

Bên cạnh các bài bản lời cổ một số thể cách như Hát nói, Chúc hỗ, Tứ quý, Đại thạch, Ngâm thơ, Xẩm, Hát Hãm đã được các tác giả thơ địa phương sáng tác lời mới nội dung phản ánh về đời sống đương đại, viết về đề tài ngợi ca quê hương, đất nước, danh nhân, phản ánh về phong trào xây dựng nông thôn mới trên địa bàn…đã được các câu lạc bộ tập luyện, xây dựng tiết mục, chương trình để tham gia tại các cuộc liên hoan, hội thi, các lễ hội và phục vụ khi có nhu cầu.

Việc thực hành di sản trên địa bàn tỉnh Hưng Yên có nhiều hoạt động đa dạng hơn. Bên cạnh các hình thức hát phục vụ những dịp lễ hội của địa phương như hội làng, hội xuân, mừng thọ, hát phục vụ các hội nghị của chính quyền, của tổ chức xã hội, hát trong các buổi sinh hoạt câu lạc bộ thường kỳ như trước đây, hiện nay các câu lạc bộ còn tham gia hát phục vụ trong tua tuyến du lịch trải nghiệm nông thôn mới, phục vụ khách du lịch khi về thăm quan thắng cảnh ở các địa phương trên địa bàn tỉnh.

Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản Ca trù trong giai đoạn tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hưng Yên đề xuất: Tiếp tục mở các lớp truyền dạy nghệ thuật hát Ca trù, quan tâm tới thế hệ trẻ chủ nhân tương lai của di sản; đầu tư trang thiết bị cho các Câu lạc bộ, nhóm Ca trù… góp phần thúc đẩy quá trình bảo tồn di sản; tổ chức liên hoan có quy mô toàn tỉnh với sự tham gia của các Câu lạc bộ, nhóm Ca trù trên địa bàn toàn tỉnh; Tiếp tục duy trì, nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ hát Ca trù đã được thành lập, đồng thời đẩy mạnh thành lập mới các Câu lạc bộ hát Ca trù tại các địa phương trên địa bàn tỉnh; Thực hiện cơ chế, chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân. Tôn vinh và có chính sách đãi ngộ cho nghệ nhân thực hành di sản hát Ca trù; tôn vinh các cá nhân, nhóm, Câu lạc bộ có thành tích và kinh nghiệm trong việc thực hành di sản nghệ thuật hát Ca trù….

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/hung-yen-nghe-thuat-hat-ca-tru-duoc-phat-huy-trong-cong-dong-20251006152120673.htm