Không nhận ra TP.HCM năm 1980

Khoảng cuối năm 1979, nhiếp ảnh gia Ab Stokvis (người Hà Lan) cùng một đoàn thiện nguyện, gồm các nhà báo, chuyên gia y tế đến Việt Nam thăm các cơ sở y tế và trung tâm chăm sóc trẻ mồ côi, vô gia cư. Sau những ngày ở Hà Nội, Hải Phòng, Huế và Đà Nẵng, đoàn của ông đến TP.HCM đầu năm 1980. Thời điểm này vẫn còn thời bao cấp, du khách nước ngoài chưa nhiều và cũng rất ít hình ảnh chụp về TP.HCM. Công trình kiến trúc tiêu biểu là UBND TP.HCM xây từ năm 1902 đến 1908. Phía trước là quảng trường, nay trở thành phố đi bộ Nguyễn Huệ.

Ngã 4 Lý Tự Trọng - Đồng Khởi (nay thuộc phường Sài Gòn) đông người dân qua lại, bảng tên đường vẫn còn vẽ tay. Năm 1980, xe đạp là phương tiện phổ biến nhất, dễ dàng nhìn thấy dòng người đạp xe đi làm theo đoàn. Xe máy rất hiếm, chủ yếu là xe Honda 67, Vespa, Lambretta, Mobylette còn sót lại từ trước năm 1975.

Khung cảnh trước chợ Bến Thành (nay thuộc phường Bến Thành). Hình ảnh xe bán đồ ăn sáng, trái cây khiến không khí buổi sáng tại đây nhộn nhịp. Lúc này, vòng xoay Quách Thị Trang chưa xây dựng, vẫn là giao lộ chữ thập với các tòa nhà cũ và đường rộng.

Góc đường Lê Lợi - Nguyễn Trung Trực - Nam Kỳ Khởi Nghĩa (nay thuộc phường Sài Gòn), ở giữa là Phòng trà Quốc tế trước năm 1975. Nhiếp ảnh gia Stokvis từng nhận xét cuộc sống của người dân TP.HCM thời điểm đó còn nghèo, đến năm 1986 bắt đầu thịnh vượng về kinh tế. Từ sau 1995, TP.HCM sôi động khách du lịch nước ngoài, khu vực trung tâm (Đồng Khởi, Nguyễn Huệ, Bùi Viện) luôn nhộn nhịp.

Năm 1980, đường 30/4 (nay là đường Lê Duẩn) tấp nập xe cộ, hàng cây cổ thụ 2 bên đường dẫn vào Dinh Thống Nhất đã được trồng thẳng tắp. Thời Pháp, con đường này mang tên Norodom, sau năm 1955 đổi thành Thống Nhứt.

Nằm ở góc đường Lê Lợi - Đồng Khởi (trước là đường Nguyễn Huệ), thương xá TAX (thương xá cao cấp) xây theo kiến trúc hiện đại phương Tây với mặt tiền kính, nhưng không rườm rà như kiến trúc Pháp xưa. Bên trong sàn lát gạch bóng, quầy kệ gọn gàng. Các tầng trưng bày nhiều hàng hóa ít thấy thời điểm đó như quần áo, giày dép, đồ gia dụng, thực phẩm nhập khẩu. Trên vỉa hè trước thương xá vẫn còn nhiều người bán hàng rong. Hiện tại, toà nhà thương xá không còn kinh doanh sầm uất, mà trở thành không gian văn hóa và triển lãm.

Khung cảnh trước nhà thờ Đức Bà (ảnh trái) và Bưu điện Trung tâm (ảnh phải) năm 1980. Có thể thấy, hai công trình vẫn còn nguyên vẹn kiến trúc đến hiện tại. Song, từ năm 2017, nhà thờ bước vào đợt trùng tu quy mô lớn. Riêng Bưu điện Trung tâm vẫn mở cửa đón khách tham quan, ký gửi hàng hoá, bưu tín. Công trình này mang hơi thở của kiến trúc châu Âu cuối thế kỷ 19 với đồng hồ treo giữa mặt tiền và mái ngói đỏ. Bên trong là nhiều quầy lưu niệm phục vụ du khách trong và ngoài nước.

Nhà hát Thành phố hoàn thành xây dựng năm 1900, được xem là trung tâm văn hóa - nghệ thuật hàng đầu TP.HCM thời điểm đó, nằm hướng ra công trường Lam Sơn - quảng trường rộng trước nhà hát. Mặt tiền ấn tượng với nhiều cột corinthian, cửa vòm cao, ban công sắt trang trí công phu. Bên trong sảnh lớn với trần cao, đèn chùm cổ điển, ghế gỗ bọc nệm. Hệ thống âm thanh và ánh sáng còn nhiều hạn chế nhưng phù hợp biểu diễn ca múa nhạc, cải lương, kịch giai đoạn 1980-1990.

Góc đường Trần Hưng Đạo - Nguyễn Thái Học (nay thuộc phường Sài Gòn) luôn trong cảnh đông đúc. Xe đạp, xe buýt cũ chạy theo tuyến chen chúc vào giờ cao điểm. Các cửa hàng ven đường khan hiếm hàng hoá, nhiều thứ phải mua theo tem phiếu.

Từ khách sạn Caravelle (trước là khách sạn Độc Lập) nhìn xuống xung quanh có thể thấy Nhà thờ Hồi giáo Jamia Al-Musulman, đường Đông Du, ngã 4 Đồng Khởi - Mạc Thị Bưởi, khách sạn Bông Sen, khách sạn Continental Palace và toàn cảnh công trường Lam Sơn.