Loài báo đẹp và quý hiếm, được pháp luật Việt Nam bảo vệ nghiêm ngặt

(Dân trí) - Một loài báo kích thước trung bình, hoa văn đẹp mắt được phân bố tại Việt Nam, nhưng số lượng bị sụt giảm nghiêm trọng và đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên.

Báo gấm - Loài báo cỡ trung với hoa văn tuyệt đẹp

Khi nhắc đến báo, nhiều người thường hình dung một loài thú lớn thuộc họ mèo, có bộ lông vàng cam điểm những đốm đen đặc trưng. Tuy vậy, ở Việt Nam lại tồn tại một loài báo kích thước trung bình, mang hoa văn trên cơ thể rất khác biệt.

Báo gấm sở hữu kích thước tầm trung, bộ lông với hoa văn như những đám mây. Ảnh chụp cá thể báo gấm trong vườn thú Berlin (Ảnh: Klaus Rudloff).

Loài báo được nhắc đến kể trên là báo gấm, còn có tên gọi báo mây hoặc báo vân, tên khoa học Neofelis nebulosa. Loài báo này được phân bố tại các quốc gia thuộc khu vực Nam Á, bao gồm Bangladesh, Bhutan, Nepal, đến Trung Quốc và một số quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, bao gồm Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia và Việt Nam.

Báo gấm từng được ghi nhận tại Singapore và Đài Loan (Trung Quốc), nhưng đến nay đã bị tuyệt chủng tại đây.

Tại Việt Nam, báo gấm được ghi nhận tại các tỉnh miền núi phía Bắc, khu vực Tây Nguyên và Quảng Trị (Phong Nha - Kẻ Bàng). Tuy nhiên, hiện loài báo này chỉ được ghi nhận tại một số tỉnh như Điện Biên, Sơn La, Yên Bái, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị (khu vực Phong Nha - Kẻ Bàng thuộc Quảng Bình trước đây), Đắk Lắk.

Báo gấm có kích thước trung bình, chiều dài từ đầu đến thân dao động từ 68 đến 108cm, phần đuôi dài từ 60 đến 90cm. Chúng sử dụng đuôi để giữ thăng bằng khi di chuyển trên cây. Báo gấm trưởng thành nặng từ 11,5 đến 23kg, cá thể đực thường lớn hơn con cái.

Báo gấm là loài động vật có khả năng leo trèo giỏi (Ảnh: iNaturalist).

Báo gấm sở hữu bộ lông với hoa văn rất đẹp mắt, gồm các mảng lớn màu xám sẫm, được viền vành đen khép kín, nhiều vệt màu đen chạy dài từ giữa thân hoặc theo sống lưng xuống hết đuôi, nhiều đốm đen nhỏ ở đầu. Hoa văn trên cơ thể báo gấm giống như những đám mây và đây chính là nguồn gốc cho tên gọi báo mây của loài động vật này.

Báo gấm sống đơn độc tại những khu rừng nguyên sinh rậm rạp trên núi cao hoặc các thung lũng núi đá. Báo leo trèo giỏi. Chúng nghỉ ngơi trên cây vào ban ngày và đi săn vào ban đêm. Thức ăn của báo gấm là các loài động vật rừng cỡ nhỏ như hoẵng, gà rừng, khỉ, sóc…

Một cá thể báo gấm hoang dã được bẫy ảnh chụp lại tại Malaysia (Ảnh: DWNP-WCS).

Báo gấm thường sinh một lứa từ 3 đến 5 con non. Báo gấm non sẽ cai sữa mẹ sau khoảng 3 tháng tuổi và trở nên độc lập sau khoảng 10 tháng. Báo gấm đực sẽ không tham gia vào quá trình chăm sóc và nuôi dạy con non, mà sẽ rời bỏ con cái sau khi giao phối.

Trong môi trường tự nhiên, báo gấm có tuổi thọ trung bình khoảng 7 năm và tăng lên 11 năm nếu sống trong môi trường nuôi nhốt.

Loài động vật được pháp luật Việt Nam bảo vệ nghiêm ngặt

Hiện tại sinh cảnh sống của báo gấm bị chia cắt, thu hẹp do tình trạng xâm lấn đất rừng tự nhiên để mở rộng đất sản xuất nông nghiệp, khai thác lâm sản. Loài động vật này cũng bị săn bắt đến mức cạn kiệt để làm thực phẩm hoặc lấy da phục vụ cho ngành thời trang.

Báo gấm non sẽ sống cùng mẹ đến khoảng 10 tháng trước khi bắt đầu cuộc sống tự lập (Ảnh: Earth Touch News).

Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế đã đưa báo gấm vào sách đỏ và xếp vào phân hạng bảo tồn “Sắp nguy cấp”, là những loài đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai gần, dù chưa thực sự nguy cấp.

Trong khi đó, theo Sách đỏ Việt Nam, quần thể báo gấm tại nước ta đã bị suy giảm hơn 80% trong vòng 30 năm qua, kích cỡ quần thể ước tính chỉ còn chưa đến 250 cá thể, số lượng trưởng thành của mỗi tiểu quần thể chưa đến 50 con.

Hiện tại rất khó bắt gặp loài báo gấm ngoài môi trường tự nhiên tại Việt Nam. Do vậy, Sách đỏ Việt Nam xếp loài báo này vào nhóm động vật “Cực kỳ nguy cấp”, đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng vô cùng cao trong tự nhiên ở tương lai gần.

Báo gấm bị săn bắt quá đà để lấy thịt và da khiến số lượng ngoài tự nhiên bị giảm sút nghiêm trọng (Ảnh: Spirit Animal Totems).

Theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; có hiệu lực từ ngày 1/7, báo gấm được xếp vào nhóm động vật IB, là nhóm các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng rất cao và cần được ưu tiên bảo vệ.

Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm hoàn toàn các hành vi săn bắt, nuôi nhốt, tàng trữ, vận chuyển, tiêu thụ hoặc buôn bán các loài động vật thuộc nhóm IB, ngoại trừ các trường hợp được cấp phép đặc biệt cho mục đích bảo tồn, nghiên cứu khoa học hoặc các hoạt động phi thương mại.

Báo gấm được pháp luật Việt Nam bảo vệ nghiêm ngặt, mọi hành vi xâm hại loài động vật này sẽ bị xử phạt nặng (Ảnh: Sandesh Kadur).

Các hành vi săn bắt, buôn bán, vận chuyển hoặc tiêu thụ động vật thuộc nhóm IB đều bị nghiêm cấm và người vi phạm có thể bị xử phạt từ 500 triệu lên đến hàng tỷ đồng và bị xử phạt tù từ 1 đến 15 năm, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.

Do vậy, những hành động săn bắt, giết hại hoặc tiêu thụ báo gấm là hành vi trái pháp luật và bị nghiêm cấm, mọi người cần nắm rõ để tránh vướng vào vòng lao lý.

Báo gấm đã được nuôi nhốt trong các vườn thú từ đầu thế kỷ 20. Các chương trình nhân giống để bảo tồn loài báo này đang được tiến hành, nhưng số lượng báo gấm được sinh ra trong môi trường nuôi nhốt vẫn ở mức khiêm tốn.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/loai-bao-dep-va-quy-hiem-duoc-phap-luat-viet-nam-bao-ve-nghiem-ngat-20251025032416622.htm