Long An: Chùa Tôn Thạch

Chùa Tôn Thạnh với tổng diện tích 33.410m2, riêng diện tích chùa là 940m2, ban đầu có tên là chùa Lan Nhược hay là Lan Nhã, được thiền sư Viên Ngộ xây dựng năm 1808. Thiền sư có thế danh là Nguyễn Ngọc Dót, con của ông Nguyễn Ngọc Bình và bà Trà Thị Huệ ở làng Thanh Ba thuộc tổng Phước Điền Trung, huyện Phước Lộc.

Ngôi chùa lúc đầu được xây dựng theo hình chữ Tam, tức là 3 dãy nhà song song nhau gồm có Tiền Điện, Chánh Điện và Nhà Giảng. Và qua nhiều lần trùng tu sửa chữa thì hiện nay ngôi chùa có hình chữ Đinh vì đã xây thêm 2 ngôi Đông Lang và Tây Lang cho các Thiền Tăng Thiền Ni đến đây tu hành. Ngôi Tiền điện xưa được dời ra sau làm Tịnh thất, Ngôi Chánh Điện được chia ra trở thành 2 Ngôi Tiền Điện và Chánh điện. Phần nhà Giảng vẫn còn lưu lại Bức Ký mà Ông Tri Huyện Phước Lộc lúc bấy giờ đã viết tặng Thiền sư Viên Ngộ.

Theo Đại Nam Nhất Thống Chí, đây là ngôi chùa “rường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng” nổi tiếng ở đất Gia Định xưa. Trước đó ngôi chùa có tên là Tông Thạnh với ý nghĩa dòng dõi hưng thịnh trích từ hai chữ đầu tiên của câu đối ở Chánh Điện. Tuy nhiên theo thời gian người dân quen gọi là Tôn Thạnh hay là chùa ông Tăng Ngộ để tưởng nhớ đến một thiền sư suốt đời hi sinh thân mình để đem lại điều lành cho chúng sinh.

Trong thời gian ba năm (1859-1861) nhà chí sĩ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã về đất Thanh Ba, lấy chùa Tôn Thạnh làm nơi dạy học, làm thơ và bốc thuốc. Trong trận tập kích đồn Tây Dương tại chợ Trường Bình đêm rằm tháng 11 năm Tân Dậu, một trong ba cánh nghĩa quân đã xuất phát từ chùa Tôn Thạnh đốt nhà dạy đạo, chém rơi đầu quan Hai Phú Lang Sa. Cảm khoái trước tấm lòng vị nghĩa của những người “Dân ấp, dân lân”, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã sáng tác bài Văn tế Nghĩa dân chết trận Cần Giuộc nổi tiếng tại chùa Tôn Thạnh. Bia của Nguyễn Đình Chiểu cũng được đặt tại ngôi chùa này. Và hiện nay bài Văn tế này được khắc tại Tượng Đài Nghĩa Sĩ Cần Giuộc.

Tại Tiền điện của ngôi chùa, đặt chùm đèn Dược sư với 12 bài kinh Đại Nguyện của Dược sư Lưu Ly Quang Như lai ở thế giới tĩnh Lưu ly, bất kể những ai ốm đau, bệnh tật đến đây cầu nguyện đều sẽ được thoát qua khổ hạnh - đây cũng chính là Pháp khí của ngôi chùa. Bài vị của những nghĩa dân chết trận trong trận công đồn Tây Dương cũng được đặt tại đây.

Và giống như các ngôi chùa khác ở Nam bộ, Chùa Tôn Thạnh cũng tổ chức cúng vào những ngày rằm tháng Giêng, tháng Bảy và Tháng Mười. Riêng Tháng hai vào ngày 18, là ngày cúng giỗ của Thiền sư Viên Ngộ - người sáng lập nên ngôi chùa.

Hiện nay kiến trúc của Chùa đã có nhiều thay đổi. Xây dựng thêm nhiều kiến trúc. Một số hiện vật của Chùa vẫn còn luu giữ lại như Đại Hồng Chung và tượng Địa Tạng Vương Bồ Tát, Các bức hoành, liển, họa của thiền sư Viên Ngộ, đều có niên đại bằng với niên đại của Chùa.