Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Hành lang pháp lý mới cho kinh tế tri thức

Ngày 6/6/2025 tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã phối hợp tổ chức Hội thảo góp ý Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST). Hội thảo do đồng chí Nguyễn Duy Ngọc - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương - chủ trì, với sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, viện, trường, doanh nghiệp và giới chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật và công nghệ.

Luật mang tính tích hợp, thể chế hóa các chính sách lớn

Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh vai trò chiến lược của Luật KH,CN&ĐMST trong tiến trình phát triển đất nước, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng tới kinh tế số, kinh tế tri thức. Theo đồng chí, để luật phát huy vai trò thực tiễn, cần bám sát yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tạo cơ chế thu hút và giữ chân nhân tài KH&CN trong nước và quốc tế.

Đồng chí khẳng định, Luật KH,CN&ĐMST cần được thiết kế như một công cụ thể chế hóa các nghị quyết quan trọng của Đảng, nhất là Nghị quyết 57 về phát triển KH,CN&ĐMST, Nghị quyết 66 về phát triển kinh tế tri thức và Nghị quyết 68 về đổi mới cơ chế quản lý nhiệm vụ KH&CN.

Đồng chí Nguyễn Duy Ngọc, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương chủ trì Hội thảo.

Trình bày về các điểm mới của Dự thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết: "Luật lần này chưa bao giờ thông thoáng như thế", phản ánh tư duy pháp lý cởi mở, tiếp thu hơn 1.000 ý kiến từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Dự thảo có sự liên thông với trên 10 luật chuyên ngành như Luật Đầu tư công, Luật Thuế, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Chuyển đổi số… nhằm đảm bảo tính đồng bộ và khả năng thực thi hiệu quả.

Một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp và tổ chức KH&CN đã được tích hợp vào các luật đang được Quốc hội thảo luận. Sự đồng bộ này sẽ góp phần thúc đẩy các hoạt động như: hình thành sàn giao dịch công nghệ, thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tháo gỡ rào cản hành chính, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, đối với các tổ chức KH&CN công lập, Dự thảo đề xuất trao quyền tự chủ thực chất về tài chính, nhân sự và nhiệm vụ khoa học. "Phải để các tổ chức KH&CN được tự đề xuất và chủ động sử dụng nguồn lực thay vì bị động chờ được giao nhiệm vụ", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy trả lời, làm rõ một số nội dung đại biểu quan tâm về Dự thảo Luật KH,CN&ĐMST.

Tăng cường liên kết ba nhà, thúc đẩy sở hữu trí tuệ và thị trường công nghệ

Tại Hội thảo, nhiều đại biểu đề xuất hoàn thiện cơ chế tài chính để khuyến khích hợp tác giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Viện trường. Đại diện Đại học Quốc gia TP.HCM kiến nghị triển khai mô hình "ba nhà" thông qua các trung tâm đổi mới sáng tạo, cùng với cơ chế đồng tài trợ giữa ngân sách nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.

Trong khi đó, đại diện Đại học Y Hà Nội đề nghị làm rõ quy định về hợp tác quốc tế, đặc biệt trong việc mời chuyên gia nước ngoài, tiếp nhận tài trợ và thu hút nhân lực chất lượng cao. Thực tế cho thấy vẫn còn nhiều rào cản về pháp lý và tài chính trong hợp tác quốc tế về KH&CN, khiến các trường đại học và tổ chức nghiên cứu khó tiếp cận các nguồn lực toàn cầu.

Vấn đề sở hữu trí tuệ tiếp tục được nhiều đại biểu thảo luận. Đại biểu từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, việc bổ sung quy định về sàn giao dịch công nghệ là điểm tiến bộ đột phá, góp phần hình thành thị trường công nghệ minh bạch, kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là chưa có cơ chế định giá rõ ràng cho tài sản trí tuệ. Điều này gây khó khăn trong việc góp vốn bằng sáng chế, chuyển giao công nghệ, liên kết nghiên cứu. Do đó, nhiều ý kiến kiến nghị cần cụ thể hóa quy trình định giá, bảo đảm quyền lợi cho nhà khoa học, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực tư nhân.

Đại diện Tập đoàn Masan đề xuất cắt giảm tối đa thủ tục hành chính trong việc đặt hàng, đấu thầu và nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN, để doanh nghiệp có thể tập trung vào phát triển sản phẩm hơn là quy trình báo cáo.

Toàn cảnh buổi Hội thảo.

Đồng chí Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN và Môi trường của Quốc hội, khẳng định rằng Luật KH,CN&ĐMST cần được xây dựng trên tinh thần thể chế hóa đầy đủ các nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 57, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68. Theo đồng chí, "bảo đảm tính đồng bộ giữa các luật liên quan là điều kiện tiên quyết để tránh chồng chéo và mâu thuẫn trong triển khai thực tế".

Đồng quan điểm, đồng chí Lê Minh Hoan, Phó Chủ tịch Quốc hội, đánh giá cao nỗ lực tháo gỡ rào cản hành chính, mở rộng không gian sáng tạo và huy động nguồn lực xã hội. Đồng chí đề nghị cần thiết kế các quy định đặc thù cho lĩnh vực KH,CN&ĐMST nhằm tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm chủ động về công nghệ trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Phát biểu kết luận, đồng chí Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh: "Dự thảo Luật KH,CN&ĐMST cần được xây dựng trên cơ sở tiếp thu sâu sắc các ý kiến chuyên gia, phản ánh thực tế cuộc sống và học hỏi kinh nghiệm quốc tế." Đồng chí đề nghị cơ quan chủ trì cần tiếp tục rà soát, điều chỉnh các quy định về cơ chế giao nhiệm vụ, định giá tài sản trí tuệ, tạo hành lang pháp lý hiệu quả để KH&CN thực sự trở thành động lực phát triển quốc gia.

Ngay sau Hội thảo, các cơ quan liên quan sẽ tổng hợp 28 nhóm vấn đề lớn và 9 ý kiến bổ sung được nêu trực tiếp, khẩn trương hoàn thiện báo cáo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở đó, Dự thảo Luật sẽ được điều chỉnh, hoàn thiện, trình Chính phủ theo đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/luat-khoa-hoc-cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-hanh-lang-phap-ly-moi-cho-kinh-te-tri-thuc-197250606224328674.htm