Ngân hàng Nhà nước chỉ ra nhiều vướng mắc trong xử lý...

Nhiều doanh nghiệp nhà nước chậm trễ trong việc thoái vốn 

Trong báo cáo gửi Quốc hội về kết quả thực hiện các nội dung chất vấn, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã nỗ lực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và triển khai quyết liệt nhiều giải pháp nhằm kiểm soát tình trạng sở hữu chéo, sở hữu cổ phần vượt giới hạn, các hoạt động cho vay, đầu tư không đúng quy định và thúc đẩy quá trình tái cơ cấu tổ chức tín dụng. Một điểm nhấn quan trọng trong quá trình này là việc Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi, năm 2024) đã bổ sung nhiều quy định nhằm tăng cường giám sát, ngăn ngừa hành vi thao túng, chi phối bất hợp pháp trong các tổ chức tín dụng.

Ngân hàng Nhà nước tiếp tục có các chỉ đạo cụ thể, yêu cầu các tổ chức tín dụng xử lý tình trạng sở hữu chéo giữa ngân hàng với các cá nhân, pháp nhân liên quan, đồng thời khắc phục tình trạng các tổ chức tín dụng góp vốn, mua cổ phần vượt tỷ lệ giới hạn tại tổ chức tín dụng khác.

Đến thời điểm hiện tại, sở hữu chéo trong hệ thống ngân hàng đã từng bước được kiểm soát và giảm đáng kể. Trong đó, các trường hợp ngân hàng thương mại sở hữu cổ phần tại tổ chức tín dụng khác vượt quá 5% vốn điều lệ có quyền biểu quyết đã cơ bản được xử lý.

Tuy nhiên, một trong những tồn tại đáng lưu ý là tình trạng cổ đông và người có liên quan – đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước, tập đoàn kinh tế lớn – vẫn đang nắm giữ tỷ lệ cổ phần vượt giới hạn pháp luật cho phép tại một số ngân hàng thương mại.

Điều này không chỉ vi phạm các nguyên tắc quản trị tài chính lành mạnh mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng theo hướng minh bạch, hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa thực hiện thoái vốn theo chỉ đạo, dẫn đến việc dòng vốn nhà nước bị "mắc kẹt" trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, thay vì được tập trung cho ngành nghề kinh doanh chính.

Thực tế cho thấy, việc xử lý sở hữu chéo, yêu cầu cổ đông là doanh nghiệp nhà nước thoái vốn khỏi ngân hàng thương mại không chỉ là nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước mà còn liên quan đến sự phối hợp của nhiều bộ, ngành khác như Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư...

Sự phối hợp này cần chặt chẽ, đồng bộ và có chế tài đủ mạnh để buộc các đơn vị liên quan phải nghiêm túc thực hiện. Bởi nếu không, tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, lợi ích nhóm và nguy cơ rủi ro hệ thống trong lĩnh vực ngân hàng rất có thể sẽ tái diễn.

Trước yêu cầu tái cơ cấu nền kinh tế và tăng cường hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, việc thúc đẩy các doanh nghiệp nhà nước thoái vốn khỏi lĩnh vực ngân hàng là bước đi tất yếu. Không chỉ giúp minh bạch hóa sở hữu, đảm bảo an toàn hệ thống tài chính – ngân hàng, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công, tránh thất thoát, lãng phí nguồn lực quốc gia.

 Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thẳng thắn thừa nhận rằng quá trình này đang gặp không ít khó khăn, thách thức.

Lỗ hổng lớn trong quản lý sở hữu chéo

Tình trạng "đứng tên hộ" trong sở hữu cổ phần tại các tổ chức tín dụng tiếp tục là vấn đề nan giải, chưa có lời giải căn cơ và triệt để. Đây được coi là một trong những lỗ hổng nghiêm trọng trong công tác quản lý, giám sát sở hữu chéo – một hiện tượng vốn đã gây ra không ít hệ lụy cho hệ thống ngân hàng trong quá khứ.

Liên quan đến việc phát hiện, ngăn ngừa và xử lý sở hữu chéo, cũng như các hành vi thao túng, chi phối bất hợp pháp trong các tổ chức tín dụng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thừa nhận rằng, dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng thực tế vẫn đang gặp vô vàn khó khăn, đặc biệt là trong các trường hợp các cổ đông lớn cố tình che giấu mối quan hệ sở hữu thông qua việc nhờ người khác – cá nhân hay pháp nhân – đứng tên hộ cổ phần.

Hành vi này không chỉ nhằm lách các quy định pháp lý về giới hạn tỷ lệ sở hữu, mà còn tạo điều kiện để thao túng hoạt động của ngân hàng theo hướng phục vụ lợi ích nhóm, làm suy giảm tính minh bạch, công khai trong điều hành và quản trị rủi ro.

Đáng chú ý, việc nhận diện và xử lý các hành vi "đứng tên hộ" gần như bất khả thi nếu chỉ dựa trên các biện pháp giám sát thông thường. Cơ chế phát hiện hành vi này hiện phụ thuộc phần lớn vào các hoạt động điều tra, xác minh của các cơ quan chức năng có thẩm quyền, chẳng hạn như công an, cơ quan điều tra tài chính.

Thêm vào đó, việc xác định mối liên hệ sở hữu giữa các doanh nghiệp cũng đang gặp nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do tính chất phân tán, thiếu minh bạch của các thông tin liên quan đến sở hữu, đặc biệt trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp không phải là công ty đại chúng, nên không có nghĩa vụ công khai thông tin đầy đủ.

Điều này khiến Ngân hàng Nhà nước gặp khó khăn trong việc tra cứu, xác minh thông tin sở hữu một cách chủ động và chính xác. Thực trạng càng trở nên phức tạp hơn khi các giao dịch tài chính, mua bán cổ phần, chuyển nhượng vốn diễn ra ngày càng tinh vi, nhanh chóng, nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán, tài chính và công nghệ.

Trước thách thức đó, Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, giám sát đối với các tổ chức tín dụng, tập trung vào các nội dung then chốt như: tình hình sở hữu cổ phần, hoạt động góp vốn, mua bán – chuyển nhượng cổ phần, cấp tín dụng đối với nhóm khách hàng lớn, cho vay trái phiếu doanh nghiệp,... Các hoạt động thanh tra này sẽ được thực hiện theo kế hoạch định kỳ hoặc đột xuất tùy theo diễn biến thị trường và dấu hiệu rủi ro.

Bên cạnh công tác giám sát hiện hành, Ngân hàng Nhà nước cũng đang nghiên cứu, rà soát để kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến sở hữu cổ phần tại tổ chức tín dụng, phù hợp với Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.

Mục tiêu là xây dựng một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn, đủ sức ngăn chặn hành vi sở hữu chéo trá hình và những hình thức lách luật thông qua "đứng tên hộ", nhằm đảm bảo sự lành mạnh và ổn định của hệ thống tài chính – ngân hàng.

Nguồn: https://baodaknong.vn/ngan-hang-nha-nuoc-chi-ra-nhieu-vuong-mac-trong-xu-ly-so-huu-cheo-251900.html