Tác giả Đinh Xuân Hòa (1917–1983) - một trong số ít người Việt Nam được đào tạo bài bản về kịch nghệ và điện ảnh tại Pháp. Sự nghiệp nghệ thuật của ông rực rỡ từ những năm 1950, để lại dấu ấn sâu sắc trong cả hai lĩnh vực điện ảnh và sân khấu. Sau năm 1975, ông tiếp tục sự nghiệp “truyền lửa” cho thế hệ sau tại Trường Đại học Sân khấu -Điện ảnh Hà Nội.
“Ngày mai trời lại sáng” là một trong những thành tựu nổi bật nhất của Đinh Xuân Hòa. Ngay khi công diễn lần đầu vào năm 1959, tác phẩm đã lập tức gây tiếng vang lớn bởi nội dung sâu sắc, cấu trúc mới lạ và cách tiếp cận hiện thực tâm lý táo bạo. Tác phẩm đã tạo ra một luồng gió mới, một sự hứng thú và khác biệt rõ rệt so với các kịch bản cùng thời.
Trong xu thế tìm về và làm mới những giá trị văn hóa nghệ thuật đã định hình lịch sử, LucTeam đã khéo léo phả vào tác phẩm kinh điển này hơi thở thời đại, biến nó thành một cuộc thử nghiệm giao thoa giữa hiện thực tâm lý và thủ pháp ước lệ – biểu hiện đã thành thương hiệu. Đạo diễn - NSND Trần Lực khẳng định, kịch bản của tác giả Đinh Xuân Hòa không hề lỗi thời, mà ngược lại, nó chạm đến những vấn đề phổ quát của nhân loại, những bi kịch không bao giờ cũ: Tình yêu, hôn nhân, sự khác biệt quan điểm sống và đặc biệt là sự tha hóa cá nhân dưới áp lực của xã hội kim tiền.
Vở kịch xoay quanh bi kịch hôn nhân đầy kịch tính của đôi vợ chồng trẻ là Lộc – người chồng trí thức và Vân - người vợ phóng túng, mạnh mẽ. Dù yêu nhau tha thiết, họ lại đối lập nhau hoàn toàn trong cách nhìn nhận cuộc đời và giá trị sống. Xung đột nội tại cùng với áp lực của xã hội đã biến tình yêu thuở ban đầu thành tội lỗi và kết cục là sự tan vỡ đau đớn.
Điều khiến kịch bản này trở nên tân thời chính là cấu trúc phi tuyến tính táo bạo, hiện tại (cô con gái tìm hiểu bi kịch gia đình qua lời kể của luật sư) và quá khứ diễn ra song song. Cấu trúc này đã vượt xa lối viết kịch tuân thủ quy tắc “tam duy nhất” phổ biến thời bấy giờ, chứng tỏ tầm nhìn vượt trội của tác giả.
NSND Trần Lực nhìn nhận, sân khấu có một ưu thế căn bản so với văn học hay điện ảnh, đó là khả năng tái tạo, làm mới không ngừng. Ông cho rằng, việc làm mới một tác phẩm kinh điển chính là khả năng “phả vào đó hơi thở của thời đại”. Việc đưa vở kịch trở lại sân khấu Hà Nội, quê hương của tác giả Đinh Xuân Hòa, sau hơn sáu thập niên còn là một hành động ý nghĩa, thực hiện tâm nguyện “đưa ông (Đinh Xuân Hòa) về quê hương của ông” để khẳng định vị trí xứng đáng của ông trong lịch sử văn học, nghệ thuật Việt Nam.
Thử nghiệm nghệ thuật lớn nhất của NSND Trần Lực trong lần dàn dựng này là quyết định táo bạo hòa trộn phong cách ước lệ – biểu hiện, vốn là sở trường của LucTeam, vào một kịch bản mang đậm chất hiện thực tâm lý.
Quan điểm dàn dựng của Trần Lực rất cởi mở, nghệ thuật sân khấu đương đại thế kỷ XXI chấp nhận mọi phương pháp, miễn là tác phẩm hay và chạm được tới trái tim khán giả. Trong vở diễn này, các diễn viên được yêu cầu thể hiện theo lối tả thực, đi sâu vào khám phá chiều sâu tâm lý nhân vật, thể hiện một cách thật như ngoài đời. Sự hấp dẫn cốt lõi của vở kịch nằm ở chính diễn biến tâm lý từ bên trong dẫn đến những hành động kịch tính bên ngoài.
Ngược lại với diễn xuất tả thực, không gian sân khấu lại được dàn dựng theo hướng tối giản và ước lệ. Điểm nhấn duy nhất, nhưng đa nghĩa, là một chiếc bục gỗ đặt giữa sân khấu, lắp ghép từ những tấm ván đơn sơ. Đỉnh cao của thủ pháp biểu hiện nằm ở phần kết, khi bi kịch gia đình bị đẩy lên cao trào. Khi người vợ quyết định bỏ đi, sự bất lực, phẫn uất và hoài nghi đã đẩy Lộc vào cơn loạn thần. Hành động biểu hiện mạnh mẽ nhất chính là việc nhân vật Lộc lật tung từng tấm ván của chiếc bục gỗ, tạo ra một đống đổ nát trên sân khấu.
Cảnh tượng này là một khoảnh khắc sân khấu táo bạo và đầy tính biểu tượng: khán giả nín thở chứng kiến sự sụp đổ, vỡ vụn tuyệt vọng của cả một thế giới tinh thần. Sân khấu tối giản lúc này phát huy tính biểu hiện mạnh mẽ nhất, dùng sự đổ nát của vật chất để nhấn mạnh bi kịch nội tâm. Kết hợp với ánh sáng vụt tắt và tiếng khóc nức nở của cô con gái, khoảnh khắc này đã thổi một sức sống mới vào kịch bản, khiến bi kịch của Lộc trở thành một câu chuyện mang tính phổ quát, có thể xảy ra với bất cứ ai trong xã hội hiện đại.
Mặc dù mang tính thử nghiệm cao, “Ngày mai trời lại sáng” lại sở hữu những yếu tố cốt lõi để chinh phục khán giả đại chúng. NSND Trần Lực và LucTeam đã khéo léo biến những vấn đề triết lý, nhân sinh thành một câu chuyện lôi cuốn, dễ tiếp cận. Nếu các vở diễn trước của LucTeam tập trung vào khai thác tính ước lệ trong mọi mặt (từ kịch bản, diễn xuất đến không gian), thì “Ngày mai trời lại sáng” đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, đi sâu vào khai thác tâm lý và sự hòa quyện của các phong cách. Sự khác biệt cốt lõi nằm ở sự đối lập kịch tính, diễn xuất tả thực (hiện thực tâm lý) song hành cùng không gian ước lệ và tượng trưng. Sự đối lập này tạo ra một tầng nghĩa mới, một sự tương phản kịch tính trên sân khấu, giúp nhấn mạnh xung đột và cảm xúc nội tâm.
Vở diễn là minh chứng cho một triết lý dàn dựng cởi mở, nghệ thuật không nên bị đóng khung bởi phương pháp. Bằng cách kết hợp nhuần nhuyễn diễn xuất tả thực, thiết kế ước lệ và thủ pháp biểu hiện, NSND Trần Lực đã làm cho kịch bản của thế kỷ trước hồi sinh một cách mới mẻ trên sân khấu đương đại. Tác phẩm góp phần mở rộng biên giới của sân khấu thử nghiệm Việt Nam và khẳng định một thông điệp vĩnh cửu và cần thiết: Con người dù trong hoàn cảnh nào vẫn có thể hy vọng vào tương lai, đúng như nhan đề đầy ẩn ý “Ngày mai trời lại sáng”.
Nguồn: https://hanoimoi.vn/ngay-mai-troi-lai-sang-mot-thu-nghiem-cua-san-khau-lucteam-723377.html
Bình luận (0)