Ông Nguyễn Cảnh Loan sinh năm 1937. Quê ông ở xã Thạch Thượng, huyện Thạch Hà, nay là xã Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1953, khi mới 17 tuổi, ông đi thanh niên xung phong. Năm 1955, Bộ Công an sang làm việc với Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc để tuyển chọn 300 thanh niên xung phong sang bổ sung cho ngành Công an. Ông Nguyễn Cảnh Loan được chọn trong số đó và trở thành chiến sĩ công an rồi trở thành sỹ quan.
Ông Nguyễn Cảnh Loan cũng là người có những vinh hạnh khác, đó là vào năm 1955, ông nhận nhiệm vụ làm thành viên đội danh dự đón Đảng, Chính phủ từ Việt Bắc về tiếp quản thủ đô. Năm 1957, ông là chiến sĩ công an khu Hồng Quảng trong đội quân danh dự ở sân vận động Hòn Gai bảo vệ Bác Hồ về thăm khu mỏ. Từ đây, ông Nguyễn Cảnh Loan đã gắn bó cả cuộc đời mình với Vùng Mỏ thân yêu.
Năm 1975, ông Nguyễn Cảnh Loan cùng với Đại tá Lê Mai khi ấy là Trưởng Ty Công an tỉnh Quảng Ninh có vinh dự đặc biệt được giao nhiệm vụ vào Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh thực nghiệm độ rung, tiếng động của những bước chân người ảnh hưởng thế nào tới thi hài của Bác. Những vinh dự đặc biệt đó đã nhắc nhở người chiến sĩ công an Nguyễn Cảnh Loan suốt đời chiến đấu hy sinh, vì nhân dân phục vụ.
40 năm đứng trong lực lượng, từ chiến sĩ đến trưởng công an huyện, trưởng phòng của Công an tỉnh, ông vẫn luôn thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ. Năm 1990, ông Nguyễn Cảnh Loan nghỉ hưu với cấp hàm Đại tá, chức vụ Trưởng phòng Tổng hợp Công an tỉnh Quảng Ninh, được trao tặng huy hiệu 50 năm tuổi Đảng vào năm 2021.
Trong suốt thời gian dài làm ở phòng Tổng hợp, từ chuyên viên đến Trưởng phòng, ông Nguyễn Cảnh Loan là người rất có ý thức sưu tầm, bảo quản tư liệu về văn hoá, lịch sử Quảng Ninh. Ông có thể lặn lội về xã Hiệp Hoà, huyện Yên Hưng (cũ) chỉ để sưu tầm văn nghệ dân gian. Những bài vè đặc sắc được ông sưu tầm ở đây và được đặt tên theo người đọc lại đó là tập "Vè Lý Bầm".
35 năm cuối đời, tính từ thời điểm nghỉ hưu, về địa phương, ông Nguyễn Cảnh Loan có nhiều thời gian tập trung cho việc sưu tầm tư liệu. Ông tham gia làm Chánh Văn phòng Hội khoa học Lịch sử tỉnh Quảng Ninh (tổ chức này nay đã dừng hoạt động), Phó Chủ tịch Hội Khuyến học phường Hồng Hà (nay là phường Hạ Long), và là hội viên Hội Văn nghệ Dân gian Quảng Ninh, luôn miệt mài sưu tầm, gìn giữ tư liệu lịch sử, văn hóa dân gian của địa phương.
Ông Nguyễn Cảnh Loan làm việc cần mẫn như con ong chăm chỉ. Ông có thói quen cứ đọc là cầm bút. Ông quan niệm, học không phải chỉ ở trường lớp, ở sách báo mà học trong dân. Ông đã đi điền dã sưu tầm văn nghệ dân gian ở Ngọc Vừng, Quảng Yên, Bình Liêu, Hoành Bồ (cũ). Đi đến đâu ông Nguyễn Cảnh Loan cũng cần mẫn ghi chép, lật từ ngọn cỏ, tảng đá, nhành cây, chụp lại từng bia đá, ghi lại từng lời của các nghệ nhân cao niên.
Việc học với ông chưa bao giờ ngừng nghỉ như vậy. Ông học ở mọi lúc, mọi nơi, ở mọi người, không phân biệt. Nhà ở trên đồi cao, ông đặt rất nhiều báo, tạp chí hàng ngày có nhân viên bưu điện mang lên. Gần đây, sạp báo in không bán được nữa thì ông bắt xe buýt đi xin sách, báo từ anh em, bạn bè mang về đọc. Khi sức khoẻ yếu, lưng đã không còn được thẳng, chân đã chậm nhưng ông vẫn chống gậy xuống đường, bắt xe buýt đi tìm sách báo để đọc. Những gì đọc được, tìm được, ông đều ghi chép, để cắt dán, phân loại hồ sơ, tài liệu cẩn thận xếp thư mục y như một người làm công tác thủ thư lâu năm.
Ông có một căn phòng làm việc chất toàn sách cao lên đến nóc nhà. Mùa đông rét mướt ông mới làm việc ở thư viện cá nhân đó, với trên 4.000 đầu sách quý và các ấn phẩm báo chí từ thời kỳ đầu như báo Vùng Mỏ, Hải Ninh, Quảng Ninh. Vậy nhưng, nếu có ai đó hỏi bất cứ sự kiện nào, xảy ra trong ngày nào ở Vùng Mỏ từ năm 1945 tới nay, chỉ trong vài phút, ông Nguyễn Cảnh Loan sẽ đưa ra câu trả lời và lấy ra được ngay.
Để có thể ghi nhớ được như vậy, ông không chỉ đọc, chỉ nghe mà luôn ghi chép lại, đặc biệt là những sự kiện nổi bật theo ngày, sắp xếp chúng theo đề mục một cách tỉ mỉ và khoa học. Toàn bộ dữ liệu về Quảng Ninh được ông ghi chép bằng tay cẩn thận theo từng năm, không bỏ sót một sự kiện nào. Chép xong đến đâu, ông Nguyễn Cảnh Loan lưu trữ trong từng cặp file hộp, được ghi tên cẩn thận để tiện tra cứu.
Thư viện cá nhân có điều hòa nhưng mùa hè nóng bức ông không ở. Ông chỉ bật lên để làm khô sách rồi sang phòng khác ngồi. Ông Loan không thích làm việc trong phòng điều hoà mà thích ngồi ở hiên nhà vừa thoáng đãng, vừa có ánh sáng mặt trời. Bàn làm việc chính là mặt trên của thành lan can hiên nhà, thoáng và nhiều gió. Công cụ làm việc là tập giấy đã viết một mặt, một cây bút, một chiếc radio cũ.
Chỉ với chừng đó thôi nhưng ngày lại qua ngày, ông đã làm công việc đặc biệt giống một người chép sử cẩn thận, tỉ mỉ và sự sắp xếp khoa học đã thành nếp. Ông làm việc cật lực với chữ nghĩa. Đọc rồi ghi chép lại. Có tư liệu rồi thì viết thành bài. Tuổi cao, mắt kém không tiếp cận được máy vi tính thì ông xuống tiệm ngồi bên người đánh máy đọc lại cho họ nhập chữ. Cần mẫn trong suốt hàng chục năm liền, ông dành tình yêu sâu nặng với kho tàng dân gian rất quý giá, giải thích về xuất xứ nhiều địa danh trong tỉnh. Những tư liệu của ông Nguyễn Cảnh Loan đã giúp bạn đọc khơi được mạch nguồn bề sâu trầm tích ẩn chìm trong đó, gợi mở cách phân định ranh giới, cách đặt tên địa danh văn hoá…
Ngoài sưu tầm ảnh và sách cũ, ông Nguyễn Cảnh Loan còn sưu tập tem, bắt đầu từ năm 1956. Những bộ tem được sắp xếp rất khoa học theo thứ tự và từng lĩnh vực riêng. Không thể đếm hết số lượng tem ông đã sưu tập, có lẽ tới vài nghìn con tem. Nhiều bộ tem quý đã được công bố như: Bộ tem đầu tiên từ khi khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, bộ tem chống nạn mù chữ năm 1958, bộ tem về bổ túc văn hóa năm 1960, bộ tem quốc kỳ các nước, bộ tem chào mừng kỷ niệm 60 năm thành lập tỉnh, 12 con giáp, trang phục áo dài của người Việt, đến tem về Chủ tịch Hồ Chí Minh, các kỳ Đại hội Đảng toàn quốc, tem về thực vật đặc hữu trên Vịnh Hạ Long. Ông Nguyễn Cảnh Loan là Thư ký Hội Tem Quảng Ninh và được xem là người sở hữu bộ sưu tập tem bưu chính đồ sộ bậc nhất ở tỉnh Quảng Ninh.
Những sưu tầm của ông Nguyễn Cảnh Loan là nguồn tư liệu quý giá để phục vụ cho các nghiên cứu tại địa phương. Với vốn tư liệu tích luỹ được trong gần 7 thập niên ở Vùng Mỏ, ông có nhiều điều kiện để xử lý, tập hợp và xuất bản sách. Ông là người tham gia thực hiện chính (cùng với ông Tống Khắc Hài, ông Nguyễn Quang Vinh và ông Nguyễn Văn Ái) công trình khoa học Địa danh tỉnh Quảng Ninh suốt từ thời Hùng Vương đến nay, với trên 16.000 địa danh, có độ dày trên 1.000 trang, khổ 30x20 cm. Công trình này đã hoàn thành và được xuất bản thành sách. Một công trình khác, đáng chú ý của ông cũng được in thành sách là "Yên Quảng, Quảng Yên dưới triều Nguyễn" xuất bản năm 2014.
Vì là cựu cán bộ công an nên những tư liệu ông Nguyễn Cảnh Loan sưu tầm và đưa ra công bố có tính tin cậy cao. Bởi vậy, ông đã được mời trực tiếp tham gia góp ý xây dựng bản thảo lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, lịch sử Đảng bộ các địa phương như: Thành phố Hạ Long và các huyện Hải Hà, Vân Đồn, Hoành Bồ (cũ), tham gia phản biện công trình Địa chí Cô Tô. Một số công trình trong đó đã được xuất bản thành sách.
Gần đây, tiếp xúc với ông, tôi biết ông ấp ủ và hoàn thành một số công trình như: “Biên niên các sự kiện trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh từ thời Hùng Vương đến nay”, “Phong trào Thi đua của nhân dân các dân tộc Quảng Ninh từ thời Hai Bà Trưng, năm 40”, “Đất và người Quảng Ninh”, “Đường Hồ Chí Minh trên biển ở Quảng Ninh”… chưa có điều kiện để in thành sách.
Ngày 13/10/2025, ông Nguyễn Cảnh Loan tạ thế, hưởng thọ 89 tuổi, để lại nhiều bản thảo còn dang dở – cùng một di sản quý giá về văn hóa, lịch sử Quảng Ninh mà ông đã dày công vun đắp suốt cuộc đời.
Nguồn: https://baoquangninh.vn/nguoi-dao-lo-gang-ba-che-don-xuan-3282942.html
![[Ảnh] Báo Nhân Dân ra mắt “Tổ quốc trong tim: The Concert Film”](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/10/16/1760622132545_thiet-ke-chua-co-ten-36-png.webp)
Bình luận (0)