Nông nghiệp sinh thái: Động lực chiến lược trong kỷ nguyên tăng trưởng xanh

Biến đổi khí hậu và các tiêu chuẩn xanh toàn cầu đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mạnh mẽ nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng sinh thái. Từ mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực, ngành nông nghiệp ngày nay còn mang trọng trách nâng cao giá trị sản phẩm, bảo vệ môi trường và tăng sức cạnh tranh quốc gia, trở thành trụ cột quan trọng của tăng trưởng xanh.

Chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp đa giá trị

Trong hơn 80 năm qua, nông nghiệp luôn giữ vai trò chủ lực đối với sự ổn định và phát triển đất nước. Việt Nam đã vươn lên nhóm quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh lương thực trong nước và toàn cầu. Tuy nhiên, trước những biến động địa chính trị và yêu cầu tiêu chuẩn hóa ngày càng cao của thị trường, nếu tiếp tục tăng trưởng theo chiều rộng, mô hình cũ sẽ trở thành lực cản đối với năng lực cạnh tranh và đời sống của hàng chục triệu hộ nông dân.

Vùng canh tác tại xã đảo Minh Châu (TP Hà Nội). Ảnh: Quang Phong

Định hướng mới mà Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường đề cập là chuyển mạnh từ sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế nông nghiệp — ứng dụng mô hình chuỗi giá trị, tích hợp đa giá trị kinh tế – môi trường – văn hóa, và lấy nhu cầu thị trường làm trung tâm. Trọng tâm là phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn và công nghệ cao; tăng đầu tư cho công nghệ bảo quản, chế biến sâu nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch và gia tăng giá trị cho nông sản Việt Nam.

Đồng thời, cần hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, quản lý bằng mã số vùng trồng, đẩy mạnh cơ giới hóa, tự động hóa và truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ số. Chính sách phải đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp – nông thôn, ưu tiên các dự án thuộc danh mục xanh, vừa hiệu quả kinh tế vừa bảo vệ môi trường.

Trong thương mại toàn cầu, tiêu chuẩn “xanh” đã trở thành điều kiện bắt buộc. Yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, sản xuất bền vững, không phá rừng, phát thải thấp… sẽ là rào cản nếu nông sản không đáp ứng được quy chuẩn của EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản. Vì vậy, chuyển sang kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp sinh thái là xu thế tất yếu để gia tăng hiện diện trên thị trường cao cấp, gắn với xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý.

Đi cùng với chuyển đổi sản xuất là xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, phát triển toàn diện hạ tầng, văn hóa và dịch vụ ở nông thôn. Hệ thống giao thông, thủy lợi, logistics đồng bộ tạo điều kiện để nông dân tiếp cận thị trường thuận lợi hơn, nâng cao thu nhập và mở rộng các hoạt động phi nông nghiệp. Thị trường cũng chuyển dịch theo hướng xanh và minh bạch hơn, thương mại điện tử và xuất khẩu trực tuyến giúp rút ngắn chuỗi trung gian, thúc đẩy sản xuất theo chuẩn quốc tế.

Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, kinh doanh

Trong bối cảnh chuyển đổi xanh đang trở thành xu thế toàn cầu, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo tiếp tục giữ vai trò trung tâm đối với tương lai nông nghiệp Việt Nam. Việc ứng dụng công nghệ gen nhằm tạo ra các giống cây trồng có khả năng chống chịu hạn hán, sâu bệnh và mặn tốt hơn; triển khai hệ thống cảm biến, drone, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để giám sát mùa vụ, tối ưu hóa quy trình canh tác đang mở ra hướng phát triển mới, nâng hiệu quả sản xuất và giảm rủi ro cho nông dân.

Bên cạnh đó, các nền tảng chuỗi khối và truy xuất nguồn gốc được tăng tốc ứng dụng nhằm đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng, kiểm soát an toàn thực phẩm và đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường trong nước cũng như quốc tế.

Để khoa học – công nghệ thật sự trở thành động lực đột phá, cần ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ mới trong nông nghiệp gắn với bảo vệ tài nguyên, môi trường. Công nghệ sinh học, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo phải được xem là hướng đi chủ đạo. Cùng với đó là việc hoàn thiện cơ chế tài chính thông thoáng, thúc đẩy thương mại hóa các sản phẩm khoa học – công nghệ, đưa kết quả nghiên cứu nhanh chóng đi vào sản xuất.

Song song, các tổ chức nghiên cứu và chuyển giao khoa học – công nghệ công lập cần được nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động, kết hợp mạnh mẽ với doanh nghiệp theo hướng xã hội hóa đầu tư. Những cơ chế khoán sản phẩm, đặt hàng nhiệm vụ khoa học, cùng việc khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ được kỳ vọng tạo đột phá về giống cây trồng, vật nuôi, cũng như các quy trình sản xuất tiên tiến.

Đổi mới công tác khuyến nông, khuyến công theo hướng gắn với chuỗi ngành hàng và chuyển đổi số sẽ giúp nông dân tiếp cận tri thức và công nghệ nhanh hơn. Việc phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông thôn, hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp – nhà khoa học – nông dân, các viện – trường – hợp tác xã sẽ tạo nền tảng quan trọng cho chuyển dịch sang mô hình nông nghiệp hiện đại. Khuyến khích người dân và doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, kinh doanh, kết nối cung – cầu được xem là giải pháp thiết yếu để nâng cao hiệu quả chuỗi giá trị và phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Nguồn: https://baotintuc.vn/kinh-te/nong-nghiep-sinh-thai-dong-luc-chien-luoc-trong-ky-nguyen-tang-truong-xanh-20251031115428473.htm