Phát triển cây dừa ĐBSCL theo hướng sinh thái, tuần hoàn và ít phát thải

ĐBSCL Phát triển cây dừa ĐBSCL theo hướng sinh thái, tuần hoàn và ít phát thải không chỉ bảo vệ năng suất, chất lượng mà còn là chiến lược giúp ngành dừa hội nhập thị trường.

Cây trồng chủ lực giữa thách thức biến đổi khí hậu

Cây dừa từ lâu đã gắn bó mật thiết với đời sống người dân miền Tây Nam bộ, là nguồn sinh kế chính của hàng trăm nghìn hộ nông dân. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, dịch hại mới nổi và yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế, ngành dừa ĐBSCL đang đứng trước thách thức phải chuyển mình mạnh mẽ, từ sản xuất truyền thống sang nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn và ít phát thải.

Vườn dừa xanh tốt tại ĐBSCL, vùng chuyên canh dừa lớn nhất cả nước, đang hướng tới canh tác sinh thái, tuần hoàn và ít phát thải. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Theo ông Nguyễn Hữu Huệ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, dừa là cây trồng chủ lực, gắn bó lâu đời với nông dân và là nguồn thu nhập chính của hơn 270.000 hộ dân trong tỉnh. Tổng giá trị sản xuất cây dừa năm 2025 ước đạt 4.180 tỷ đồng (theo giá so sánh 2010) và khoảng 11.000 tỷ đồng (theo giá hiện hành), đóng góp quan trọng cho kinh tế nông nghiệp địa phương.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang khiến ngành dừa đối mặt nhiều khó khăn. “Thiếu nước ngọt, hạn hán, triều cường làm ngập rễ khiến dừa thối rễ, giảm năng suất nghiêm trọng”, ông Huệ nói. Trước thực trạng đó, tỉnh Vĩnh Long đã đề xuất Đề án xây dựng bản đồ thổ nhưỡng, đánh giá lý - hóa tính đất và quản lý dinh dưỡng vùng trồng dừa. Dự án hướng đến mục tiêu phát triển vùng chuyên canh dừa hữu cơ, cải thiện sức khỏe đất và tăng sức cạnh tranh ngành dừa giai đoạn 2026–2030, tầm nhìn đến 2050.

Để có giải pháp canh tác dừa an toàn trên nền tảng của nông nghiệp sinh thái. Bà Huỳnh Thị Ngọc Diễm, Phó Giám đốc Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phía Nam, cho biết: ĐBSCL hiện có diện tích trồng dừa lớn nhất cả nước, tập trung tại các tỉnh Vĩnh Long và TP Cần Thơ. Tuy nhiên, kỹ thuật canh tác chưa đồng đều, tưới tiêu còn lạc hậu, nhiều nơi sử dụng phân bón và thuốc BVTV chưa hợp lý, ảnh hưởng đến chất lượng và xuất khẩu.

Nông dân thu gom và sơ chế dừa tại cơ sở ở Vĩnh Long, nguồn nguyên liệu phục vụ chế biến và xuất khẩu các sản phẩm dừa. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Bà Diễm cho rằng, để nâng cao năng suất và giảm thiểu rủi ro, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tưới nhỏ giọt, cảm biến độ ẩm, hệ thống tưới tự động và chọn giống dừa kháng bệnh, năng suất cao. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng nền nông nghiệp dừa thích ứng khí hậu và đạt chuẩn “xanh” của các thị trường khó tính.

Ông Trần Tấn Thành, Trưởng vùng ĐBSCL (Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền), cho biết, doanh nghiệp đang nghiên cứu dòng phân bón nano chuyên biệt cho dừa, giúp giảm hiện tượng rụng trái non, một trong những thiệt hại lớn nhất hiện nay. Các sản phẩm mới của Bình Điền chú trọng cải tạo đất, bổ sung vi sinh vật có lợi, giúp tăng sức đề kháng, cải thiện năng suất và chất lượng trái dừa.

Hiện nông dân chủ yếu dùng phân NPK 20-20-15 Đầu Trâu để tăng cường đậu trái và phát triển trái to. Tuy nhiên, Bình Điền đang giới thiệu thêm dòng sản phẩm đa dạng hơn, dạng hạt tan nhanh, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả hơn.

Giai đoạn kiến thiết: dùng NPK 20-15-5+TE, Đầu Trâu AT1 giúp cây con phát triển khỏe mạnh.

Giai đoạn kinh doanh: dùng NPK 15-25-20+TE, 16-16-16+TE, Đầu Trâu Nuôi Trái để tăng đậu trái, kích thước trái và độ đồng đều.Ngoài ra, nông dân có thể phun Đầu Trâu Organic Gold (super canxi bo) hoặc Nano chuyên dừa để chống nứt trái và tăng năng suất.

Ông Trần Tấn Thành, Trưởng vùng ĐBSCL (Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền), cho biết, doanh nghiệp đang nghiên cứu dòng phân bón nano chuyên biệt cho dừa, giúp giảm hiện tượng rụng trái non, một trong những thiệt hại lớn nhất hiện nay. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Theo ông Trần Văn Cao, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, ngành phân bón Việt Nam đang dịch chuyển mạnh sang hướng “xanh hóa”, từ quy trình sản xuất đến ứng dụng đồng ruộng. “Các doanh nghiệp cần phối hợp trong chuỗi giá trị từ giống, phân bón đến thuốc BVTV, để cây dừa Việt Nam thực sự xanh từ gốc đến ngọn”, ông nhấn mạnh.

Định hướng chiến lược: Dừa Việt Nam xanh và an toàn

Bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, lý giải: Giải pháp an toàn trong canh tác và bảo vệ thực vật cho cây dừa không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là định hướng chiến lược để tái cấu trúc toàn ngành theo hướng sinh thái, tuần hoàn và ít phát thải. Đây là con đường duy nhất giúp ngành dừa hội nhập sâu vào thị trường toàn cầu, đáp ứng tiêu chuẩn ‘xanh’ và ‘trách nhiệm xã hội’ ngày càng khắt khe.

Bà cho rằng, để xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp dừa bền vững, cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, nhà khoa học, hiệp hội, doanh nghiệp và nông dân.

Đại diện Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền giới thiệu các dòng sản phẩm chuyên dụng cho cây dừa tại diễn đàn nông nghiệp xanh ở Vĩnh Long. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Nhà nước: hoạch định chính sách, ban hành tiêu chuẩn và hỗ trợ tín dụng xanh. Viện, trường: nghiên cứu giống dừa kháng bệnh, chuyển giao công nghệ sinh thái. Hiệp hội dừa: điều phối chiến lược, xây dựng thương hiệu quốc gia. Doanh nghiệp và HTX: tổ chức vùng nguyên liệu, áp dụng công nghệ sinh học, truy xuất nguồn gốc và tạo việc làm bền vững.

“Khi các lực lượng này vận hành trong một chuỗi giá trị thống nhất, an toàn không chỉ là biện pháp kỹ thuật mà là triết lý phát triển: lấy an toàn làm nền, bền vững làm mục tiêu, con người và sinh thái làm trung tâm”, bà Thanh nhấn mạnh.

PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng, Việt Nam có hơn 200.000 ha dừa (riêng ĐBSCL chiếm 80%), sản xuất trên 2 triệu tấn/năm, đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% sản lượng được chế biến sâu, phần lớn vẫn là sản phẩm thô như cơm dừa nạo sấy, kẹo dừa, dầu dừa, xơ dừa…

Sản phâm phân bón lá sinh học Nano dừa của Công ty Phân bón Bình Điền chuyên dùng cho cây dừa. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, ông Tuấn đề xuất tập trung đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, áp dụng tiệt trùng UHT, chiết tách dầu tinh khiết bằng ly tâm lạnh, đóng gói vô trùng. Đồng thời, Nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp tiếp nhận chuyển giao công nghệ quốc tế, kết nối hợp tác nước ngoài và xây dựng thương hiệu “Dừa Việt Nam xanh và an toàn”.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/phat-trien-cay-dua-dbscl-theo-huong-sinh-thai-tuan-hoan-va-it-phat-thai-d784076.html