Phát triển đô thị TOD: Mức độ nào là hợp lý?

Để phát triển hiệu quả, đô thị TOD cần có mật độ dân số đủ lớn để cung cấp lượng hành khách cho hệ thống giao thông công cộng. Ảnh: P.Tùng

Tiềm năng lớn

Tháng 8-2025, UBND tỉnh chấp thuận giao liên danh Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng DonaCoop và Tập đoàn VinaCapital là nhà đầu tư đề xuất Dự án Kéo dài tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên về phường Trấn Biên và Cảng hàng không quốc tế (sân bay) Long Thành theo hình thức đối tác công tư (PPP). Hiện nay, liên danh nhà đầu tư đang phối hợp với các cơ quan chức năng để hoàn thiện hồ sơ dự án. Với dự án này, quy mô nghiên cứu có tổng chiều dài tuyến khoảng 38,5km, chủ yếu đi qua địa bàn tỉnh.

Ngày 21-10-2025, UBND Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã báo cáo Chính phủ về phương án đầu tư xây dựng đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành nhằm phục vụ kết nối Sân bay Long Thành với Sân bay Tân Sơn Nhất.

Đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành đang được nghiên cứu thực hiện là tuyến đường sắt đô thị, dài khoảng 42km, trong đó có hơn 30km qua địa bàn tỉnh Đồng Nai được thiết kế đường đôi, khổ đường 1.435mm, tốc độ thiết kế 120km/h với 20 ga, vận chuyển hành khách nội - ngoại ô từ Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Đồng Nai đến Sân bay Long Thành. Dự án có tổng mức đầu tư gần 3,4 tỷ USD. Hiện nay, Bộ Xây dựng đang phối hợp với các cơ quan liên quan để hoàn thiện các thủ tục giao UBND Thành phố Hồ Chí Minh làm cơ quan chủ quản Dự án Đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành.

Trong khi đó, tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam cũng đang được triển khai các thủ tục đầu tư. Theo quy hoạch, tuyến đường này đi qua địa bàn tỉnh dài gần 82km, bố trí một nhà ga hành khách trong khu vực Sân bay Long Thành, một nhà ga hàng hóa tại xã Trảng Bom.

Theo Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Văn Hà, với các dự án đường sắt tốc độ cao, metro đang được triển khai đầu tư, Đồng Nai có tiềm năng rất lớn trong việc phát triển đô thị theo mô hình TOD.

Không những vậy, theo đánh giá, với định hướng phát triển kinh tế khu vực ven sông, đặc biệt là sông Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai cũng có thêm những tiềm năng để phát triển mô hình Đô thị TOD.

Theo Tiến sĩ khoa học - kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, Chủ tịch NgoViet Architects & Planners, trong bối cảnh mới, việc phát triển kinh tế ven sông Đồng Nai cần có sự gắn kết chặt chẽ với phát triển đô thị theo mô hình TOD.

Bao nhiêu TOD là hợp lý?

Đầu tháng 9-2025, tại buổi làm việc với UBND tỉnh để báo cáo tiến độ thực hiện hồ sơ chuẩn bị đầu tư Dự án Kéo dài tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên về phường Trấn Biên, Sân bay Long Thành, liên danh nhà đầu tư đã đề xuất 7 khu vực dọc tuyến metro để triển khai phát triển mô hình Đô thị TOD với tổng diện tích hơn 880ha.

Trong khi đó, đối với Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, tỉnh Đồng Nai đang kiến nghị Bộ Xây dựng bổ sung thêm một nhà ga hành khách trên địa bàn xã Xuân Hòa.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Văn Hà, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đi qua địa bàn không chỉ giải quyết bài toán về vận tải mà còn mở ra cho Đồng Nai cơ hội phát triển đô thị theo mô hình TOD. Khu vực phía Đông tỉnh Đồng Nai, đặc biệt là khu vực các xã: Xuân Lộc, Xuân Phú, Xuân Hòa chưa được bố trí ga hành khách trong quy hoạch dự án. Trong khi đó, địa bàn này có nhiều lợi thế phát triển với quỹ đất rộng, địa hình thuận lợi, khả năng kết nối hạ tầng kỹ thuật cao nên phù hợp bố trí nhà ga hành khách đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam quy mô để khai thác hiệu quả mô hình Đô thị TOD tại khu vực.

Trên thực tế, với những dự án giao thông đang được triển khai thực hiện và tiềm năng về quỹ đất, Đồng Nai có nhiều lợi thế phát triển mô hình Đô thị TOD. Tuy nhiên, phát triển với mức độ nào đang là bài toán cần được tính toán kỹ.

Theo PGS.TS Trần Quang Phú, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh, TOD là mô hình phát triển khu vực đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng. Do đó, giữa khu vực đô thị này và hệ thống giao thông công cộng phải có sự kết hợp, khu vực đô thị phải có mật độ dân số cao để cung cấp lượng hành khách cho giao thông công cộng, đồng thời giải tỏa độ nén của đô thị. Một tuyến metro cần từ 4-8 ngàn hành khách/giờ, nên khu vực đô thị TOD phải có mật độ dân số đủ lớn để cung cấp lượng hành khách.

“Theo tính toán của tôi, trung bình một phường tại Thành phố Hồ Chí Minh có mật độ dân số từ 4-5 ngàn người/km2. Với lưu lượng, hệ số đi lại khoảng 50% người dân sử dụng giao thông công cộng thì có khoảng 2-3 ngàn người sử dụng metro để đi lại trong một ngày. Trong khi đó, một tuyến metro có thể đáp ứng từ 15-20 ngàn hành khách. Với tỉnh Đồng Nai, phường Trảng Dài hiện là một trong những phường có mật độ dân số cao với khoảng 8 ngàn người/km2. Do đó, việc phát triển nhiều TOD chưa chắc đã mang lại hiệu quả sớm” - PGS.TS Trần Quang Phú chia sẻ.

Cũng theo PGS.TS Trần Quang Phú, đô thị TOD cần mật độ dân số lớn, đi kèm với đó là việc làm, trung tâm thương mại và các tiện ích khác. Đồng thời, người dân khi đi lại cũng phải có nhu cầu sử dụng giao thông công cộng. Nếu người dân chỉ sử dụng phương tiện cá nhân để di chuyển thì mô hình TOD không mang lại hiệu quả.

Phạm Tùng

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/kinh-te/202510/phat-trien-do-thi-tod-muc-do-nao-la-hop-ly-7841ef4/