Phát triển du lịch gắn với giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc địa phương

Đồng Nai không chỉ là trung tâm công nghiệp lớn mà còn sở hữu tiềm năng du lịch sinh thái và kho tàng văn hóa độc đáo của nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống. Làm thế nào để phát triển du lịch Đồng Nai gắn với quyền giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc địa phương? Phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai đã có cuộc phỏng vấn ông Vũ Xuân Trường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai xung quanh vấn đề này.

Thác Đắk Mai (x. Bù Gia Mập) là một trong những điểm đến hấp dẫn để du khách tham quan, chiêm ngưỡng và khám phá văn hóa của đồng bào dân tộc nơi đây. Ảnh: TRƯỜNG GIANG

Định hướng cốt lõi

Ông Vũ Xuân Trường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Từ Huy

* Thưa ông, sau khi hợp nhất, Đồng Nai có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái và du lịch văn hóa gắn với cộng đồng các dân tộc thiểu số. Xin ông cho biết định hướng cốt lõi của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong việc khai thác những tiềm năng này?

- Tỉnh Đồng Nai mới có tiềm năng lớn về du lịch sinh thái và du lịch văn hóa, đặc biệt là những giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số như: S’tiêng, Châu Mạ, M’nông, Mường... Đây là tài sản vô giá, là nguồn lực và động lực quan trọng cho sự phát triển toàn diện và bền vững của tỉnh. Định hướng của ngành văn hóa, thể thao và du lịch trong việc khai thác tiềm năng này, nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc tôn trọng và phát huy bản sắc văn hóa địa phương và gắn với sinh kế bền vững, được chúng tôi xác định qua 3 vấn đề chính sau:

Một là: Tôn trọng văn hóa là nguồn lực (đây là nguyên tắc cốt lõi). Ngành du lịch xác định trong quá trình phát triển, cần tuân thủ 3 nguyên tắc cốt lõi nhằm tôn trọng văn hóa và quyền tự quyết của cộng đồng. Thứ nhất, văn hóa là nền tảng và cũng là mục tiêu của phát triển du lịch. Thứ hai, cộng đồng là chủ thể trong mọi hoạt động du lịch - nguyên tắc này cụ thể hóa quan điểm của Nghị quyết số 12 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về việc “xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, con người Đồng Nai trở thành nguồn lực, động lực quan trọng cho phát triển.” Thứ ba, không gây hại - tuyệt đối nghiêm cấm mọi hành vi thương mại hóa, xuyên tạc hoặc lợi dụng văn hóa dân tộc chỉ nhằm mục đích kinh doanh, làm phai nhạt bản sắc văn hóa truyền thống.

Hai là, Định hướng khai thác gắn với sinh kế bền vững. Để phát huy tiềm năng văn hóa thành lợi ích kinh tế cho cộng đồng, ngành du lịch xác định định hướng trọng tâm là phát triển các mô hình du lịch bền vững, trong đó tập trung vào 2 hướng chủ đạo. Thứ nhất, phát triển du lịch cộng đồng gắn với việc nâng cao năng lực cho người dân. Ngành sẽ tổ chức đào tạo kiến thức và kỹ năng về du lịch, quản lý homestay, an toàn vệ sinh thực phẩm, cũng như kỹ năng giao tiếp và phục vụ du lịch cho thanh niên và đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời hỗ trợ khôi phục và phát huy các làng nghề truyền thống như: dệt thổ cẩm, đan lát, chế tác nhạc cụ; bảo tồn nghệ thuật trình diễn dân gian như: cồng chiêng, đờn ca tài tử; và phát triển ẩm thực địa phương nhằm tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo, chân thực và có giá trị cao.

Ngành cũng sẽ thành lập các tổ hợp tác và xây dựng quy chế hoạt động minh bạch để đảm bảo cộng đồng dân tộc thiểu số được hưởng lợi công bằng từ doanh thu du lịch, qua đó khuyến khích họ tự giác gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của mình. Thứ hai, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch liên vùng nhằm tạo nên các tuyến du lịch đặc trưng mang đậm dấu ấn văn hóa địa phương và sinh thái vùng Đông Nam Bộ như: tuyến “Văn hóa - Sinh thái Rừng”: Kết nối Vườn quốc gia Cát Tiên với Vườn quốc gia Bù Gia Mập. Hai khu vực có sự hiện diện và giao thoa văn hóa đặc sắc của các dân tộc S'tiêng, Châu Mạ; tuyến “Văn hóa - Lịch sử biên giới”: Khai thác các di tích lịch sử quốc gia lồng ghép giới thiệu văn hóa của các dân tộc thiểu số đã đồng hành cùng dân tộc trong các giai đoạn lịch sử, góp phần giáo dục truyền thống và quảng bá giá trị văn hóa vùng biên giới.

Đồng bào dân tộc thiểu số địa phương giữ vị trí trung tâm

* Thưa ông, trong các mô hình du lịch cộng đồng, ông đánh giá như thế nào về vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số địa phương trong việc vừa trở thành chủ thể của hoạt động du lịch cộng đồng vừa trực tiếp gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa, vừa biến những giá trị đó thành sinh kế bền vững cho cộng đồng?

- Tôi cho rằng, vai trò của đồng bào dân tộc tại chỗ trong các mô hình du lịch văn hóa - đặc biệt, tại những điểm như: Bù Gia Mập, Tà Lài hay sóc Bom Bo - giữ vị trí trung tâm và mang tính quyết định đối với sự thành công cũng như tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng.

Về với Vườn quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai, du khách sẽ được trải nghiệm nấu cơm lam, canh thụt cùng người M’nông (xã Bù Gia Mập). 

Người dân không chỉ là chủ thể sáng tạo và lưu giữ kho tàng văn hóa truyền thống mà còn là người trực tiếp kể câu chuyện về bản sắc dân tộc mình đến với du khách. Chính sự tham gia chủ động, tự tin và có tổ chức của cộng đồng đã tạo nên sức sống thật sự cho sản phẩm du lịch văn hóa. Khi người dân được trao quyền, được hướng dẫn kỹ năng làm du lịch và được tham gia trọn vẹn vào quá trình xây dựng - vận hành - hưởng lợi, thì những giá trị văn hóa truyền thống không còn là “tài nguyên tĩnh” mà trở thành nguồn lực phát triển sinh kế bền vững.

Đối với du khách, ngoài việc được tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm các hoạt động văn hóa gắn với thiên nhiên tại điểm đến, họ còn trực tiếp đóng góp vào quá trình bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa thông qua việc sử dụng sản phẩm du lịch cộng đồng. Có thể nói, mỗi du khách là một người làm du lịch có trách nhiệm, góp phần duy trì bản sắc văn hóa, tạo sinh kế bền vững cho người dân, đồng thời góp phần bảo vệ rừng và môi trường sinh thái.

Ở góc độ quản lý nhà nước, chúng tôi luôn xác định rằng phát triển du lịch văn hóa cộng đồng phải đi đôi với bảo tồn văn hóa, bảo vệ tài nguyên và đảm bảo sinh kế lâu dài cho người dân địa phương. Vì vậy, tỉnh cùng các sở, ngành và chính quyền các địa phương đang đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ đào tạo, kết nối doanh nghiệp - cộng đồng - chính quyền, nhằm giúp người dân thực sự trở thành chủ thể và là người hưởng lợi chính đáng từ hoạt động du lịch của địa phương.

Khơi dậy vai trò của thế hệ trẻ làm du lịch

* Để phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa một cách hiệu quả và bền vững hơn, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch có định hướng chiến lược gì nhằm khơi dậy vai trò của thế hệ trẻ - những người được xem là “người giữ lửa” cho văn hóa dân tộc, thưa ông?

- Phát triển du lịch bền vững phải gắn liền với việc xây dựng và bồi dưỡng một thế hệ nghệ nhân, chuyên gia văn hóa trẻ có năng lực và tâm huyết. Ngành du lịch tỉnh xác định cần có chính sách hỗ trợ vay vốn cho các dự án khởi nghiệp du lịch văn hóa do thanh niên dân tộc thiểu số làm chủ, khuyến khích họ mạnh dạn sáng tạo và phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong hoạt động kinh doanh.

Với phương châm “bảo tồn để phát triển - phát triển để bảo tồn”, trong đó thế hệ trẻ là trung tâm của mọi hoạt động, chúng tôi tin rằng, với sự kết hợp giữa tri thức bản địa, nhiệt huyết của tuổi trẻ và sự đồng hành của chính quyền các cấp, du lịch Đồng Nai sẽ không chỉ trở thành một ngành kinh tế quan trọng mà còn là hành trình khẳng định quyền bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc một cách hiệu quả và bền vững.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai VŨ XUÂN TRƯỜNG

Bên cạnh đó, tỉnh sẽ hỗ trợ kinh phí học tập cho con em đồng bào dân tộc thiểu số theo học các ngành văn hóa, du lịch, bảo tồn tại các trường đại học và cao đẳng; định kỳ tổ chức vinh danh các nghệ nhân trẻ có thành tích xuất sắc trong học tập, thực hành và truyền bá văn hóa. Đặc biệt, cần có chính sách hỗ trợ cho đội ngũ nghệ nhân kế cận - những người trẻ đang học hỏi, kế thừa di sản từ các nghệ nhân cao tuổi - đảm bảo họ có thể sống được bằng nghề, từ đó tạo động lực để thế hệ thanh niên tiếp nối con đường bảo tồn văn hóa dân tộc.

* Trân trọng cảm ơn ông!

THU HÀ (thực hiện)

 

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202511/phat-trien-du-lich-gan-voi-giu-gin-va-phat-huy-ban-sac-van-hoa-dan-toc-dia-phuong-b520d82/