Phòng, chống nạn mua bán người: Nâng cao ý thức người dân, đồng bộ nhiều giải pháp

Thời gian qua, chính quyền các địa phương, ngành chức năng đã triển khai nhiều giải pháp tuyên truyền, phòng ngừa, kiểm soát, vô hiệu hóa nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm về mua bán người. Tuy nhiên, thực trạng này vẫn có nhiều diễn biến phức tạp cần sự vào cuộc đồng bộ.

Báo Nghệ An•30/07/2025

Thực trạng nạn mua bán người

Hiện nay, đời sống của một bộ phận dân cư, nhất là vùng sâu, vùng xa ở miền Tây Nghệ An còn gặp nhiều khó khăn. Nhận thức của nhân dân về pháp luật còn hạn chế; tình trạng thiếu việc làm, nhất là trong độ tuổi thanh niên còn nhiều... Đây là những yếu tố mà tội phạm mua, bán người thường lợi dụng để dụ dỗ, lôi kéo, lừa gạt phụ nữ, trẻ em để mua, bán nhằm thu lợi bất chính.

bna_4(2).jpg — Một nữ nạn nhân ở xã Keng Đu (huyện Kỳ Sơn cũ) kể lại những ngày tháng tủi nhục sau khi bị lừa bán sang Trung Quốc. Ảnh tư liệu: Tiến Đông

Đáng chú ý, gần đây các đối tượng buôn người thường thông qua mạng xã hội (Zalo, Facebook, Telegram...) để tìm cách lôi kéo, lừa gạt nạn nhân với phương thức “việc nhẹ lương cao”. Chúng lừa phỉnh các nạn nhân qua các nước Lào, Campuchia bán cho các băng nhóm tội phạm để hoạt động lừa đảo trên không gian mạng hoặc đánh bạc trực tuyến.

bna_2(4).jpg — Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Nhôn Mai (Tương Dương ) tuyên truyền phòng, chống mua bán người cho bà con dân bản. Ảnh tư liệu: Hải Thượng

Đặc biệt, tội phạm mua, bán người thường hoạt động ở vùng nông thôn, miền núi của tỉnh ta, nơi có trình độ dân trí thấp, kinh tế khó khăn, nhiều người thiếu việc làm lại cả tin,… nên dễ bị dụ dỗ, lôi kéo, lừa gạt.

Người phạm tội chủ yếu là nữ giới đã có quá trình làm ăn, sinh sống tại nước ngoài như Trung Quốc, sau đó về địa bàn, cấu kết với một số đối tượng ở địa phương, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới tạo thành các đường dây khép kín để lôi kéo, lừa gạt phụ nữ, trẻ em đưa sang nước ngoài bán để hưởng lợi; hoặc từng là nạn nhân trong các vụ mua, bán người sang nước ngoài.

Nạn nhân của tội phạm mua, bán người chủ yếu là trẻ em và phụ nữ có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn hoặc những phụ nữ "quá lứa lỡ thì"; những em gái mới lớn có tư tưởng thoát ly công việc lao động nông nghiệp tại địa phương, mong muốn tìm kiếm việc làm nhàn hạ, thu nhập cao hơn; một số khác là trẻ em không có người lớn trông coi... Những nạn nhân đó thường bị đưa sang Trung Quốc lấy chồng hoặc làm gái mại dâm.

Ngoài ra, thời gian gần đây, loại tội phạm mua, bán người hướng tới các lao động trẻ đang có mong muốn tìm kiếm việc làm ở nước ngoài với mức lương cao, rồi dụ dỗ nạn nhân xuất cảnh sang các nước trung gian đưa sang các khu tự trị tại Lào, Campuchia, Myanmar... bắt ép thực hiện hành vi phạm tội như: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, đánh bạc… Nếu không thực hiện, nạn nhân sẽ bị các đối tượng bạo hành.

Tiếp tục nỗ lực ngăn chặn nạn mua bán người

Thời gian qua, Trung tâm Công tác xã hội đã tiếp nhận và hỗ trợ cho 3 nạn nhân của mua, bán người (1 cháu trai, 2 phụ nữ là người Hà Tĩnh và Quảng Bình). Hiện tại, cháu bé vẫn đang được chăm sóc và nuôi dưỡng tại trung tâm, 2 phụ nữ đã được gia đình đón về và được hưởng các chế độ hỗ trợ theo quy định của pháp luật.

Cơ quan Công an làm việc với Lê Văn Hà - đối tượng trong đường dây mua, bán người sang đặc khu Tam Giác Vàng. Ảnh tư liệu: Văn Hậu

Trung tâm cũng tiếp nhận 19 nạn nhân từ Campuchia trở về qua bàn giao, trao trả song phương. Các nạn nhân sau khi được trao trả từ các nước bạn hoặc sau khi được các lực lượng chức năng giải cứu đều đã được lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng tiến hành các thủ tục xác minh theo quy định, tổ chức tiếp nhận, hỗ trợ về các điều kiện ban đầu như tiền tàu xe đi về, hoặc các cán bộ trực tiếp đưa các nạn nhân trở về địa phương.

bna_3(3).jpg — Cán bộ Đồn Biên phòng Nhôn Mai tuyên truyền phòng, chống mua bán người bằng tiếng đồng bào dân tộc thiểu số. Ảnh: tư liệu: Hải Thượng

Giai đoạn từ năm 2021 - 2025, các lực lượng chức năng tỉnh Nghệ An đã tiếp nhận và hỗ trợ ban đầu cho 96 nạn nhân bị mua bán, trở về địa phương.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An có 1 cơ sở có chức năng, nhiệm vụ tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua, bán. Các nạn nhân nếu có nguyện vọng sẽ được lưu trú tại đây và nhận các dịch vụ hỗ trợ theo quy định của pháp luật, được chuyển tuyến nếu nạn nhân có nhu cầu.

Từ thực tiễn công tác phòng ngừa, đấu tranh cho thấy, ngoài một số vụ việc bị lừa gạt thì có trường hợp các nạn nhân trong các vụ án mua, bán người chấp nhận sang Trung Quốc để lấy chồng nhằm kiếm một khoản tiền, do đó, khi chưa bị phát hiện, họ không hợp tác và khai báo với cơ quan Công an; một số trường hợp bị hại do mặc cảm nên không khai báo hoặc bị hại đang ở nước ngoài nên việc điều tra mở rộng đấu tranh gặp nhiều khó khăn.

Trong nhiều vụ mua, bán người, do bất đồng ngôn ngữ nên bị hại không xác định được vị trí bị bán để phục vụ công tác phối hợp giải cứu; khi dụ dỗ các bị hại ra nước ngoài chỉ có bị hại và đối tượng không có người chứng kiến.

Trong trường hợp xác định được người phạm tội, xác định được chứng cứ chứng minh phạm tội nhưng không xác định được bị hại (do người bị hại vẫn đang ở nước ngoài), các ngành tư pháp ở nhiều địa phương vẫn chưa thống nhất và còn lúng túng trong xử lý.

Tội phạm mua, bán người thường hình thành các đường dây, tổ chức chặt chẽ, nằm rải rác ở các tỉnh trong cả nước, thậm chí ở nước ngoài với thủ đoạn hoạt động rất tinh vi, xảo quyệt, gây khó khăn cho việc tổ chức bắt giữ, xử lý; công tác tuyên truyền, giáo dục tại cộng đồng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là tuyên truyền cho người dân ở khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, miền núi do trở ngại cả về điều kiện đi lại, phương pháp tuyên truyền và nhận thức của người dân.

Hồ sơ, thủ tục để nhận được các khoản hỗ trợ theo quy định của pháp luật còn phức tạp, một số trường hợp các cơ quan chức năng nước ngoài thường không xác định, phân loại từng đối tượng trao trả, hoặc nạn nhân không đủ bằng chứng chứng minh mình là nạn nhân.

Mức hỗ trợ cho các nạn nhân bị mua, bán trở về còn thấp; một số nạn nhân chưa biết đến các chế độ hỗ trợ của Nhà nước do chưa tiếp cận được các nguồn thông tin.

Thời gian lưu trú của các nạn nhân tại Trung tâm Công tác xã hội ngắn (60 ngày), nên công tác tư vấn tâm lý ban đầu, đánh giá nhu cầu, tìm hiểu rõ hoàn cảnh, thân nhân của nạn nhân trong các cơ sở tiếp nhận ban đầu và cơ sở hỗ trợ nạn nhân còn khó khăn.

Xác định công tác phòng, chống mua bán người là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, thường xuyên và lâu dài, cần tập trung chỉ đạo quyết liệt, UBND tỉnh Nghệ An yêu cầu các sở, ngành, địa phương bố trí và huy động nguồn lực hợp pháp cho công tác phòng, chống tội phạm mua, bán người tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đồng thời, tuyên truyền và khuyến cáo cho người dân ở vùng sâu, vùng xa trước nguy cơ có thể gặp phải khi rơi vào bẫy của bọn buôn người. Đó là cần tìm hiểu kỹ trước những lời mời kết bạn, đi chơi xa, hay giới thiệu việc nhẹ lương cao; từ chối dứt khoát khi thấy có điều bất thường; hỏi ý kiến ít nhất 3 người đáng tin cậy trước khi đưa ra quyết định; thường xuyên cập nhật tình hình với người thân, bạn bè khi đi làm ăn xa; chuẩn bị địa chỉ và số điện thoại tin cậy khi cần giúp đỡ như: Tổng đài quốc gia - đường dây nóng phòng, chống mua, bán người, số 111.