Phú Lễ hội tụ 4 di tích lịch sử - văn hóa độc đáo

BDK - Ba Tri xưa nay vốn nổi tiếng là cái nôi cách mạng của tỉnh, là vùng đất sinh ra nhiều nhà yêu nước, chí sĩ và anh hùng dân tộc. Chính vùng đất giàu truyền thống đó đã hun đúc nên những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể quý giá. Trong đó, xã Phú Lễ là nơi hiếm hoi hội tụ cùng lúc có 4 di tích lịch sử - văn hóa quan trọng, gồm: 2 di tích cấp quốc gia là Đình Phú Lễ, Hát sắc bùa Phú Lễ và 2 di tích cấp tỉnh Bia chiến thắng Ngã ba Cồn Qui và khu di tích Bưng Lạc Địa. Mỗi di tích mang đậm dấu ấn trầm tích văn hóa, lịch sử và cách mạng.

Một góc Di tích quốc gia đình Phú Lễ. Ảnh: Nguyễn Cường

Di tích quốc gia đình Phú Lễ

Xã Phú Lễ ấn tượng bởi sự hiện diện của đình Phú Lễ, một ngôi đình cổ có quy mô lớn và kiến trúc đặc sắc bậc nhất vùng Nam Bộ. Ngôi đình không chỉ là một công trình kiến trúc tín ngưỡng cổ kính, mà còn là kho tàng văn hóa dân gian sống động, phản ánh tinh thần và bàn tay tài hoa của người Việt xưa trên vùng đất mới. Được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 7 (1826), ngôi đình này được xem là một trong những đình làng tiêu biểu, thể hiện rõ nét nghệ thuật kiến trúc truyền thống Nam Bộ.

Từ xa xưa, người dân trong vùng đã truyền nhau câu: “Nhất Phú Cường, nhì Phú Lễ”, để khẳng định tầm vóc và vẻ đẹp của 2 ngôi đình lớn nhất Nam Bộ. Đình Phú Lễ nổi bật bởi sự kết hợp hài hòa giữa phong cách điêu khắc dân gian thuần Việt và một số chi tiết trang trí chịu ảnh hưởng mỹ thuật phương Tây, tạo nên vẻ uy nghi, trang trọng nhưng gần gũi, sinh động. Các phù điêu, hoành phi, câu đối, tượng linh vật... được chạm khắc tinh xảo trên nền gỗ quý, mái ngói cong vút rêu phong, tất cả toát lên linh khí và chiều sâu lịch sử.

Ngày 7-1-1993, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng đình Phú Lễ là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Không chỉ là nơi thờ Thành hoàng làng, đình còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tâm linh của cộng đồng dân cư, nơi diễn ra các lễ hội lớn, trong đó có lễ Kỳ yên - một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc nhất của vùng Ba Tri.

Hát sắc bùa Phú Lễ

Ở Phú Lễ, ngoài thương hiệu rượu thành danh hàng trăm năm còn có những loại hình văn nghệ dân gian như hò, lý, nói vè, nói thơ, hát bội, đặc biệt là hát sắc bùa. Đây là loại hình nghệ thuật âm nhạc hình thành trên cơ sở kết hợp giữa truyền thống dân gian và truyền thống chuyên nghiệp “gắn liền với nghi tiết hội mùa nông nghiệp pha tạp với đạo giáo, chủ yếu sinh hoạt vào dịp Tết Nguyên đán”.

Theo các nhà nghiên cứu, loại hình hát sắc bùa ở Phú Lễ có gốc tích từ vùng Trung Bộ. Cụ thể là Quảng Ngãi, được truyền về Phú Lễ vào khoảng thế kỷ XIX qua các dòng di dân khai hoang. Ban đầu, hát sắc bùa mang tính nghi lễ đậm nét, thực hiện các nghi thức cầu an, trừ tà, chúc phúc trong dịp Tết cổ truyền. Nhưng cùng với dòng chảy lịch sử, nghệ thuật này đã phát triển, thoát khỏi khuôn khổ tín ngưỡng để trở thành một hình thức trình diễn dân gian sinh động, phản ánh phong tục, sinh hoạt, lao động sản xuất, thậm chí là thời sự, chiến sự. Từ chức năng nghi lễ, hát sắc bùa chuyển dần sang chức năng giải trí, giáo dục và tuyên truyền cách mạng.

Điều làm nên nét riêng của Hát sắc bùa Phú Lễ là sự kết hợp hài hòa giữa lời ca, điệu múa và âm nhạc dân gian. Đội hát thường có từ 4 - 12 người, sử dụng các nhạc cụ như đờn cò, sanh tiền, trống cơm và sanh cái. Lời ca thường theo thể thơ lục bát hoặc ngũ ngôn, có cấu trúc mở đầu - chúc tụng - giải trí - kết thúc chặt chẽ. Các tiết mục phong phú, từ chúc nghề nông, nghề mộc, nghề dệt vải, đến những bài lý, vè, thơ phản ánh đời sống.

Ngày 23-1-2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Hát sắc bùa Phú Lễ là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Vùng căn cứ bưng Lạc Địa

Bưng Lạc Địa là vùng đất trũng, hình lòng chảo, nằm giữa các xã Phú Lễ, Phú Ngãi, Mỹ Nhơn và An Bình Tây. Với địa thế hiểm trở, hệ thống đìa chằng chịt và địa hình khó tiếp cận đã biến nơi đây thành một căn cứ cách mạng vững chắc trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

Từ những năm 1930, nơi đây đã là chốn trú ẩn, luyện quân và hội họp bí mật của các tổ chức cách mạng. Trong kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là năm 1947, căn cứ Lạc Địa trở thành nơi xuất quân của lực lượng do đồng chí Đồng Văn Cống chỉ huy. Trong kháng chiến chống Mỹ, địch coi Lạc Địa là điểm nóng cần triệt phá. Chúng mở nhiều đợt càn quét, rải chất độc hóa học, dùng máy bay, xe tăng, bộ binh tấn công liên tục hòng tiêu diệt căn cứ. Tuy nhiên, quân và dân ta với ý chí sắt đá đã bám trụ kiên cường, biến vùng đất sình lầy thành pháo đài bất khả xâm phạm. Đây cũng là nơi trú quân, tập kết của lực lượng cách mạng trước giờ giải phóng hoàn toàn huyện Ba Tri vào tháng 4-1975.

Ngày 12-4-1995, Bưng Lạc Địa chính thức được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Đến nay, nơi đây đang được quy hoạch kết hợp phát triển kinh tế - xã hội, du lịch sinh thái và giáo dục truyền thống, phù hợp với mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu của địa phương.

Bia chiến thắng ngã ba Cồn Qui

Ngã ba Cồn Qui là địa danh gắn liền với hai chiến công vang dội, được xem là biểu tượng bất khuất của quân dân Phú Lễ. Nơi đây, vào ngày 19-5-1947, quân ta đã phục kích tiêu diệt 6 xe quân sự Pháp, mở đầu cho chuỗi chiến thắng hào hùng ở vùng Đông Ba Tri. Đến ngày 18-3-1964, một trận đánh khác diễn ra tại chính địa điểm này, khi quân ta phục kích tiêu diệt toàn bộ Tiểu đoàn Ó đỏ (lực lượng chủ lực của địch), cùng 3 cố vấn Mỹ, tạo bước ngoặt quan trọng, góp phần giải phóng 8 xã trong huyện.

Bia chiến thắng được dựng tại ngã ba, mang hình ảnh người chiến sĩ xông pha, cờ đỏ sao vàng tung bay, xe quân sự bị thiêu rụi. Dù đơn sơ về hình thức, nhưng đây là nơi linh thiêng, nơi giáo dục truyền thống yêu nước, nơi hội tụ lòng tri ân đối với những người con đã ngã xuống vì độc lập dân tộc.

Việc xếp hạng Bia chiến thắng ngã ba Cồn Qui là di tích cấp tỉnh không chỉ nhằm bảo tồn giá trị lịch sử, mà còn thể hiện sự tôn vinh đối với tinh thần chiến đấu anh dũng của quân dân Phú Lễ. Đồng thời, góp phần quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng, về lòng yêu nước, tinh thần tự lực, tự cường.

Phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Phú Lễ đang nỗ lực gìn giữ, tôn tạo, nâng tầm các di tích quý giá, đồng thời phát triển kinh tế - xã hội hài hòa với bảo tồn văn hóa. Cả 4 di tích như 4 cột mốc lịch sử - văn hóa ấy không chỉ là niềm tự hào của Phú Lễ, mà còn là tài sản vô giá của cả Ba Tri và tỉnh, là nguồn động lực để thế hệ hôm nay và mai sau tiếp nối tinh thần bất khuất, năng động, sáng tạo trong hành trình dựng xây quê hương giàu đẹp.

 Nguyễn Thắng - Cẩm Trúc

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/phu-le-hoi-tu-4-di-tich-lich-su-van-hoa-doc-dao-25062025-a148684.html