Tạo đột phá giáo dục và đào tạo từ các cơ chế đặc thù, vượt trội

Ngày 20/11, phát biểu thảo luận tại hội trường, ĐBQH Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) đánh giá dự thảo Nghị quyết về những cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị là bước mở đường quan trọng, thể hiện tư duy đổi mới, tiếp cận hiện đại, tạo nền tảng để giáo dục và đào tạo bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn mới.

Tư duy đột phá, hướng tiếp cận hiện đại, nhiều giải pháp khả thi

Góp ý cho Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đánh giá cao cơ quan soạn thảo và thẩm tra đã chuẩn bị một dự thảo Nghị quyết rất công phu, thể hiện tư duy đột phá, tiếp cận hiện đại và đưa ra nhiều giải pháp khả thi, có thể tạo chuyển biến rõ rệt cho toàn ngành giáo dục – đào tạo.

Theo đại biểu, dự thảo nghị quyết có nhiều điểm mới, mà điển hình là cơ chế phát triển nguồn nhân lực được thiết kế linh hoạt hơn. Theo đó, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo được trao thêm quyền chủ động trong quản lý đội ngũ; các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và đại học được mở rộng tự chủ về nhân sự. Cùng với đó, hệ thống chính sách đãi ngộ của giáo viên được hoàn thiện theo hướng thiết thực hơn, từ phụ cấp ưu đãi 70-100% đến cơ chế tự chủ chi thu nhập tăng thêm. “Đây là bước đổi mới quan trọng, vừa tháo gỡ vướng mắc lâu dài, vừa nâng cao đời sống và vị thế của đội ngũ nhà giáo”, ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) phát biểu thảo luận tại hội trường. Ảnh: Hồ Long

Bên cạnh đó, dự thảo đã đổi mới mạnh mẽ trong xây dựng chương trình và dịch vụ giáo dục. Việc tiếp nhận chương trình tiên tiến quốc tế theo thủ tục rút gọn, miễn phí sách giáo khoa theo lộ trình, và miễn học phí môn giáo dục quốc phòng – an ninh là những chính sách nhân văn, phù hợp yêu cầu hội nhập và giảm gánh nặng cho người học.

Ngoài ra, các chính sách về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và đầu tư tạo nền tảng cho phát triển lâu dài. Việc cho phép góp vốn bằng tài sản trí tuệ, hình thành doanh nghiệp spin-off, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp, cùng với ưu tiên về đầu tư và quỹ đất sẽ giúp các cơ sở giáo dục, đặc biệt là đại học sẽ trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và có thêm nguồn lực phát triển bền vững.

Bên cạnh những điểm rất tích cực đã nêu ở trên, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đã đề cập đến một vấn đề mang tính chiến lược và cấp thiết hiện nay, đó là phát triển nhân lực cho lĩnh vực nông nghiệp và các ngành thiết yếu nhưng đang gặp khó khăn trong việc thu hút người học.

Theo phân tích của đại biểu, dự thảo đã thiết kế các cơ chế ưu tiên vượt trội cho văn hóa, nghệ thuật, y tế và những lĩnh vực đặc thù khác (quy định trong Điều 2, Khoản 3); qua đó, cho thấy sự đầu tư đúng hướng của Nhà nước. Tuy vậy, còn một khoảng trống chính sách rất quan trọng trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp đang thiếu hụt nhân lực chất lượng cao nghiêm trọng và cần được đặt lên hàng ưu tiên chiến lược. Thực tế những năm qua cho thấy, nhiều ngành xương sống của nông nghiệp như khoa học đất, khoa học cây trồng, chăn nuôi, bảo vệ thực vật, kinh tế – kinh doanh nông nghiệp, phát triển nông thôn, khuyến nông; phòng chống thiên tai, hay các ngành thủy sản và lâm nghiệp... đều rất khó thu hút nguồn nhân lực trẻ, dù nhu cầu của xã hội và doanh nghiệp là rất lớn. Các ngành quan trọng như công nghệ sau thu hoạch hay kỹ thuật tài nguyên nước cũng rơi vào tình trạng tương tự.

"Đây đều là những ngành có vai trò đặc biệt quan trọng đối với an ninh lương thực, thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển nông nghiệp bền vững. Nhưng do đặc thù nghề nghiệp vất vả, thu nhập chưa hấp dẫn và thiếu chính sách đủ mạnh, các ngành này chưa tạo được sức hút đối với người học", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Theo dẫn chứng của đại biểu, kinh nghiệm quốc tế cho thấy vấn đề này hoàn toàn có thể giải quyết được. Điển hình như Hàn Quốc, Singapore, Israel, Úc hay Liên minh châu Âu đã áp dụng các giải pháp rất hiệu quả như học bổng mục tiêu, cam kết việc làm, đặt hàng đào tạo, phụ cấp nghề nghiệp, kết nối chặt với doanh nghiệp và tái định vị hình ảnh ngành nghề. Khi có chính sách đủ mạnh và dài hạn, các ngành ít hấp dẫn vẫn có thể thu hút đông đảo người học và đáp ứng tốt nhu cầu xã hội.

Bổ sung cơ chế ưu tiên để và bảo đảm đầu ra cho người học

ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho rằng, dự thảo hiện đã có chính sách tín dụng cho người học và học bổng cho nghiên cứu sinh, nhưng chưa có cơ chế hỗ trợ riêng cho những ngành thiết yếu đang rất khó thu hút nhân lực, đặc biệt là nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản hay tài nguyên nước, mà đây là những khoảng trống chính sách cần được quan tâm.

"Vì vậy, tôi đề nghị bổ sung các cơ chế ưu tiên như học bổng mục tiêu, tín dụng ưu đãi theo ngành, đặt hàng đào tạo và đầu tư mạnh cho phòng thí nghiệm, mô hình thực hành, đồng thời tăng cường hợp tác giữa nhà trường với doanh nghiệp để nâng cao sức hấp dẫn và bảo đảm đầu ra cho người học", ĐBQH Nguyễn Thị Lan đề xuất.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị bổ sung cơ chế dự báo nhu cầu nhân lực quốc gia theo ngành. Trên thực tế hiện nay, quy mô đào tạo còn dựa nhiều vào tín hiệu thị trường tự phát, dẫn đến lệch cung – cầu. Trong đó, có những nhóm ngành thu hút số lượng lớn người học nhưng khả năng hấp thụ của thị trường lao động còn hạn chế, trong khi nhiều lĩnh vực thiết yếu phục vụ an ninh lương thực, quản lý tài nguyên, phòng chống thiên tai và phát triển nông nghiệp bền vững lại đang thiếu hụt nhân lực chất lượng cao.

"Kinh nghiệm của EU, Hàn Quốc và Singapore cho thấy hệ thống dự báo nhân lực theo ngành, theo nghề của quốc gia giúp điều chỉnh quy mô đào tạo rất hiệu quả. Vì vậy, cần giao Chính phủ xây dựng và công bố định kỳ dự báo nhân lực quốc gia để định hướng đào tạo và phân bổ nguồn lực hợp lý", ĐBQH Nguyễn Thị Lan dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế đối với thực trạng này.

Kết thúc bài phát biểu, ĐBQH Nguyễn Thị Lan tin tưởng, Nghị quyết với những đổi mới mạnh mẽ và tầm nhìn dài hạn sẽ tạo nền tảng quan trọng để giáo dục và đào tạo bứt phá; đồng thời, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển đất nước, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp – trụ đỡ của nền kinh tế.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/tao-dot-pha-giao-duc-va-dao-tao-tu-cac-co-che-dac-thu-vuot-troi-10396404.html