Tạo sân chơi công bằng giữa các sàn thương mại điện tử

VTV.vn - Những thay đổi trong Dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) sẽ góp phần thiết lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng hơn giữa các sàn.

Tăng độ tin cậy với người tiêu dùng Việt Nam

Những năm gần đây, thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng nhanh và mức độ tham gia ngày càng sâu rộng của cả doanh nghiệp nội địa lẫn các nền tảng quốc tế. Bức tranh chung cho thấy một môi trường năng động, cạnh tranh cao, với nhiều mô hình kinh doanh mới liên tục xuất hiện. 

Theo các số liệu từ Metric, trong quý III năm 2025, sức mua nội địa đang hồi phục mạnh mẽ sau giai đoạn chững lại. Tổng doanh số trên cả 4 sàn (Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop) đã chạm mốc ấn tượng 103,6 nghìn tỷ đồng, tăng 22,25% so với cùng kỳ 2024 và tăng nhẹ 2,6% so với quý II. 

Sự phục hồi này đi kèm với số lượng sản phẩm khổng lồ được giao dịch: Tổng sản lượng bán ra đạt 988,9 triệu sản phẩm, tăng 10,25% so với cùng kỳ 2024. Shopee tiếp tục giữ vị thế dẫn đầu với 56% thị phần TikTok Shop bứt tốc phi thường, tăng trưởng 69%, thị phần tăng từ 30% lên 41%. Các con số này cho thấy, thị phần của các sàn TMĐT đến từ nước ngoài vẫn áp đảo các sàn nội địa.

Thị phần doanh số hàng tháng trên các sàn TMĐT. Ảnh: Metric

Nhiều chuyên gia cho rằng, các sàn nội vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong cạnh tranh với các nền tảng quốc tế, từ quy mô đầu tư đến tối ưu hóa dịch vụ và marketing. Điều này dẫn đến những bất cập trong khả năng giữ chân người dùng, mức độ "phủ sóng" thị trường cũng như chi phí duy trì hoạt động.

Ông Phạm Trung Hiếu - Phó Giám đốc Ban Điều hành Kinh doanh phân phối & bán lẻ VNPost (Sàn TMĐT Nông sản Bưu điện), cho biết đặc thù của các sàn phục vụ ngành hàng nông nghiệp là chi phí vận hành cao, đặc biệt ở khâu bảo quản, kiểm soát chất lượng và logistics.

"Nhiều sản phẩm là thực phẩm cần vận chuyển lạnh, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, quy trình kiểm nghiệm chặt chẽ, làm tăng chi phí so với ngành hàng tiêu dùng nhanh", ông Hiếu nhận định, "Mặc dù nhu cầu tiêu thụ sản phẩm trên nền tảng số vẫn tăng đều, sàn nội địa trong lĩnh vực này vẫn 'thiệt đơn thiệt kép' vì phải tự xoay xở nhiều nhiệm vụ".

Không chỉ riêng sàn nông sản, nhiều sàn TMĐT nội địa khác cũng gặp phải những thách thức tương tự. Họ phải cân đối chi phí vận hành, tối ưu khâu logistics... khiến các nền tảng nội địa đôi khi gặp áp lực cạnh tranh hơn so với các sàn quốc tế, vốn có khả năng huy động nguồn lực lớn để giảm giá, marketing mạnh và tối ưu hóa chi phí vận hành.

Theo ông Vũ Trung Thành, chuyên gia trong lĩnh vực TMĐT, sự khó khăn còn xuất phát từ sự chênh lệch trong nghĩa vụ pháp lý giữa doanh nghiệp nội và chủ thể TMĐT xuyên biên giới. "Các doanh nghiệp nội địa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, đăng ký kinh doanh, chịu trách nhiệm về nội dung hiển thị, bảo vệ người tiêu dùng, giải quyết khiếu nại… Trong khi đó, một số nền tảng xuyên biên giới trước đây chưa phải chịu các ràng buộc tương xứng", ông Thành lý giải. 

Sự khác biệt này, vô tình tạo khoảng trống khiến doanh nghiệp trong nước chịu nhiều sức ép hơn, bên cạnh việc năng lực thị trường chưa tương xứng. Theo đó, những quy định mới trong dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) sẽ góp phần thiết lập môi trường cạnh tranh hài hoà, công bằng hơn.

Dự thảo bổ sung loạt cơ chế quản lý mới đối với chủ thể nước ngoài, bao gồm yêu cầu thành lập pháp nhân hoặc chỉ định pháp nhân được ủy quyền tại Việt Nam để chịu trách nhiệm pháp lý, từ nghĩa vụ thuế đến xử lý khiếu nại. Bên cạnh đó, cơ chế ký quỹ được đưa vào nhằm bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng khi có tranh chấp. Dự thảo cũng quy định rõ việc định danh đầy đủ người bán nước ngoài, giúp các giao dịch trở nên minh bạch hơn, đồng thời tránh tình trạng thất thu nghĩa vụ thuế.

Theo các chuyên gia, những quy định này không phải để hạn chế doanh nghiệp ngoại, mà ngược lại, tạo điều kiện để họ hoạt động minh bạch, bài bản và tăng độ tin cậy với người tiêu dùng Việt Nam. Việc đặt ra chuẩn mực chung cho mọi chủ thể, dù là sàn nội hay sàn ngoại, giúp thị trường cạnh tranh lành mạnh hơn và giảm rủi ro pháp lý trong dài hạn.

Chiến lược "đại dương đỏ" của các sàn TMĐT nội địa

Trong bối cảnh TMĐT phát triển nhanh nhưng chưa phân bố đều giữa các ngành hàng, nhiều sàn nội địa đã chủ động tìm kiếm hướng đi mới phù hợp với năng lực và lợi thế của mình. Ông Hiếu cho rằng, một số lĩnh vực như công nghiệp, vật tư nông nghiệp, nông sản… vẫn còn nhiều dư địa phát triển nhưng đòi hỏi doanh nghiệp phải chấp nhận chọn "đại dương đỏ", nơi cạnh tranh không kém khốc liệt nhưng lại cần sự hiểu biết sâu về thị trường trong nước - đây là lợi thế của các sàn nội địa. Trong khi đó, các nền tảng ngoại chọn chiến lược "đại dương xanh" bằng việc mạnh tay đầu tư vào công nghệ, dịch vụ và hệ sinh thái để tạo ưu thế vượt trội trong thu hút người dùng.

Ông Phạm Trung Hiếu - Phó Giám đốc Ban Điều hành Kinh doanh phân phối & bán lẻ VNPost.

Thay vì chạy theo cuộc đua "đốt tiền" với nguồn vốn khổng lồ để thu hút người dùng hay áp dụng các gói ưu đãi lớn như nhiều nền tảng nước ngoài, các sàn nội địa có thể đầu tư nhiều hơn vào công nghệ truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình cung ứng và tăng cường liên kết với các địa phương nhằm giảm chi phí trung gian. Tuy nhiên, đây không phải là con đường dễ dàng. Doanh nghiệp cũng cần đối mặt với biên lợi nhuận thấp, rủi ro mùa vụ và yêu cầu cao về kiểm soát chất lượng cũng như nguồn cung.

Ở góc độ chính sách, các chuyên gia cũng cho rằng, cơ quan quản lý nên tiếp tục hoàn thiện tiêu chuẩn điện tử và đẩy mạnh chương trình chuyển đổi số để giảm gánh nặng chi phí và nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Ông Vũ Trung Thành nhấn mạnh, việc thiết lập một khung pháp lý cân bằng là yêu cầu cấp thiết. Theo ông, thị trường Việt Nam luôn rộng mở với doanh nghiệp ngoại, nhưng "sự tiếp cận thuận lợi phải đi kèm trách nhiệm tương ứng về chất lượng hàng hóa, thực hiện nghĩa vụ thuế và bảo vệ người tiêu dùng". Qua đó, giải pháp không nên bị coi là rào cản hay hạn chế sự tham gia của nền tảng quốc tế, mà là minh bạch hóa nghĩa vụ để mọi chủ thể, từ trong hay ngoài nước cùng tuân thủ chung một chuẩn mực.

Thực tế, dư địa phát triển của sàn nội vẫn rất lớn, đặc biệt ở thị trường nông thôn - nơi hạ tầng logistics chưa đồng bộ, nhiều hộ kinh doanh có kỹ năng thương mại số còn hạn chế. Nếu hoàn thiện cơ chế chính sách, đây sẽ là động lực thúc đẩy sáng tạo, nâng chất lượng thị trường và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, thay vì tạo ra sự chia tách giữa sàn nội hay sàn ngoại. 

Nguồn: https://vtv.vn/tao-san-choi-cong-bang-giua-cac-san-thuong-mai-dien-tu-10025111721335197.htm