'Thoát' bẫy thu nhập trung bình: Chất lượng nhân lực là then chốt!

Chuyển đổi mô hình tăng trưởng để nâng cao chất lượng phát triển

Theo bà Mariam J. Sherman - Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới phụ trách Việt Nam, Campuchia và Lào: Việc FTSE Russell nâng hạng thị trường Việt Nam lên nhóm thị trường mới nổi không chỉ thể hiện sự cải thiện về vị thế tài chính mà còn khẳng định những cải cách kiên trì của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Đây là dấu hiệu tích cực, giúp Việt Nam thu hút dòng vốn đầu tư dài hạn cho sản xuất và tăng trưởng bền vững.

Để đạt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào mô hình tăng trưởng cũ dựa vào tài nguyên và nguồn lao động giá rẻ. Ảnh minh hoạ

Tuy vậy, để đạt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào mô hình tăng trưởng cũ, đó là dựa vào tài nguyên và nguồn lao động giá rẻ. Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương liên quan đến vấn đề này, TS. Nguyễn Quốc Việt - chuyên gia chính sách công - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Mô hình tăng trưởng của Việt Nam suốt 40 năm qua chủ yếu dựa trên huy động vốn, lao động giản đơn và mở rộng quy mô sản xuất.

Trong khi đó, năng suất tổng hợp (TFP) - yếu tố quyết định chất lượng tăng trưởng vẫn chưa đóng góp tương xứng. Chỉ số ICOR của Việt Nam vẫn cao so với các quốc gia đã vượt qua bẫy thu nhập trung bình, cho thấy hiệu quả sử dụng vốn còn hạn chế.

Bối cảnh địa chính trị phức tạp và cạnh tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn đang tạo ra sức ép đáng kể. Đồng thời, nền kinh tế Việt Nam còn phụ thuộc mạnh vào xuất khẩu và thị trường bên ngoài. Điều này khiến nền kinh tế Việt Nam dễ bị tổn thương trước các cú sốc, càng đòi hỏi việc đổi mới mô hình tăng trưởng phải diễn ra mạnh mẽ và thực chất hơn.

Trong bối cảnh đó, TS. Nguyễn Quốc Việt cho rằng, để đạt mục tiêu trong vòng 20 năm tới trở thành một nước công nghiệp phát triển, một nền kinh tế với thu nhập cao, thì Việt Nam buộc phải thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình và việc đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế là giải pháp để Việt Nam đạt được mục tiêu.

*Tăng cường liên kết giữa khu vực FDI và doanh nghiệp nội địa sẽ giúp Việt Nam tăng năng suất lao động. Ảnh minh hoạ*

Đổi mới mô hình tăng trường - "chìa khoá" là nguồn nhân lực

Theo đại diện của Ngân hàng Thế giới, thực tế cho thấy, năng suất lao động của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam hiện cao hơn khoảng 70% so với doanh nghiệp trong nước và mức lương trong khu vực này cao hơn gần 50%. Tuy nhiên, chỉ khoảng 1/6 doanh nghiệp nội địa có liên kết với chuỗi giá trị toàn cầu. Khoảng cách này tạo ra thách thức nhưng cũng chính là cơ hội lớn để chuyển giao công nghệ, cải thiện quản trị và đổi mới sáng tạo.

Theo đó, để đổi mới mô hình tăng trưởng, việc thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội thông qua chương trình phát triển nhà cung cấp, nâng chuẩn chất lượng và kết nối cung - cầu sẽ giúp lan tỏa tri thức rộng hơn trong toàn nền kinh tế. Khi doanh nghiệp trong nước có khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, Việt Nam sẽ từng bước chuyển từ nền kinh tế lắp ráp sang thiết kế, chế tạo. Đây đang là hướng đi đặc trưng của những quốc gia thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Một trong những giải pháp để phát triển kinh tế tư nhân được nêu ra tại Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị đó là: “Tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI”. Cụ thể, Việt Nam sẽ xây dựng các chuỗi liên kết doanh nghiệp theo cụm, ngành, chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng. Khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh. Hỗ trợ phát triển các cụm liên kết ngành công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp chế biến chế tạo…

Bên cạnh đó, Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư vào con người, vì theo đại diện Ngân hàng Thế giới, tất cả cải cách đều phải bắt đầu từ con người. Bà Mariam J. Sherman cho rằng: Hiện chỉ khoảng 5,6% lao động ngành chế biến, chế tạo của Việt Nam có kỹ năng cao và giá trị gia tăng mà mỗi lao động tạo ra chỉ khoảng 6,7 USD, còn cách xa mức 14,4 USD của Trung Quốc.

Để thu hẹp khoảng cách này, Việt Nam cần đổi mới chương trình đào tạo theo hướng kỹ năng thế kỷ 21, mở rộng giáo dục STEM, tăng đào tạo nghề gắn với nhu cầu thị trường, khuyến khích mô hình học nghề, làm việc, cũng như thúc đẩy hợp tác công-tư (PPP) trong đào tạo nguồn nhân lực. Đây là yếu tố then chốt để hình thành nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận công nghệ cao, tham gia vào các công đoạn tạo giá trị lớn hơn trong sản xuất.

Đồng tình quan điểm cho rằng, con người chính là yếu tố cốt lõi giúp Việt Nam đạt được mức thu nhập cao vào năm 2045, TS. Nguyễn Quốc Việt cho rằng, dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng cũng đề cập đến nội dung đặt con người là trung tâm, coi nguồn nhân lực chất lượng cao là trung tâm của tiến trình đổi mới và thay đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam.

Đây là một trong những điểm đột phá để kinh tế Việt Nam vượt qua được những thách thức, khó khăn trong giai đoạn hiện nay và có thể hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu, đạt được mục tiêu tăng trưởng cao vào năm 2045.

Bên cạnh đó, để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần nhận diện đầy đủ các áp lực mới để đưa ra giải pháp căn cơ. Trong đó, cần lưu ý chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng tự chủ, tăng hàm lượng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Vì khi doanh nghiệp tạo ra giá trị gia tăng cao hơn, nền kinh tế sẽ tiến gần hơn mục tiêu thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Một trong những giải pháp trọng tâm có thể giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đạt mục tiêu trở thành quốc gia có mức thu nhập cao vào năm 2045 đó là chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ dựa vào vốn và lao động sang dựa vào năng suất, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước nhằm thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Đồng thòi, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua mở rộng giáo dục STEM và đào tạo nghề theo nhu cầu thị trường...

Nguồn: https://congthuong.vn/thoat-bay-thu-nhap-trung-binh-chat-luong-nhan-luc-la-then-chot-430641.html