Thôn 20 giữ gìn bản sắc Dao thanh y

Theo con đường bê tông kéo dài từ trung tâm xã Tân Tiến (cũ), đi qua những vườn bưởi, vườn cam trĩu quả, chúng tôi đến thôn 20, xã Tân Long, nơi có 170 hộ dân sinh sống, trong đó có 41 hộ dân tộc Dao thanh y, chiếm gần 25% tổng số hộ. Bà con dân tộc Dao nơi đây sống quần tụ, đoàn kết và luôn tích cực giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc như tiếng nói, trang phục, phong tục truyền thống...

Các thành viên CLB giữ gìn bản sắc dân tộc Dao thanh y thôn 20, xã Tân Long tập luyện văn nghệ.

Anh Vương Từ Phìn, Trưởng thôn cho biết, năm 2024, thành lập Câu lạc bộ (CLB) giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Dao của thôn do anh làm chủ nhiệm, với 45 thành viên. Tại Lễ ra mắt CLB đã tổ chức công diễn sân khấu hóa nghi lễ cấp sắc của người Dao thanh y. Đây là một trong những nghi lễ nổi bật, đặc trưng của người Dao, không chỉ thể hiện tín ngưỡng dân tộc, mà còn thể hiện nét đẹp văn hóa với những điệu múa đặc sắc.

Tuyên Quang có đầy đủ 9 ngành Dao, mỗi ngành đều có những nét đặc trưng riêng. Trong đó, nổi bật dễ nhận thấy nhất là trang phục truyền thống. Bà Trương Thị Nguyên, 62 tuổi, thôn 20 chia sẻ: “Trang phục của người Dao thanh y chúng tôi là sự kết hợp nhiều màu sắc rực rỡ trên nền vải đen chủ đạo, với nhiều họa tiết thêu tinh xảo thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ Dao. Trang phục của nữ gồm áo dài, yếm, dây thắt lưng, mũ đội đầu...”.

Trang phục của phụ nữ Dao thanh y nổi bật sắc đỏ trên nền áo đen.

Mũ đội đầu của người Dao thanh y có màu đen, được trang trí xung quanh bằng bạc, tạo nên sự nổi bật. Để đội được mũ, người con gái, phụ nữ Dao thanh y phải biết buộc và uốn tóc, làm sao cho chiếc mũ nhỏ đội vừa trên đỉnh đầu và được buộc chắc chắn. Vì vậy, nếu chưa quen, nhiều người khó có thể tự mình đội mũ được, mà phải nhờ bà, nhờ mẹ hay người thân, bạn bè đội hộ.

Quan sát kỹ, mọi người cũng dễ nhận thấy, ở bộ trang phục của người phụ nữ Dao thanh y có 2 loại đai. Chiếc đai có màu đỏ đặc trưng được thêu tinh xảo được buộc bên trong và chiếc đai màu trắng thêu điểm nhiều màu sắc được buộc bên ngoài. Nếu người con gái mới chỉ đeo đai đỏ là chưa có chồng, còn khi đeo cả hai loại đai là đã có gia đình.

Chiếc khăn đội đầu của người Dao thanh y được thêu tỉ mỉ với màu đỏ đặc trưng.

Bà Lý Thị Liên, 66 tuổi bày tỏ, để có được bộ trang phục đẹp nhất, từ nhỏ, người con gái Dao thanh đi đã được bà, được mẹ dạy thêu. Bà học thêu từ năm mới 14 – 15 tuổi, tự mình thêu khăn đội đầu, yếm, đai... Những hoa văn chủ yếu như chim, sao, cây cỏ... thể hiện ước muốn của con người luôn gắn bó, giao hòa với thiên nhiên. Bao nhiêu năm đã trôi qua, bà vẫn giữ nghề thêu truyền thống và dạy cho các con, các cháu; tự làm trang phục cho con, cháu, nhất là khi các con chuẩn bị về nhà chồng.

Chiếc đai áo màu trắng của người Dao thanh y được thêu hoa văn màu đỏ, đen, tạo sự nổi bật.

Người Dao thanh y còn giữ gìn các phong tục truyền thống đậm đà bản sắc. Anh Triệu Văn Xuân, Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn nói, ngoài lễ cấp sắc, người Dao thanh y còn có lễ Cầu làng, được thực hiện 5 lần trong năm vào các tháng 2, 4, 7, 10 và 12 âm lịch. Nghi lễ cầu cho một năm nhà nhà được bình an, nhiều sức khỏe, mùa màng bội thu, đời sống ngày càng ấm no... Qua đó, thể hiện mong ước về những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với người dân trong thôn.

Mỗi dịp ngày rằm hay lễ, Tết, bà con trong thôn còn tranh thủ giã bánh giày để thắp hương dâng lên tổ tiên và làm quà cho con, cháu. Chị Lý Thị Liên chia sẻ, các chị thường trộn gạo nếp với gấc để tạo màu, rồi cho lên đồ xôi. Khi gạo chín, mềm, xôi được cho vào cối giã tay cho thật nhuyễn, vừa giã, hơi nóng vẫn còn bốc lên, trông rất hấp dẫn. Bà con thường không làm bánh có nhân, hay lấy lá gói bánh, mà bánh sau khi giã được để nguội bớt, rồi cắt thành miếng hoặc nặn tròn rồi ấn dẹt hình chiếc bánh...

Người Dao thanh y thôn 20, xã Tân Long giã bánh giày.

Anh Vương Từ Phìn, Trưởng thôn chia sẻ thêm, thôn và các đoàn thể luôn tuyên truyền, động viên bà con giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Dao thanh y. Đồng thời mong muốn, sau này sẽ phát triển dịch vụ homestay, để vừa tạo thu nhập cho người dân, vừa bảo tồn và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc trong cộng đồng.

Huyền Linh

Nguồn: https://baotuyenquang.com.vn/van-hoa/202511/thon-20-giu-gin-ban-sac-dao-thanh-y-4892a90/