Thuốc lá điện tử đang sống khỏe trong “vùng xám” của nhận thức cộng đồng

Cấm rồi… nhưng chưa cấm được

Theo kết quả nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng tại 11 tỉnh, thành, tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới trong nhóm 13-17 tuổi là 2,6% vào năm 2019, tỷ lệ này tăng lên 3,5% vào năm 2022 và lên 7% năm 2023.

Bên cạnh đó, tỷ lệ người trưởng thành (15 tuổi trở lên) sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% vào năm 2020, tăng đến 18 lần.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho rằng đây là hậu quả của độ trễ pháp lý và nhận thức chưa thống nhất trong xã hội.

Việt Nam đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15, cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây được đánh giá là một quyết định mang tính tiến bộ, ưu tiên sức khỏe cộng đồng.

Tuy nhiên, theo TS Nguyên, Nghị quyết mới chỉ là khung định hướng:

“Để Nghị quyết đi vào thực tế, cần có một văn bản pháp lý dưới luật, cụ thể là Nghị định của Chính phủ để hướng dẫn thi hành. Bộ Y tế và các cơ quan liên quan đã hoàn tất dự thảo Nghị định này, nhưng hiện vẫn đang trong quá trình lấy ý kiến, chưa được ký ban hành”, ông cho biết.

Ngoài vấn đề pháp lý, một rào cản khác là nhận thức chưa đầy đủ của cộng đồng. Nhiều người vẫn cho rằng thuốc lá điện tử đỡ hại hơn thuốc lá truyền thống hoặc có thể giúp cai nghiện.

Trong khi đó, các nghiên cứu uy tín từ châu Âu và châu Mỹ đã chỉ rõ rằng thuốc lá điện tử làm tăng mạnh nguy cơ lệ thuộc vào nicotin và có thể khiến người dùng quay trở lại sử dụng thuốc lá thường.

Công tác truyền thông hiện nay chưa đủ mạnh để làm thay đổi hành vi. Dù các cảnh báo đã được in trên bao bì, nhưng theo TS Nguyên, điều đó “gần như không còn đủ sức thuyết phục”.

Một xã hội văn minh không thể thỏa hiệp với chất độc

Vị chuyên gia cho rằng cần xác lập lại nguyên tắc cơ bản trong chính sách y tế công cộng, đó là lấy sức khỏe và tính mạng người dân làm trung tâm của mọi quyết định.

“Việt Nam cần có lập trường dứt khoát giống như nhiều quốc gia khác. Những tập đoàn đa quốc gia như Philip Morris hay các công ty thuốc lá lớn đã từng tìm cách gây ảnh hưởng tại nhiều nước, trong đó có Úc và Thái Lan. Nhưng các quốc gia này đã giữ vững nguyên tắc. Họ không để lợi ích kinh tế làm lu mờ trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng”, TS Nguyên dẫn chứng.

Thuốc lá điện tử đang sống khỏe trong “vùng xám” của nhận thức cộng đồng - 2 — Nhiều quốc gia đã kiên quyết trước sức ép từ các tập đoàn thuốc lá để bảo vệ sức khỏe cộng đồng (Ảnh minh họa).

Tuy nhiên, chính sách không thể hiệu quả nếu thiếu yếu tố con người. Hiện nay, vẫn còn không ít cán bộ, kể cả lãnh đạo, đang sử dụng thuốc lá. Đây là một nghịch lý khó chấp nhận.

“Tôi cho rằng cần sớm đưa tiêu chí không hút thuốc lá vào tiêu chuẩn lựa chọn và bổ nhiệm cán bộ, đặc biệt là người đứng đầu. Không thể nói đến bảo vệ sức khỏe cộng đồng nếu người làm chính sách vẫn đang tiếp tay cho thói quen gây hại”, ông nói.

TS Nguyên kết luận rằng một xã hội văn minh không thể xây dựng trên nền tảng thỏa hiệp với chất độc. Muốn đất nước tiến bộ, muốn thế hệ trẻ khỏe mạnh và tự chủ, thì mọi cơ chế, chính sách và con người trong bộ máy công quyền đều phải đi cùng một hướng.

Pháp luật phải rõ ràng, hành động phải dứt khoát và lãnh đạo phải là người tiên phong trong việc từ bỏ thuốc lá, cả thuốc lá cũ lẫn thuốc lá mới.

Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/thuoc-la-dien-tu-dang-song-khoe-trong-vung-xam-cua-nhan-thuc-cong-dong-20251031065826105.htm