Bước vào không gian triển lãm, người xem như lạc vào “bản đồ ký ức” sống động của Hà Nội. Những tác phẩm phù điêu của nghệ sĩ thị giác, nhiếp ảnh gia, nhà giám tuyển độc lập Nguyễn Thế Sơn hiện lên tinh tế trên nền mica trong suốt, mô phỏng các ngôi biệt thự kiến trúc mang phong cách Pháp, Đông Dương hay Art Deco, từng là biểu tượng của một Hà Nội thanh lịch và bề thế. Ánh sáng len lỏi qua các đường khắc laser, phản chiếu lên hình ảnh, khiến những mái ngói, ô cửa sổ hay các chi tiết trang trí sống động, theo nhịp chân người tham quan. Người xem dừng lại trước từng tác phẩm, nghiêng mình quan sát, chạm nhẹ vào bề mặt, hay lùi lại vài bước để cảm nhận chiều sâu của ký ức, như thể được đi qua các ngã tư, ngã năm của Hà Nội xưa ngay trong không gian triển lãm.

Nhà giám tuyển Nguyễn Thế Sơn phát biểu tại triển lãm, mong muốn triển lãm "Những ngã rẽ" giúp người xem trở về với di sản đô thị.
Đông đảo người yêu nghệ thuật đến tham dự buổi khai mạc triển lãm. 

Ký ức đô thị qua nhiếp ảnh phù điêu

Triển lãm “Những ngã rẽ” nằm trong khuôn khổ biennale nhiếp ảnh quốc tế Photo Hanoi'25 do Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội phối hợp cùng Viện Pháp tại Việt Nam tổ chức. Tại triển lãm, các tác phẩm nhiếp ảnh phù điêu của Nguyễn Thế Sơn được thể hiện trong các hộp mica trong suốt khiến không gian trong mỗi tấm ảnh có độ sâu vật chất, tạo cảm giác như các lớp địa tầng đô thị chồng lên nhau, khiến quá khứ và hiện tại hòa vào cùng một nhịp.

“Tôi muốn người xem nhận ra rằng ký ức đô thị không chỉ nằm trong hình ảnh hay bản vẽ, mà sống động ngay trong không gian xung quanh, trong từng ô cửa, mái ngói, ngã rẽ. Khi đứng trước mỗi tác phẩm, ta không chỉ nhìn thấy kiến trúc, mà còn cảm nhận dòng chảy thời gian, mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và thành phố”, nhà giám tuyển Nguyễn Thế Sơn nhấn mạnh.

Nhà giám tuyển Nguyễn Thế Sơn (ngoài cùng bên trái) cùng các khách mời tại triển lãm. 

Tại buổi khai mạc triển lãm, nhiếp ảnh gia Thế Sơn cũng bày tỏ lòng biết ơn đến đối tác, các cơ quan chính quyền địa phương và đặc biệt là những khán giả đã dành thời gian đến tham dự.

Theo nhà giám tuyển Nguyễn Thế Sơn, dự án “Những ngã rẽ” là kết quả gần 6 tháng làm việc kiên trì của anh Sơn cùng kiến trúc sư Trần Huy Ánh và nhiều cộng sự. “Đội ngũ sản xuất đã làm việc cẩn thận từ khâu khắc laser, dựng hộp mica, đến bố trí ánh sáng, đảm bảo mọi chi tiết phản chiếu đúng tinh thần của ‘ngã rẽ’ và ký ức đô thị. Triển lãm là kết tinh của tình yêu Hà Nội sâu sắc và tâm huyết nghệ thuật lâu dài”, anh Sơn nói.

Theo nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân, triển lãm “Những ngã rẽ” có nhiều ý nghĩa, không chỉ nói về ngã rẽ kiến trúc, mà còn về những giao điểm giữa quá khứ và hiện tại, giữa vật chất hữu hình và ký ức vô hình. “Thông qua triển lãm, công chúng được nhìn thành phố không chỉ bằng thị giác, mà bằng cảm thức, bằng ký ức”, anh Minh Quân cho biết.

Nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân (Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ tại buổi khai mạc triển lãm.

Điểm thú vị của triển lãm là các tác phẩm không chỉ tái hiện hình dáng nguyên bản của các biệt thự theo bản vẽ kiến trúc, mà còn mở ra chiều sâu cảm xúc.

Ông Hoàng Văn Phức (sinh năm 1958, tại phường Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ: “Đứng trước những tác phẩm này, tôi như được trở lại từng ngôi nhà quen thuộc thời thơ ấu, từng con phố của Hà Nội mà mình đã lớn lên. Hôm nay, nhìn chúng dưới cách thức mới, tôi thấy vừa thân quen vừa lạ lẫm. Mỗi ngôi biệt thự không chỉ kể câu chuyện về kiến trúc, mà còn là ký ức của con người, của thời gian, của thành phố mà tôi gắn bó cả đời”.

Tìm về di sản qua lăng kính kiến trúc

Nếu nhà giám tuyển Nguyễn Thế Sơn nhìn Hà Nội bằng đôi mắt của người kể chuyện, thì kiến trúc sư Trần Huy Ánh tiếp cận thành phố bằng trực giác của người “khảo cổ” đô thị. Ông kết hợp phương pháp đạc họa kiến trúc, vẽ phối cảnh, phân tích bản đồ quy hoạch thời Pháp cùng ảnh chụp từ trên cao để phục dựng hình dáng nguyên bản của những ngôi nhà đã biến dạng hoặc mất tích.

Kiến trúc sư Trần Huy Ánh phát biểu tại triển lãm.

Bộ tư liệu bản đồ và hình ảnh trên không từ thời Pháp được phân tích, chồng lớp, đối chiếu với hiện trạng, tạo ra chuỗi đối thoại giữa dữ liệu và hình ảnh. Các công cụ GIS (Geographic Information System) và BIM (Building Information Management), những công cụ thường được dùng cho quản trị đô thị hiện đại, lại trở thành đầu vào cho ngôn ngữ cảm xúc tinh khiết của nghệ thuật màu nước. “Kiến trúc sư đâu chỉ có các phép tính và cấu trúc nghiêm ngặt, trong họ còn ẩn giấu một chất thơ, một tâm hồn yêu Hà Nội và giấc mơ về một thành phố nguyên hồn cốt”, nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân nhấn mạnh.

“Dự án không chỉ ghi lại hình ảnh ngôi nhà, mà còn tạo ra ngôn ngữ thị giác giúp người xem hiểu ‘huyết mạch lịch sử’ của thành phố”, kiến trúc sư Trần Huy Ánh cho biết.
Người xem đến triển lãm để chiêm ngưỡng các tác phẩm, cảm nhận ký ức đô thị và nhịp sống Hà Nội xưa trong không gian hiện đại. 

Theo nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân, thông qua sự kết hợp liên ngành trong dự án, triển lãm mở ra một góc nhìn mới, cho thấy những bản vẽ đồ họa 3D không chỉ là công cụ kỹ thuật tham chiếu mà hoàn toàn có thể trở thành tác phẩm thị giác độc lập, nơi dữ liệu, ký ức và mỹ cảm hòa quyện. Anh cũng nhấn mạnh rằng, các bản vẽ này giúp người xem “đọc” thành phố như một cơ thể, trong đó từng công trình, dù nhỏ, vẫn chứa đựng những huyết quản lịch sử riêng.

Phát biểu tại buổi khai mạc triển lãm, đại diện Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam cũng đánh giá cao cách tiếp cận của triển lãm: “Những ngã rẽ” vừa ghi nhận giá trị di sản kiến trúc của Hà Nội, vừa mở ra đối thoại quốc tế về nghệ thuật, kiến trúc và đô thị, đồng thời góp phần nâng tầm Hà Nội như điểm đến quốc tế của nghệ thuật nhiếp ảnh”.

Tác phẩm nhiếp ảnh phù điêu “Góc phố Trần Hưng Đạo - Yết Kiêu: Khu nhà tân cổ điển đang hiện đại hóa”. 

Triển lãm không chỉ tái hiện hình ảnh các biệt thự Pháp, Đông Dương hay Art Deco, mà còn mở ra một cuộc đối thoại tinh tế giữa con người và thành phố. Mỗi ngã rẽ trở thành một lựa chọn: Giữ gìn hay đánh mất, nhớ hay quên. Nhiếp ảnh phù điêu của Nguyễn Thế Sơn, dữ liệu và bản vẽ của Trần Huy Ánh cùng phân tích của Phạm Minh Quân tạo nên một “bản đồ thời gian” sinh động, nơi ký ức đô thị chồng lên nhau, mời người xem dừng lại, chiêm nghiệm và đối thoại.

“Những ngã rẽ” không chỉ là hành trình khám phá nghệ thuật, mà còn là lời nhắc tinh tế về bảo tồn di sản; không chỉ giữ nguyên trạng, mà còn tạo điều kiện để quá khứ giao tiếp với hiện tại, để Hà Nội hôm nay không chỉ hiện hữu mà còn được cảm nhận và trân trọng.

Triển lãm diễn ra tại Biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo – 46 Hàng Bài từ 9-11 đến 30-11-2025.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/van-hoc-nghe-thuat/trien-lam-nhung-nga-re-cuoc-doi-thoai-giua-ky-uc-va-hien-tai-cua-ha-noi-1011256