Trường học quyết sửa ngọng, khắc phục phát âm nhầm lẫn L và N

Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Hưng Yên vừa ban hành văn bản tổ chức phát động phong trào khắc phục tình trạng phát âm nhầm lẫn hai phụ âm đầu L và N cho cán bộ, giáo viên và tình trạng phát âm, viết sai chính tả giữa hai phụ âm này đối với học sinh trong các cơ sở giáo dục.

Sở GD-ĐT Hưng Yên đề nghị các cơ sở giáo dục đưa nội dung khắc phục lỗi L, N trở thành nhiệm vụ trọng tâm của năm học 2025 - 2026 và các năm tiếp theo.

Câu luyện "lúa nếp là lúa nếp làng..."

Đồng thời các đơn vị cần tăng cường công tác tuyên truyền, khuyến khích cán bộ, giáo viên và học sinh tự rèn luyện, góp phần xây dựng môi trường giao tiếp chuẩn mực tiếng Việt trong nhà trường và ngoài xã hội.

Việc xây dựng kế hoạch tổ chức phát động phong trào cần phù hợp với điều kiện thực tiễn. Trong đó Sở GD-ĐT tỉnh Hưng Yên yêu cầu việc này được tổ chức thông qua các buổi sinh hoạt tập thể, chào cờ đầu tuần, triển khai từ tháng 9 và hoàn thành trước ngày 15-10.

Sau phát động, trường chủ động tổ chức các hoạt động rèn luyện phù hợp, không làm ảnh hưởng đến thời gian học chính khóa.

Đây được nhận định là hoạt động có ý nghĩa thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ, hình thành thói quen sử dụng tiếng Việt chuẩn xác và trong sáng cho giáo viên và học sinh.

Việc thực hiện được áp dụng với các cấp học từ mầm non, tiểu học, THCS, THPT, trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên. Cơ quan quản lý giáo dục của địa phương này cũng giao các đầu mối cụ thể để các cơ sở giáo dục thường xuyên báo cáo, tổng hợp kết quả thực hiện.

Là giáo viên một trường tiểu học tại khu vực Khoái Châu (Hưng Yên), từ bé cô giáo L. đã nói ngọng L - N như nhiều người đồng hương khác.

"Chỉ đến khi xác định theo ngành giáo dục, tôi mới ý thức nghiêm khắc phải tự sửa chính bản thân mình" - cô nói và cho biết thêm đó cũng là cách giúp học sinh sau này không rơi vào tình cảnh của mình. Ngày đó cô L. kể luôn tự tập cách phát âm bằng cách uốn và nắn thẳng lưỡi. Các câu luyện cũng thường xuyên được áp dụng như "Lúa nếp là lúa nếp làng. Lúa lên lớp lớp lòng nàng lâng lâng...". Ban đầu có khó khăn, nhưng cô kiên trì nói chậm, sau đó
tăng tốc dần.

Nhận thức được mình là một người thầy trực tiếp đứng lớp, cô L. không giữ sự chuẩn mực chỉ trong nói năng và phát âm khi đi làm, mà luôn "khéo" nhắc nhở những người xung quanh khi gặp tình huống nói ngọng. Bởi cô cho rằng một người nói ngọng có thể tạo thành môi trường, ảnh hưởng đến nhiều người quanh họ.

Trong các tiết tập đọc, khi có học sinh nói sai, việc đầu tiên cô làm là hướng dẫn học sinh đọc chuẩn và phân tích ngữ cảnh của từ đó. Cả lớp sau đó cũng được yêu cầu đồng thanh đọc lại để tránh mắc lại những lỗi sai của bạn. Cô L. cũng xác nhận ngôi trường cô giảng dạy đã nhận được văn bản của Sở GD-ĐT tỉnh.

"Ban giám hiệu và giáo viên nhà trường đang tính toán sao cho việc chuẩn hóa ngôn ngữ cho các con đạt hiệu quả, tránh việc gia tăng áp lực học tập và ảnh hưởng tới thời gian học chính khóa", cô chia sẻ.

Trong khi đó, ở quê anh Hưng (29 tuổi, tại Nam Định - nay là Ninh Bình), phần lớn người trong làng đều ngọng L - N. Bản thân anh cũng nói ngọng, nhưng khi viết lại không bao giờ nhầm.

Người đàn ông lý giải nguyên nhân khiến nhiều người như anh khó sửa là vì người thân, dân làng ai cũng nói như vậy và coi đó như phương ngữ của vùng.

Ở quê thành thói quen, nhưng anh cũng thừa nhận trong các dịp quan trọng hoặc đi giao tiếp với đối tác, điều này đôi khi tạo thành sự chưa chuẩn mực.

"Tôi cũng ý thức điều đó, nhưng việc giao tiếp nhiều năm đã trở thành thói quen, thành ra con trẻ trong nhà tới nay cũng gặp tình trạng tương tự", anh Hưng chia sẻ.

Cách sửa ngọng

Cũng trao đổi với Tuổi Trẻ, cô giáo Bùi Thị Nhài, giáo viên dạy văn Trường THCS Hồng Tiến (Hưng Yên), cho hay không chỉ học sinh mà nhiều giáo viên cô quen biết vẫn giữ thói quen phát âm theo phương ngữ địa phương, chưa thực sự chuẩn hóa.

Đồng thời chưa chú trọng rèn luyện kỹ năng phân biệt N - L nên chính các thầy cô cũng bị ngọng như học sinh. Cô Nhài nói việc chính bản thân mình thi thoảng vẫn bị ngọng "cây lúa" là "cây núa" hay "lớp học" là "nớp học"...

"Vì vậy việc sửa ngọng N - L mà Sở GD-ĐT đưa ra không chỉ sửa cho học sinh mà chính các thầy cô cũng phải học cùng, sửa cùng các em", cô Nhài chia sẻ.

Theo cô Nhài, sau khi có yêu cầu của Sở GD-ĐT, nhiều trường học đang lên kế hoạch để thực hiện việc chữa ngọng N - L. Trong đó một số giáo viên trên địa bàn huyện cũ cũng đã xây dựng kế hoạch thực hiện và chia sẻ trên nhóm để các thầy cô giáo cùng thực hiện. Giải pháp thực hiện được đề ra đối với cả giáo viên và học sinh.

Cụ thể, cần bồi dưỡng kỹ năng phát âm chuẩn cho giáo viên thông qua các lớp tập huấn, chuyên đề. Tăng cường vai trò nêu gương của giáo viên phải là người phát âm, viết chính tả chuẩn mực để học sinh noi theo.

Các giáo viên cũng được khuyến khích ứng dụng công nghệ như sử dụng băng, đĩa, clip, phần mềm luyện phát âm chuẩn. Cùng với đó tích hợp vào giảng dạy như trong mỗi bài dạy tiếng Việt chú ý hướng dẫn phân biệt và luyện
phát âm N - L.

Đối với học sinh, cần yêu cầu luyện phát âm hằng ngày cho các em để phát âm chuẩn N - L. Có thể tổ chức các trò chơi ngôn ngữ như chiếc ghế nóng, thi đọc nhanh - đúng, thi viết chính tả nhanh, đố vui chính tả... Với trò chơi chiếc ghế nóng sẽ có một giáo viên ngồi ghế nóng lần lượt đọc nhanh 5 cặp từ gần giống nhau dễ nhầm lẫn như Lá - Ná, Làng - Nàng, Lúc - Núc...

Các thầy cô khác sẽ lắng nghe và giơ bảng "đúng - sai" theo nhận định. Người ngồi ghế nóng sẽ nhận phản hồi, sửa lỗi ngay nếu phát âm chưa chuẩn... Hay với trò chơi Nghe nhanh - Viết đúng thì ban tổ chức sẽ đọc nhanh 10 từ chứa phụ âm L - N như lúa, nếp, lan, non, lồng, nắng... Giáo viên sẽ nghe và viết ra bảng hoặc giấy. Đội nào viết đúng nhiều từ hơn sẽ thắng...

Với học sinh cũng sẽ tổ chức việc tập viết chính tả có ý thức bằng cách lồng ghép các đoạn văn, câu văn chứa nhiều từ có âm đầu L - N. Tổ chức phong trào nói đúng viết đúng trong toàn trường, chấm điểm thi đua theo lớp và nhóm. Phân công bạn giúp bạn, bạn học khá kèm bạn yếu hơn trong việc sửa lỗi phát âm. Một giải pháp khác là gắn với đời sống bằng cách khuyến khích học sinh luyện tập với gia đình, người thân.

Phải vượt qua yếu tố tâm lý

Từ năm 2001, nhận thấy lỗi phát âm L - N phổ biến trong cán bộ, nhân viên các cơ quan, ban, ngành, nhất là trong đội ngũ cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên các nhà trường nên Hội Khoa học tâm lý giáo dục Hải Phòng đã cho ra cuốn sổ tay hướng dẫn tự sửa lỗi phát âm hai phụ âm đầu L - N đã xuất bản.

Cuốn sổ tay dày hơn 40 trang, do ông Trần Hữu Độ chủ trì biên soạn. Cùng với sự ra đời của cuốn sổ tay, nhiều hội thảo và hội thi về sửa lỗi phát âm L - N đã được địa phương tổ chức và thu lại những hiệu ứng tốt từ phong trào này.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, chuyên gia giáo dục Trần Hữu Độ cho rằng việc tỉnh Hưng Yên phát động phong trào khắc phục tình trạng nhầm lẫn L và N là một tín hiệu tích cực, thể hiện sự chủ động của ngành giáo dục địa phương trong việc chấn chỉnh chuẩn ngôn ngữ từ cấp học nhỏ nhất.

Ông cho hay qua thống kê, nghiên cứu chưa đầy đủ của ông khi thực hiện cuốn sổ tay, trong số 100% người dân, có khoảng 85% người dân phát ngôn chuẩn, còn lại khoảng 15% phát ngôn chưa chuẩn. Nguyên nhân dẫn đến lỗi phát âm này là ảnh hưởng của tiếng địa phương hoặc cấu tạo bộ máy phát âm chưa hoàn thiện...

Muốn sửa được phát âm L - N, theo ông Độ, điều quan trọng nhất là người mắc lỗi và người phát âm chuẩn cần vượt qua rào cản tâm lý để tự sửa và giúp đỡ người mắc lỗi sửa thành công.

Với người mắc lỗi, ông Độ nói rào cản tâm lý là không biết mình ngọng nên vô tư nói to, nói nhiều và dài dòng ở các cuộc họp, các nơi. Người này thường có cảm giác lơ mơ mình bị ngọng nhưng lại coi như không có vấn đề gì quan trọng và nghĩ nhiều người cũng như mình.

Với người phát âm chuẩn chiếm số đông nhưng lại e ngại góp ý với người nói ngọng, cho là vấn đề tế nhị, nhất là với lãnh đạo, thủ trưởng bị ngọng.

"Do vậy đầu tiên phải vượt qua được yếu tố tâm lý này. Sau đó thực hiện đúng các biện pháp, thực hành các bài tập, tập nói theo khẩu hình miệng được vẽ trong sổ tay để có thể chữa được ngọng", ông Độ nêu.

Theo ông Độ, nội dung cuốn sổ tay do ông chủ trì biên soạn rất đơn giản, ngắn gọn, đảm bảo tính chính xác về mặt ngữ âm học, dễ hiểu, dễ thực hiện, bao quát rất rộng rãi các từ có phụ âm đầu L - N trong tiếng Việt.

Đặc biệt trong 245 từ và cụm từ trong bài tập phát âm đã trích dẫn 146 câu Kiều và nhiều tác phẩm văn học khác, nhiều câu thơ hay của các nhà thơ nổi tiếng trong nước. Cùng với đó đã có các hình vẽ về khẩu hình miệng để mọi người có thể học, phát âm chuẩn.

Trong đó, với âm N sẽ đặt đầu lưỡi chạm vào vòm miệng cứng trên, gần với chân răng hàm trên. Miệng hơi mở, lưỡi chùng và bật nhẹ xuống. Luồng hơi đi từ họng qua hai lỗ mũi tạo ra âm rung đặc trưng của N. Hay với âm L sẽ đặt đầu lưỡi cong lên, chạm vào phần lợi gần răng trên. Miệng hơi mở, đầu lưỡi bật mạnh và rơi tự do. Luồng hơi thoát ra qua hai bên mép lưỡi và miệng...

5 giải pháp để chữa ngọng L - N

Trường học khắc phục phát âm nhầm lẫn L và N - Ảnh 2. — Cuốn sổ tay hướng dẫn tự sửa lỗi phát âm hai phụ âm đầu L, N của Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục Hải Phòng biên soạn - Ảnh: TRẦN HỮU ĐỘ

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Bùi Hoài Sơn (thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội) nêu rõ, tại nhiều vùng nông thôn và cả đô thị Việt Nam, hiện tượng ngọng L - N khá phổ biến.

Đây không chỉ là một vấn đề ngôn ngữ, mà còn ảnh hưởng đến sự tự tin trong giao tiếp, thậm chí hạn chế cơ hội học tập và nghề nghiệp của người trẻ.

Vì vậy, việc tìm giải pháp chữa ngọng cần được nhìn nhận nghiêm túc như một phần của xây dựng văn hóa giao tiếp chuẩn mực.

Từ thực tế, ông Sơn đề xuất 5 giải pháp cần thực hiện để chữa ngọng L - N.

- Thứ nhất, cần bắt đầu từ giáo dục mầm non và tiểu học. Trẻ em giai đoạn đầu đời có khả năng bắt chước âm thanh rất nhanh, nên việc giáo viên rèn phát âm chuẩn cho các em là cực kỳ quan trọng.

Nếu ngay từ lớp mẫu giáo, trẻ được hướng dẫn phân biệt L - N bằng hình ảnh, trò chơi và các bài tập luyện khẩu hình đơn giản thì tỉ lệ ngọng sau này sẽ giảm đi đáng kể.

- Thứ hai, vai trò của gia đình không thể thiếu. Phụ huynh ở nhiều vùng có thói quen phát âm ngọng, nên trẻ nghe và lặp lại. Muốn khắc phục, cha mẹ phải là tấm gương rèn luyện, chủ động sửa ngọng cho chính mình, đồng thời tạo môi trường giao tiếp chuẩn trong gia đình.

- Thứ ba, cần sự hỗ trợ từ truyền thông và công nghệ. Các chương trình phát thanh, truyền hình, mạng xã hội có thể mở chuyên mục dạy phát âm, sử dụng những video ngắn, sinh động, dễ tiếp cận. Ứng dụng di động hoặc AI có thể giúp người học tự ghi âm, so sánh với giọng chuẩn, qua đó tạo động lực tự sửa.

- Thứ tư, phải coi đây là một nhiệm vụ văn hóa. Chữa ngọng không chỉ để "nói cho hay", mà còn để giữ gìn sự trong sáng và thống nhất của tiếng Việt - một biểu tượng tinh thần của dân tộc.

Các phong trào xây dựng "Người Hà Nội thanh lịch, văn minh", "Người Việt Nam văn hóa trong giao tiếp" hoàn toàn có thể lồng ghép nội dung này, biến việc rèn phát âm chuẩn thành thói quen cộng đồng.

- Cuối cùng, cần sự kiên trì. Chữa ngọng L - N không khó, nhưng đòi hỏi người nói phải ý thức, tập luyện hằng ngày. Khi mỗi cá nhân coi việc phát âm đúng là thể hiện sự tôn trọng người nghe và cũng là niềm tự hào về tiếng mẹ đẻ, thì từ đó, hiện tượng ngọng sẽ dần lùi xa để tiếng Việt ngày càng chuẩn mực, đẹp đẽ và giàu sức sống.

* GS.TS Đỗ Việt Hùng (giảng viên cao cấp của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội):

Quyết tâm rất đáng hoan nghênh

Việc Hưng Yên quyết tâm sửa ngọng L - N cho học sinh trong tỉnh là một quyết tâm rất đáng hoan nghênh. Đó là việc phải làm để đảm bảo sự trong sáng của tiếng Việt. Việt Nam có nhiều vùng nói tiếng địa phương, nhưng những phát âm sai lệch này không ảnh hưởng đến việc tri nhận âm vị (có chức năng phân biệt nghĩa) nên không sao. Còn ngọng N - L thì làm cho nghĩa khác đi, diễn đạt không chính xác, làm ảnh hưởng tới giao tiếp, thì rất cần phải sửa.

Tất nhiên việc sửa này sẽ không dễ dàng, phải mất nhiều năm, thậm chí là vài thế hệ. Nhưng cần quyết tâm và kiên trì của tất cả người dân và hệ thống giáo dục địa phương trong nhiều năm.

Người lớn như bố mẹ, thầy cô phải có ý thức làm gương, phải kiên nhẫn sửa sai cho mình rồi hướng dẫn các con, các trò cùng sửa. Học sinh khi được sửa từ địa phương, lớn lên, đi học, đi làm, thoát ly khỏi quê nhà, sẽ tiếp tục học, sửa. Cứ kiên trì như thế qua năm tháng, dần dần sẽ thu được kết quả.

Trở lại chủ đề

THÀNH CHUNG - HỒNG QUANG - THIÊN ĐIỂU

Nguồn: https://tuoitre.vn/truong-hoc-quyet-sua-ngong-khac-phuc-phat-am-nham-lan-l-va-n-20250922230036443.htm