Vì sao quân Trắng được ưu tiên đi trước trong cờ vua?

Quy tắc người chơi cầm quân cờ màu sáng (Trắng) thực hiện nước đi đầu tiên là một trong những luật cơ bản nhất, được FIDE (Liên đoàn Cờ vua quốc tế) công nhận.

1. Nguồn gốc lịch sử và sự thống nhất luật

Quy tắc quân Trắng đi trước được hình thành khi cờ vua chuyển mình thành một môn thể thao chuyên nghiệp. Trước thế kỷ 19, việc chọn màu quân và đi trước là hoàn toàn ngẫu nhiên, thường được quyết định bằng cách bốc thăm.

Tuy nhiên để tạo ra sự đồng nhất trong các giải đấu lớn, các đại kiện tướng tiên phong đã lên tiếng.

Đầu tiên phải nói đến ông Johann Löwenthal (kiện tướng người Anh gốc Hungary). Năm 1857 tại Đại hội Cờ vua Mỹ lần thứ nhất, ông đã đề xuất chính thức quy tắc người cầm quân Trắng phải đi nước đầu tiên.

Sau đó vào năm 1889, trong cuốn sách The Modern Chess Instructor của mình, đến lượt ông Steinitz - nhà vô địch cờ vua thế giới đầu tiên - đã ủng hộ mạnh mẽ quy tắc Trắng được đi trước với tuyên bố: “Ở mọi trận đấu cũng như giải cờ mang tính quốc tế hoặc công khai, luật quy định kỳ thủ đi trước phải cầm quân Trắng”.

Lời khẳng định của Steinitz đã đặt nền móng cho luật chơi hiện đại. Ngày nay, quy tắc này được chính thức hóa trong Luật Cờ vua của FIDE: "Mục 1.2 Đấu thủ cầm quân cờ có màu sáng (bên Trắng) thực hiện nước đi trước, đấu thủ cầm quân cờ có màu tối (bên Đen) thực hiện nước đi tiếp theo, từ đó hai bên luân phiên nhau thực hiện nước đi".

Nhờ sự thúc đẩy từ những nhân vật này, quy tắc Trắng đi trước dần được chấp nhận rộng rãi, sau đó trở thành luật chính thức và phổ quát do Liên đoàn Cờ vua quốc tế (FIDE) chuẩn hóa, đảm bảo tính công bằng xuyên suốt các giải đấu.

2. Quân Trắng đi trước là có lợi thế?

Tuy nhiên việc quân Trắng đi trước gây ra nhiều tranh cãi, bởi bên đi trước sẽ có lợi thế về mặt chủ động và kiểm soát ván đấu ngay từ giây phút đầu tiên.

Cụ thể, nước đi đầu tiên cho phép Trắng quyết định hình thức khai cuộc (ví dụ: e4, d4, c4), chiếm lĩnh khu vực trung tâm và buộc quân Đen phải chuyển sang trạng thái phản ứng và phòng thủ.

Giới chuyên môn và các engine cờ vua đều ước tính rằng việc đi trước mang lại cho Trắng một lợi thế nhỏ, thường được định lượng là khoảng 0.3 đến 0.5 điểm. Dù nhỏ, lợi thế này đủ để tạo ra sự khác biệt trong những ván đấu đỉnh cao, nơi mọi nước đi đều được tính toán kỹ lưỡng.

Ngoài ra, khi các kỳ thủ vẫn bất phân thắng bại trong các ván đấu chính thức, họ sẽ phải bước vào vòng Armageddon - một ván đấu sinh tử, nơi luật chơi được thiết kế để buộc phải có người chiến thắng.

Trong ván đấu quyết định này, quân Trắng với lợi thế đi trước, được cấp nhiều thời gian hơn (thường là 5 hoặc 6 phút), nhưng phải đối diện với áp lực bắt buộc phải giành chiến thắng.

Ngược lại, quân Đen nhận ít thời gian hơn (4 hoặc 5 phút) và được hưởng một lợi thế quyết định. Nếu ván đấu kết thúc với tỉ số hòa, quân Đen sẽ được xử thắng chung cuộc. Quy tắc độc đáo này tạo ra một sự công bằng và kịch tính tột độ, đảm bảo tính quyết định cho người chiến thắng cuối cùng.

TUẤN LONG

Nguồn: https://tuoitre.vn/vi-sao-quan-trang-duoc-uu-tien-di-truoc-trong-co-vua-20251111115533632.htm