Xác lập mô hình phát triển mới để tăng trưởng cao

Việt Nam đang đứng trước những cơ hội chuyển mình khi trong dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội 14 đề ra mục tiêu "phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên". Đây được xem như là chìa khóa để Việt Nam mở ra cánh cửa vào nhóm các quốc gia phát triển.

Nhưng cánh cửa này không thể mở ra với những sức mạnh cũ, vốn dựa nhiều vào vốn và lao động giá rẻ. Nói một cách khác, nếu vẫn duy trì mô hình phát triển cũ thì chẳng những khó đạt mục tiêu tăng trưởng, mà còn có nguy cơ khiến chúng ta mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, nhất là trong bối cảnh có nhiều rủi ro từ sự bất ổn kinh tế toàn cầu.

Các chính sách thương mại, thuế đối ứng, chống bán phá giá, chống trợ cấp của nhiều quốc gia… và những rủi ro bất định khác đang dần định hình lại cuộc chơi kinh tế toàn cầu. Chính vì vậy, lợi thế khi tham gia 19 Hiệp định thương mại tự do cũng đi kèm với nhiều thách thức khiến Việt Nam thời gian tới cần thay đổi cách thức tổ chức sản xuất, kinh doanh.

Ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Phát triển châu Á tại Việt Nam khuyến nghị: "Trong xu hướng tự chủ chuỗi cung ứng của các nước trên thế giới, Việt Nam không thể chỉ là mắt xích gia công nữa, không lệ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI, mà cần có sự chuyển đổi nội lực để ứng phó với những rào cản mang tính chiến lược".

Câu trả lời hiệu quả vào lúc này là phải đổi mới mô hình tăng trưởng, tập trung vào ba chìa khóa vàng là đầu tư đủ mạnh, lao động đủ năng suất và đặc biệt là năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) phải đủ cao.

Tại An Giang, người nông dân đang thay đổi cách canh tác, sản xuất... thông qua số hóa đến từng m2 đất, chi tiết lượng giống, phân bón cho từng giai đoạn sinh trưởng. Người nông dân hiện không còn phải lội bùn giữa nắng gắt, mà thay vào đó, sử dụng máy bay không người lái có ứng dụng bản đồ số, trí tuệ nhân tạo…

Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo không chỉ giúp tăng năng suất lao động, mà còn giảm hơn chi phí hơn 20% và mang lại thu nhập tăng từ 12 - 50%. Nhưng vì sao cách làm này hiện mới chỉ là đốm sáng, tại sao tỷ lệ doanh nghiệp thực sự áp dụng các công nghệ lõi, trí tuệ nhân tạo vẫn còn thấp. Nguyên nhân là bởi việc tiếp cận vốn hay các chính sách ưu đãi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) còn nhiều vướng mắc.

Ông Nguyễn Đức Kiên - Nguyên Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng nêu ý kiến: "Vốn cơ sở hạ tầng có thể dùng các nguồn vốn khác với cơ chế thích hợp, để chúng ta huy động, còn một phần vốn nhà nước đầu tư vào ví dụ như thành lập các quỹ đầu tư rủi ro mạo hiểm để qua đó nuôi dưỡng những ngành công nghệ mới, những lĩnh vực mới".

"40% hoặc hơn 40% chi cho đầu tư cho lĩnh vực này thì mới tạo sự đột phá trong phát triển kể cả hạ tầng mềm và hạ tầng cứng của quốc gia", ông Lê Hoàng Anh - Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nêu ý kiến.

Hai chìa khóa - đầu tư đủ mạnh, lao động đủ năng suất - đang dần có giải pháp, nhưng làm sao để từng đồng vốn được sử dụng hiệu quả hơn, không tăng thêm lao động mà vẫn đóng góp cho tăng trưởng GDP. Đó chính là chìa khóa thứ 3 - năng suất các nhân tố tổng hợp hay còn gọi là TFP.

Nếu duy trì tốc độ như hiện tại của TFP thì sẽ khiến cho mục tiêu tăng trưởng GDP thời gian tới có thể giảm 2,5-3%, vậy nên cần khơi thông các rào cản để năng suất các nhân tố tổng hợp phải đạt mức tăng 5,6% chủ yếu nhờ vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Nguồn: https://vtv.vn/xac-lap-mo-hinh-phat-trien-moi-de-tang-truong-cao-100251031102847629.htm