Cần tiêu chí định lượng để xác định mức độ tự chủ của cơ sở giáo dục đại học

Chú thích ảnh — Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Phiên thảo luận được phát thanh, truyền hình trực tiếp trên sóng quốc gia, trong một ngày rất ý nghĩa, Quốc hội và nhân dân cả nước cùng tri ân các nhà giáo, tôn vinh truyền thống tôn sư trọng đạo.

Phát biểu tại hội trường sáng 20/10, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho biết, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là con đường làm nên sức mạnh và tương lai, vận mệnh của dân tộc, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Trung ương, Quốc hội đã và đang thể chế hóa kịp thời các chủ trương lớn của Đảng. Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Luật Nhà giáo và hai Nghị quyết quan trọng về miễn, hỗ trợ học phí và phổ cập giáo dục mầm non. Tại Kỳ họp thứ 10, kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ Khoá XV, Quốc hội tiếp tục thảo luận, xem xét thông qua ba dự án luật về giáo dục, đào tạo; các cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá; đồng thời xem xét chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035...

"Đây là những bước đi quan trọng để cụ thể hóa Nghị quyết 71 - NQ/TW, tạo hành lang pháp lý và cơ chế vượt trội cho giáo dục phát triển mạnh mẽ để thực hiện tầm nhìn đến năm 2045: xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu; phấn đấu có ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín..." - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho biết.

Cũng tại phiên họp, các đại biểu cho nhiều ý kiến về xác định mức độ tự chủ của cơ sở giáo dục đại học, phát triển giáo dục nghề nghiệp; mặt khác cần tiếp thu, áp dụng những trí thức khoa học và công nghệ của thế giới, tạo ra đột phá về chất lượng giáo dục trong tình hình mới.

Cho ý kiến về Luật Giáo dục đại học, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, trong đó có yêu cầu tạo đột phá trong giáo dục đào tạo, đồng thời xác nhận nguyên tắc tự chủ của cơ sở đào tạo.

"Nếu chúng ta muốn đưa các trường đại học của chúng ta vào nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới giới bằng cách sáp nhập cơ học thì tôi nghĩ đấy chưa chắc là cách hay" - đại biểu Nguyễn Quang Huân thảo luận và cũng chỉ ra thực tế, một số trường đại học trước đây trước khi sáp nhập rất mạnh, nhưng sau khi sáp nhập lại không mạnh nữa, bởi vì nhà trường phải tự chủ tài chính, do không còn đủ sinh viên đầu vào đã phải hạ thấp tiêu chuẩn, do đó cơ sở đó kém đi chứ không phát triển.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, khái niệm "cơ sở giáo dục đại học" trong dự thảo luật bao gồm: Trường đại học, đại học vùng, đại học quốc gia, đại học đa lĩnh vực là chưa hợp lý, bởi trong đại học quốc gia, đại học vùng có rất nhiều cơ sở bên dưới. Theo đại biểu, quan niệm, khái niệm như vậy có thể sẽ dẫn đến việc không quan tâm đến các đơn vị cơ sở bên dưới - là nơi cần được tăng cường tự chủ. "Nếu chúng ta không xác định đúng khái niệm về cơ sở giáo dục đại học, chúng ta sẽ tập trung các nguồn lực không đúng", đại biểu phân tích.

Cho ý kiến về quyền hạn và trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) cho rằng, quy định tại Điều 14 dự thảo luật khẳng định nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm đi đôi với trách nhiệm giải trình. Thống nhất với quan điểm trên, nhưng đại biểu cho rằng, quy định như vậy thiếu tiêu chí định lượng để xác định mức độ tự chủ.

Do vậy, đại biểu đề nghị cần có tiêu chí đánh giá năng lực tự chủ của cơ sở giáo dục đại học, nhất là về công tác tài chính và tổ chức nhân sự. Bổ sung yêu cầu cơ sở tự chủ phải có hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ chế kiểm toán độc lập và báo cáo giải trình định kỳ và công khai. Cần làm rõ mối quan hệ giữa quyền tự chủ của nhà trường với quyền quản lý của Nhà nước, của Bộ và địa phương.

Bày tỏ sự đồng tình cao với sự cần thiết của việc sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) chỉ rõ thực trạng: dù tỷ lệ lao động qua đào tạo cả nước đạt 29%, nhưng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số chỉ dao động từ 12% đến 15%, cùng với tỷ lệ bỏ học cao ở các khóa ngắn hạn.

"Nguyên nhân chủ yếu không phải do người học không có khả năng, mà do không kham nổi chi phí sinh hoạt, nhà ở và việc thực tập tại doanh nghiệp gần như không có lương hoặc chỉ nhận vài trăm nghìn đồng/tháng" – đại biểu phân tích, từ đó kiến nghị bổ sung hoàn thiện chính sách theo hướng mạnh hơn và sát thực tế hơn về miễn học phí, chế độ lương thực tập, trợ cấp xã hội và nội trú và học bổng.

Về miễn học phí, đại biểu đề nghị mở rộng đối tượng miễn học phí sang cả người Kinh sinh sống tại các khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo hoặc hộ mới thoát nghèo trong vòng 3 năm đầu. Ưu tiên các nhóm đào tạo nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực trọng điểm như chế biến, chế tạo, vi mạch, bán dẫn, sinh học, vật liệu mới.

Với chế độ lương thực tập, đại biểu đề nghị làm rõ doanh nghiệp tiếp nhận học viên thực tập phải trả tối thiểu ở mức 50% đến 70% mức lương tối thiểu vùng cho những vị trí tương đương, thay vì trả theo thỏa thuận. Đại biểu cũng đề xuất Nhà nước hỗ trợ một phần khoản lương này trong 1 năm đầu hợp tác.

Về trợ cấp xã hội và nội trú, đại biểu đề nghị nâng mức trợ cấp xã hội, vốn đang rất thấp (chỉ 100.000 đến 140.000 đồng). Đặc biệt, kiến nghị Chính phủ ưu tiên bố trí vốn để xây dựng ký túc xá tại các trường nghề trọng điểm ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi trong giai đoạn 2026-2030.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung chính sách học bổng cho học sinh, sinh viên đạt giải thi tay nghề quốc gia trở lên, lấy từ nguồn xã hội hóa, Quỹ phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp.

Nguồn: https://baotintuc.vn/thoi-su/can-tieu-chi-dinh-luong-de-xac-dinh-muc-do-tu-chu-cua-co-so-giao-duc-dai-hoc-20251120132412565.htm