Chìa khoá mở cánh cửa hội nhập quốc tế sâu rộng

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, năng lực ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, trở thành chìa khóa mở ra cơ hội học tập, việc làm và giao lưu văn hóa. Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045” vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 27/10/2025 đánh dấu một bước đi chiến lược quan trọng, đồng thời đặt ra yêu cầu chuẩn bị có hệ thống và triển khai hiệu quả để đạt được mục tiêu này.

Mục tiêu cần sự bền bỉ, có chuẩn bị vững chắc

“Tập trung nâng cao năng lực ngoại ngữ của học sinh, sinh viên, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học” là một trong 9 nhiệm vụ trọng tâm theo Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị nhằm tạo ra đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Chủ trương này tiếp tục được cụ thể hóa bằng Quyết định 2371/QĐ-TTg ngày 27/10/2025 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045”.

Đây là một nội dung đang được quan tâm trong dư luận bởi việc từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học không chỉ liên quan trực tiếp đến chất lượng giáo dục mà còn ảnh hưởng đến năng lực hội nhập quốc tế của thế hệ trẻ. Thực hiện chủ trương này đòi hỏi sự chuẩn bị đồng bộ về chương trình, giáo viên, cơ sở vật chất, học liệu và môi trường học tập, nhằm đảm bảo rằng tiếng Anh được sử dụng thường xuyên trong các hoạt động học tập và sinh hoạt của nhà trường.

Học sinh Trường THCS Minh Châu, đặc khu Vân Đồn, học tiếng Anh với người nước ngoài.

Về khái niệm ngôn ngữ thứ hai theo ngôn ngữ học, đây là ngôn ngữ mà một cá nhân học hoặc tiếp thu sau khi đã thành thạo ngôn ngữ mẹ đẻ. Việc học ngôn ngữ thứ hai không chỉ đơn thuần là ghi nhớ từ vựng và cấu trúc ngữ pháp, mà còn bao gồm phát triển năng lực giao tiếp, văn hóa và nhận thức ngôn ngữ. Ở nhiều quốc gia đa ngôn ngữ (ví dụ Singapore, Philippines, Canada, Ấn Độ…), ngôn ngữ thứ hai đóng vai trò quan trọng trong giáo dục chính quy, giao thương quốc tế và hội nhập văn hóa.

Do đó, để tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai đúng nghĩa trong trường học thì tiếng Anh không chỉ đóng vai trò thông thường của một môn học mà phải được sử dụng rộng rãi - trong học tập, sinh hoạt, giao tiếp hằng ngày của thầy và trò. Đó là một chặng đường dài, cần được xây dựng kế hoạch chu đáo, sát thực tiễn ngay từ bây giờ.

Trong lĩnh vực đào tạo tiếng Anh trên thế giới, tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (English as a Second Language - ESL hoặc TESL) là thuật ngữ chỉ việc sử dụng hoặc học tiếng Anh của những người không phải là người bản ngữ trong một môi trường nói tiếng Anh (còn được gọi là English for Speakers of Other Languages - Tiếng Anh cho những người nói các ngôn ngữ khác). Môi trường này có thể là một quốc gia mà tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ (ví dụ như UK, Australia, USA) hoặc một quốc gia mà tiếng Anh giữ vai trò quan trọng trong đời sống xã hội (ví dụ như Ấn Độ, Nigeria). Thuật ngữ này cũng đề cập đến những phương pháp giảng dạy chuyên biệt được thiết kế dành cho những người có ngôn ngữ chính không phải tiếng Anh. Ngoài ra, ESL còn được hiểu là các chương trình giáo dục hỗ trợ cá nhân, đặc biệt là trẻ em, học cách giao tiếp và tiếp nhận kiến thức bằng tiếng Anh trong khi vẫn duy trì ngôn ngữ mẹ đẻ. Những chương trình này đặc biệt quan trọng đối với trẻ em có nguy cơ mất kỹ năng ngôn ngữ mẹ đẻ khi thích nghi với môi trường tiếng Anh mới.

Hoạt động chuyên đề "Khám phá ô chữ - Vui học cùng sách và tiếng Anh" tổ chức tại Thư viện tỉnh thu hút sự tham gia các em thiếu nhi.

Một số phương pháp phổ biến của ESL đang được sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Phương pháp ngôn ngữ giao tiếp, phương pháp hình ảnh - ngôn ngữ, phương pháp học theo nội dung, học qua dự án, phương pháp học kết hợp phần mềm công nghệ, phương pháp ngữ pháp - dịch…

Do đó, để triển khai hiệu quả chủ trương đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, cần có lộ trình phù hợp, đồng thời chuẩn bị vững chắc về đội ngũ giáo viên, chương trình giảng dạy và môi trường học tập ngoại ngữ.

Quảng Ninh chủ động thực hiện 

Với đặc thù của một địa bàn phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội nhanh và sôi động, đặc biệt nổi tiếng với các di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long và Yên Tử, trong những năm gần đây, công tác dạy và học ngoại ngữ tiếng Anh trong hệ thống giáo dục quốc dân trên địa bàn tỉnh được quan tâm đầu tư nhiều nguồn lực. Phong trào học tiếng Anh tại Quảng Ninh cũng có xu hướng phát triển để theo kịp với sự phát triển của lĩnh vực du lịch - dịch vụ tại địa phương cũng như nhu cầu học tập ngày càng cao của thế hệ trẻ.

Từ năm 2023, Quảng Ninh đã tích cực triển khai Đề án “Nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục phổ thông tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2023-2025” và kết quả, hầu hết các mục tiêu, chỉ tiêu Đề án đều thực hiện đạt và vượt mức đặt ra. Hầu hết các cơ sở giáo dục đều chọn Ngoại ngữ 1 là tiếng Anh. Đến nay, 100% các cơ sở giáo dục thực hiện dạy và học Ngoại ngữ 1 - Tiếng Anh theo đúng lộ trình thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Giai đoạn 2023-2025, từ nguồn kinh phí của tỉnh đã tập huấn, bồi dưỡng cho trên 2.700 lượt giáo viên ngoại ngữ. Đa số giáo viên đã áp dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy và học ngoại ngữ, tạo động lực học tập cho học sinh. Kết quả thi học sinh giỏi quốc gia các môn ngoại ngữ tăng về số lượng và chất lượng giải. Từ năm 2021-2025, tỷ lệ học sinh đoạt giải quốc gia trên tổng số học sinh dự thi môn tiếng Anh tăng từ 37,5% lên 90%. Điểm trung bình cộng môn tiếng Anh thi tốt nghiệp THPT của Quảng Ninh năm 2025 đạt 5,459 - đứng thứ 3/34 tỉnh thành cả nước.

Một tiết học tiếng Anh đầy cảm hứng của thầy và trò Trường Mầm non Edukids Uông Bí. Ảnh: Việt Hoa

Cơ sở vật chất được đầu tư, các trường học đều đảm bảo điều kiện tối thiểu cho dạy và học ngoại ngữ, nhiều trường được trang cấp phòng học ngoại ngữ, phòng học thông minh, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ.

Bên cạnh mục tiêu nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh dựa trên đánh giá về thành tích điểm số, việc tạo dựng môi trường ứng dụng, sử dụng tiếng Anh trong học tập, sinh hoạt, giao tiếp hằng ngày của thầy và trò cũng rất quan trọng trong việc đảm bảo sự cân bằng giữa lý thuyết và thực tiễn.

Theo ông Trịnh Đình Hải, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT, để đưa tiếng Anh có thể trở thành ngôn ngữ được sử dụng phổ biến hơn, ngoài việc phát huy thế mạnh về các chương trình đào tạo để thi theo chương trình học, các trường học trên địa bàn tỉnh cũng đã chú trọng nhiều đến tạo môi trường ngoại ngữ để học sinh có cơ hội tham gia vào các sân chơi bổ ích, lý thú, thể hiện bản thân và rèn luyện kỹ năng giao tiếp. Những cuộc thi do Sở GD&ĐT thu hút đông đảo học sinh trên địa bàn tỉnh tham gia như Hội thi Vì Quảng Ninh giỏi tiếng Anh dành cho học sinh tiểu học, Hội thi Câu lạc bộ tiếng Anh dành cho học sinh THCS, Cuộc thi Tranh biện tiếng Anh dành cho học sinh THPT. Các cơ sở giáo dục tích cực tổ chức hoạt động xây dựng môi trường ngoại ngữ: Ngày hội tiếng Anh, Hùng biện tiếng Anh, Đại sứ du lịch Quảng Ninh, Rung chuông vàng, giao lưu các Câu lạc bộ tiếng Anh liên trường...

Hội thi Câu lạc bộ Tiếng Anh dành cho học sinh THCS năm 2024 do Sở GD&ĐT tổ chức. Ảnh: Hoài Minh

Môi trường học tiếng Anh cũng được mở rộng với sự tham gia của hơn 160 trung tâm ngoại ngữ, góp phần phát triển phong trào dạy và học ngoại ngữ, nâng cao khả năng sử dụng ngoại ngữ của học sinh trên địa bàn tỉnh. Các đơn vị đã tích cực triển khai các sản phẩm tiếng Anh theo chuẩn quốc tế như các chứng chỉ Cambridge Starters - Movers - Flyers cho học sinh tiểu học, KET - PET cho học sinh THCS và IELTS, SAT, PTE cho học sinh THPT và đại học.

Ông cũng cho biết Sở GD&ĐT đã kiến nghị UBND tỉnh giai đoạn tới sẽ tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất để đơn vị triển khai phương án từng bước đưa tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai, đồng thời chỉ đạo các sở, ban, ngành có liên quan phối hợp tích cực trong việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ Đề án ngoại ngữ.

Quá trình triển khai Đề án có khả năng đạt hiệu quả tại các khu vực đô thị, nơi phong trào học tiếng Anh đã phát triển mạnh và điều kiện tốt hơn về cơ sở vật chất, công nghệ hỗ trợ và đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, sự chênh lệch về chất lượng dạy và học môn tiếng Anh giữa các vùng miền vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ về đào tạo giáo viên, trang thiết bị, học liệu và phương pháp giảng dạy nhằm thu hẹp khoảng cách này.

Ngày hội tiếng Anh tại Trường THCS Minh Châu, đặc khu Vân Đồn.

Theo cô Nguyễn Bích Phượng, giáo viên Trường TH-THCS Minh Châu, đặc khu Vân Đồn, việc dạy - học ngoại ngữ ở đảo không thực sự thuận lợi do điều kiện vùng xa và bản thân học sinh, nhất là độ tuổi THCS, chưa tập trung thời gian để học vì còn phụ giúp gia đình làm dịch vụ du lịch. Ngay như cấp tiểu học chỉ có 3 tiết tiếng Anh/tuần, mỗi tiết 35 phút nên thời lượng để các em tiếp xúc với ngôn ngữ này khá ít. Việc đảm bảo chương trình theo đúng sách giáo khoa cũng đã là rất nhiều nỗ lực của các giáo viên tiếng Anh.

Song với rất nhiều trăn trở của người làm nghề sư phạm và sự tận tâm dành cho các em học sinh, cô Phượng và đồng nghiệp đã đề xuất nhà trường các chương trình học bổ sung với du khách nước ngoài đến đảo và tổ chức các chương trình trò chơi, thuyết trình tiếng Anh về các chủ đề thực tiễn. Điều thú vị là du khách cảm thấy rất sẵn sàng tham gia các lớp học và chương trình này cùng với cô.

Cô Bích Phượng cho biết: Để giờ học trở nên hiệu quả, giáo viên sẽ thiết kế giáo án trước, trao đổi với các “trợ giảng không chuyên” về văn hóa giao tiếp với các học sinh của mình, và hướng dẫn chính các nhiệm vụ phải làm trong lớp học như phát âm, đặt câu hỏi, chơi trò chơi, hoặc giải thích từ vựng, ngữ pháp một cách cơ bản. Bản thân những du khách có khả năng dùng tiếng Anh nhưng không phải ai cũng có kỹ năng truyền đạt kiến thức và hiểu tâm lý học sinh.

Một giờ học tại Trung tâm Anh ngữ Bigben Hạ Long.

Đây có thể xem là sáng kiến hay của các cô giáo tiếng Anh và nhà trường ở khu vực hải đảo trong việc chủ động từng bước tạo môi trường sử dụng tiếng Anh cho học sinh, trước khi có những kế hoạch cụ thể hơn của ngành, địa phương để đảm bảo các hoạt động phối hợp đào tạo này được lâu dài và hiệu quả. Cùng với đó, các chương trình đào tạo tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cũng cần được nghiên cứu một cách đồng bộ để phù hợp với bản sắc của người Quảng Ninh, Việt Nam, chứ không chỉ ứng dụng hoàn toàn hay mô phỏng toàn bộ tiêu chuẩn của đất nước khác.

Có thể thấy, việc triển khai Đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai là một chặng đường dài, đòi hỏi sự bền bỉ và triển khai có hệ thống, từ chính sách, đội ngũ giáo viên, chương trình, cơ sở vật chất đến môi trường học tập, cũng như sự vào cuộc của nhiều lĩnh vực khác như văn hóa, xã hội... Quá trình thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục phổ thông tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2023-2025” đã tạo dựng cho Quảng Ninh những nền tảng ban đầu vững chắc, đồng thời mở ra yêu cầu cần thiết cho các bước phát triển tiếp theo.

Hùng Sơn - Phương Loan

Nguồn: https://baoquangninh.vn/chia-khoa-mo-canh-cua-hoi-nhap-quoc-te-sau-rong-3385070.html