Chính sách thuế TTĐB cần đặt trong tổng thể thúc đẩy nội...

Những diễn biến gần đây trên thị trường quốc tế, đặc biệt là những thay đổi trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ, đang tạo ra những thách thức không nhỏ cho nền kinh tế Việt Nam. Thông tin về việc Tổng thống Donald Trump quyết định áp thuế đối ứng lên một loạt quốc gia, trong đó có Việt Nam, dù đã tạm hoãn thi hành 90 ngày và giảm mức thuế dự kiến xuống 10%, vẫn gióng lên hồi chuông cảnh báo về những tác động tiêu cực tiềm ẩn.   

Nguy cơ "thuế chồng thuế" trong bối cảnh kinh tế bất ổn

Những lo ngại về tác động của thuế quan Mỹ lên nền kinh tế Việt Nam không phải là không có cơ sở. Mới đây, Ngân hàng UOB đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm nay xuống còn 6%, thay vì mức 7% dự báo trước đó, chủ yếu do những rủi ro và áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Điều này cho thấy rằng, các tổ chức tài chính quốc tế cũng đã bắt đầu tính đến những ảnh hưởng tiêu cực của yếu tố này.

Nếu điều này xảy ra, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải đối mặt với áp lực thuế quan kép: vừa phải chịu thuế nhập khẩu từ Hoa Kỳ, vừa phải chịu thuế TTĐB trong nước nếu chính sách này được điều chỉnh tăng lên. Tình trạng "thuế chồng thuế" này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.   

Trước hết, nó sẽ làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Khi chi phí sản xuất tăng lên do cả thuế nhập khẩu và thuế TTĐB, các doanh nghiệp buộc phải tăng giá bán sản phẩm để duy trì lợi nhuận. Điều này khiến hàng hóa Việt Nam trở nên đắt đỏ hơn so với hàng hóa của các quốc gia khác, dẫn đến giảm sút đơn hàng và thị phần.   

Thứ hai, "thuế chồng thuế" sẽ tạo thêm gánh nặng cho các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là những doanh nghiệp sản xuất các mặt hàng chịu thuế TTĐB như rượu bia, thuốc lá, ô tô. Khi doanh nghiệp đã phải "gồng mình" để ứng phó với khó khăn từ thị trường xuất khẩu, việc tăng thêm thuế trong nước sẽ đẩy họ vào tình thế "tiến thoái lưỡng nan", thậm chí có nguy cơ phá sản.   

Thứ ba, "thuế chồng thuế" sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập và sức mua của người dân. Khi các nhà máy đóng cửa và người lao động mất việc làm, tổng cầu của nền kinh tế sẽ suy giảm, kéo theo sự sụt giảm trong tiêu dùng và đầu tư.   

Cần thận trọng khi điều chỉnh thuế TTĐB

Trong bối cảnh nền kinh tế đang phải đối mặt với những thách thức từ bên ngoài, việc tăng thuế TTĐB trong nước, đặc biệt là với lộ trình và mức tăng mạnh, có thể tạo ra một “cú sốc kép”, làm trầm trọng thêm những khó khăn hiện tại. 

Tại một hội thảo về thuế TTĐB được tổ chức mới đây, theo các chuyên gia, việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo đang trở nên thách thức, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế thông qua việc hỗ trợ sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp phục hồi và phát triển bền vững là yêu cầu trở nên cấp bách.

Trong khi đó, đối với rượu bia, nếu tăng thuế có thể làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước so với hàng nhập khẩu, cũng như ảnh hưởng đến các hoạt động du lịch và dịch vụ liên quan.   

Đối với ô tô pickup, đây là phương tiện phục vụ cho nhiều ngành kinh tế khác nhau, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và các ngành xây dựng, vận tải. Việc tăng thuế có thể làm tăng chi phí đầu vào cho các ngành này, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh chung của nền kinh tế.   

Tương tự mặt hàng thuốc lá, việc tăng thuế quá cao và đột ngột như Dự thảo Luật thuế TTĐB (sửa đổi) hiện nay, kèm theo xu hướng thắt chặt chi tiêu của người tiêu dùng do ảnh hưởng của thuế quan từ Mỹ như đã phân tích ở trên, sẽ càng đẩy người tiêu dùng đến các sản phẩm lậu, kích thích mạnh mẽ hơn nữa hoạt động buôn bán thuốc lá bất hợp pháp, vốn đã là một vấn đề nhức nhối ở Việt Nam.   

Thuốc lá lậu không chỉ gây thất thu ngân sách Nhà nước mà còn không đảm bảo chất lượng, gây hại gấp nhiều lần cho sức khỏe người tiêu dùng, và gây khó khăn cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp. 

Việc tăng thuế TTĐB quá cao và đột ngột cũng sẽ làm gia tăng khoảng cách giá giữa thuốc lá hợp pháp và thuốc lá lậu, tạo ra lợi nhuận kếch xù cho các đối tượng buôn lậu, gây ra những hệ lụy sâu rộng cho vấn đề an ninh, trật tự xã hội.

Đồng thời, khi sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm sút do thuế và thuốc lá lậu, nhu cầu về nguyên liệu lá thuốc cũng giảm theo. Điều này dẫn đến tình trạng sản lượng và giá thu mua lá thuốc giảm sút. Sinh kế của hàng chục nghìn hộ nông dân ở nhiều vùng trồng nguyên liệu trên cả nước cũng bị ảnh hưởng tiêu cực, khiến sự ổn định của các vùng kinh tế chuyên canh này bị đe dọa, ảnh hưởng đến an sinh xã hội và các chương trình phát triển nông thôn, 

Trong khi đó, các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc lá hợp pháp đang phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt về sản xuất, kinh doanh, kiểm soát chất lượng và đóng góp ngân sách Nhà nước. Việc tăng thuế TTĐB sẽ làm tăng chi phí sản xuất và giá bán, khiến sản phẩm hợp pháp khó cạnh tranh với thuốc lá lậu có giá rẻ hơn nhiều do trốn thuế và không tuân thủ các quy định. Doanh nghiệp có thể phải đối mặt với tình trạng giảm doanh số, thu hẹp sản xuất, thậm chí có nguy cơ phá sản, ảnh hưởng hơn 1,1 triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trong toàn chuỗi giá trị của ngành.

Giải pháp hài hòa giữa mục tiêu ngân sách và tăng trưởng kinh tế

Để tránh tình trạng "thuế chồng thuế" và đảm bảo ổn định tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cần có những giải pháp hài hòa giữa mục tiêu tăng thu ngân sách và mục tiêu thúc đẩy sản xuất kinh doanh.

Kỳ họp tháng 5/2025, Quốc hội sẽ thông qua Luật thuế TTĐB và nếu Luật thuế TTĐB vẫn thông qua các đề xuất hiện tại đối với các ngành rượu bia, thuốc lá, nước giải khát có đường và ô tô sẽ tạo ra những cú giáng nặng nề đối với các ngành sản xuất sản xuất các mặt hàng chịu thuế TTĐB này (phương án tăng thuế hiện tại cho các ngành này đều là phương án 2 với mức tăng cao và lộ trình tăng sốc). Vì vậy, các mức thuế và lộ trình tăng thuế TTĐB cần được cân nhắc một cách thận trọng để có mức tăng và lộ trình hợp lý, tránh tạo ra “cú sốc kép” cho các doanh nghiệp và ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước.

Nhiều chuyên gia và tổ chức kinh tế đã khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB một cách từ tốn, thay vì tăng đột ngột. Trong công văn Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) gửi Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội về Dự thảo Luật thuế TTĐB hôm 19/3/2025 đã nêu kiến nghị áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý thay vì tăng đột ngột.

Đối với mặt hàng rượu, bia: Kiến nghị bắt đầu áp dụng từ năm 2028 và áp dụng tăng thuế mỗi năm 5% theo Phương án 1. Đối với thuốc lá: Mức thuế tuyệt đối tăng 2.000 đồng/bao mỗi hai năm kể từ năm 2026 và đạt tối đa 6.000 đồng/bao vào năm 2030.   

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh tại phiên họp thứ 43 diễn ra vào ngày 10/03/2025, cần hết sức lắng nghe ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp trong các ngành chịu tác động của thuế TTĐB như thuốc lá, rượu bia, nước giải khát có đường, xe ô tô pickup chở hàng…và có tính toán, lộ trình tăng thuế suất sao cho phù hợp, hạn chế tác động tiêu cực đến người dân ở vùng trồng nguyên liệu, các doanh nghiệp phụ trợ, người lao động tại doanh nghiệp, tránh tạo cơ hội cho rượu, bia, thuốc lá lậu phát triển.   

Ngoài ra, Việt Nam cần chủ động ứng phó với những biến động từ bên ngoài bằng cách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường đàm phán quốc tế.

Tóm lại, việc tăng thuế TTĐB cần được xem xét trong tổng thể các yếu tố kinh tế vĩ mô, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ bên ngoài. Cần tránh tình trạng "thuế chồng thuế" để không gây thêm áp lực lên nền kinh tế và đảm bảo mục tiêu tăng trưởng bền vững.

Nguồn: https://baodaknong.vn/chinh-sach-thue-ttdb-can-dat-trong-tong-the-thuc-day-noi-luc-doanh-nghiep-va-on-dinh-kinh-te-xa-hoi-250876.html