Đầu tư phát triển đường sắt: Mở khóa hạ tầng chiến lược cho tăng trưởng bền vững

VTV.vn - Phát triển hệ thống đường sắt hiện đại không chỉ là bài toán giao thông, mà còn là nhiệm vụ chiến lược trong kiến tạo không gian phát triển đô thị và tăng trưởng kinh tế.

Trong khuôn khổ Triển lãm & Hội nghị quốc tế về công nghệ đường sắt hiện đại và Chuỗi cung ứng xây dựng hạ tầng - VRT & CONS 2025 ngày 12/11 đã diễn ra các diễn đàn, tọa đàm cấp cao.

Rộng mở cửa đón công nghệ và vốn ngoại

Diễn đàn cấp cao về Công nghệ đường sắt hiện đại và Chuỗi cung ứng xây dựng hạ tầng Việt Nam 2025 đã trở thành tâm điểm thu hút sự chú ý khi cung cấp bức tranh toàn cảnh về quy hoạch, định hướng chính sách và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh chia sẻ tại diễn đàn (Ảnh: Tạ Hải).

Tại diễn đàn, ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt VN, đã thông tin chi tiết về quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia, tầm nhìn đến năm 2050 và lộ trình triển khai cụ thể. Trục phát triển trọng tâm là tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, đi qua 15 tỉnh thành phố, với công năng vận tải lưỡng dụng hành khách và hàng hóa. Dự án có tổng mức đầu tư trên 67 tỷ USD, đang trong giai đoạn nghiên cứu khả thi, hướng tới mục tiêu cơ bản hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035.

Để tạo điều kiện rút ngắn tiến độ và huy động tối đa các nguồn lực, Quốc hội đã thông qua 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt dành cho dự án, bao gồm cả các cơ chế về đào tạo nhân lực.

Cùng với đường sắt quốc gia, quy hoạch đường sắt đô thị tại hai thành phố lớn cũng cho thấy tiềm năng đầu tư khổng lồ: Hà Nội định hướng 10 tuyến với hơn 500km, và TP.HCM có trên 500km sau khi điều chỉnh quy hoạch.

Luật Đường sắt (2025) được Quốc hội thông qua đã thể chế hóa các cơ chế, chính sách đặc thù để đầu tư các dự án quan trọng quốc gia và đường sắt đô thị. Đáng chú ý là việc giao địa phương quyết định điều chỉnh quy hoạch đất, chọn nhà đầu tư phát triển các khu đất; các chính sách rút ngắn thời gian triển khai, cũng như chính sách về chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.

Các diễn giả chia sẻ kinh nghiệm, hợp tác để phát triển đường sắt (Ảnh: Tạ Hải).

Các đối tác quốc tế như đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp CHLB Đức (AHK), Đường sắt Quốc gia Hàn Quốc, cùng nhiều doanh nghiệp đến từ Trung Quốc, Đức... đều bày tỏ sự sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hợp tác với Việt Nam về công nghệ, tài chính, đào tạo nhân lực, vận hành, bảo trì.

Thách thức chuyển giao công nghệ và kiến tạo thị trường nội địa

Cơ hội tham gia đầu tư đường sắt và công nghiệp đường sắt đang rộng mở cho các nhà đầu tư tư nhân, doanh nghiệp Việt, đặc biệt khi các cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư ngoài Nhà nước đã được đưa vào Luật Đường sắt và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên, ông Võ Tá Lương, Tổng giám đốc Công ty Vĩnh Hưng JSC, đã chỉ ra một rào cản lớn: đầu tư vào công nghiệp đường sắt rất rủi ro do đòi hỏi vốn lớn, trong khi thị trường chưa đủ lớn để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất quy mô lớn, nội địa hóa.

Do vậy, ông kiến nghị: "Cần phải đồng bộ hóa về tiêu chuẩn để tạo ra thị trường để doanh nghiệp đầu tư nội địa hoá, sản xuất quy mô lớn. Chính phủ sớm xây dựng, ban hành các chính sách ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hoàn thiện hơn, cụ thể hơn; đồng hành với doanh nghiệp tạo ra ngành công nghiệp đường sắt cho Việt Nam."

Phát triển công nghiệp đường sắt: Kiến tạo "Đường sắt thông minh"

Tọa đàm bàn tròn cấp cao "Hiến kế phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam" giữa lãnh đạo Cục Đường sắt VN và CEO các doanh nghiệp đa quốc gia (Ảnh: Tạ Hải).

Với chủ đề "Tương lai đường sắt Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu", tọa đàm bàn tròn cấp cao "Hiến kế phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam" đã mang tới góc nhìn đa chiều về sự hợp tác.

Đại diện DB Engineering & Consulting, GmbH (Đức) chia sẻ kinh nghiệm về vai trò "nhà vận hành song hành" (Shadow Operator), giúp chủ đầu tư thiết kế chuẩn xác về vận hành ngay từ giai đoạn sớm nhất, qua đó giảm chi phí trong suốt vòng đời dự án. Trong khi đó, ông Yang Donglin, Tổng giám đốc Công ty TNHH CRSC International (Trung Quốc), đưa ra khái niệm "Đường sắt thông minh" (Smart Rail), khuyến nghị Việt Nam cần xây dựng tiêu chuẩn kết nối quốc gia về dữ liệu, xây dựng trung tâm dữ liệu và chia sẻ dữ liệu.

Ông Nguyễn Tiến Thịnh, Phó cục trưởng Cục Đường sắt VN phát biểu tại toạ đàm (Ảnh: Tạ Hải).

Ông Nguyễn Tiến Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Đường sắt VN, nhấn mạnh mong muốn của Việt Nam không chỉ là xây dựng một hệ thống đường sắt hiện đại mà còn phát triển một nền công nghiệp đường sắt đi kèm. Ông cho rằng kinh nghiệm, đề xuất của các tập đoàn, công ty trong và ngoài nước về các cơ chế chính sách, mô hình đầu tư, vướng mắc về vốn, rủi ro, giải phóng mặt bằng, và quan trọng nhất là cam kết về chuyển giao công nghệ, chuyển giao sản xuất, là kênh thông tin vô cùng hữu ích.

Kết thúc phần thảo luận, ông Thịnh đúc kết: "Từ các chia sẻ của các diễn giả, chúng tôi ghi nhận các thông điệp về quản trị rủi ro, về chuyển giao công nghệ, về tích hợp hệ thống… Về vai trò của Chính phủ, chúng tôi nhận thức rõ vai trò là "người phá vỡ rào cản", đặc biệt là rào cản dữ liệu và là người tạo ra thị trường, để có thể thông qua các cơ chế khuyến khích áp dụng công nghệ mới."

Nguồn: https://vtv.vn/dau-tu-phat-trien-duong-sat-mo-khoa-ha-tang-chien-luoc-cho-tang-truong-ben-vung-100251113101650462.htm