Dạy học môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học: Hướng tới phát triển phẩm chất và năng lực học sinh

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, việc dạy học môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học không chỉ là truyền kiến thức ngôn ngữ mà còn hướng tới phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Đây là yêu cầu cấp thiết để hình thành những công dân năng động, tự tin, sáng tạo và biết vận dụng kiến thức vào đời sống.

Theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018, môn Tiếng Việt giữ vai trò trung tâm trong việc rèn luyện năng lực giao tiếp, đọc, viết, tư duy và sáng tạo ngôn ngữ.

Thông qua các hoạt động học tập, học sinh không chỉ phát triển năng lực ngôn ngữ mà còn hình thành các kỹ năng tư duy, tự học, hợp tác và giải quyết vấn đề. Đồng thời, các phẩm chất cốt lõi như yêu quê hương đất nước, trung thực, trách nhiệm và tinh thần ham học hỏi cũng được hình thành.

Một phương pháp dạy học hiệu quả là tích hợp các hoạt động trải nghiệm thực tiễn. Giáo viên không chỉ dạy lý thuyết khô khan mà còn khéo léo liên hệ bài học với đời sống, các sự kiện xung quanh và trải nghiệm của học sinh. Ví dụ, khi học về danh từ, động từ hay tập làm văn, học sinh được khuyến khích ghi lại từ ngữ, kể chuyện về gia đình, trường lớp hoặc cộng đồng. Qua đó, các em vừa luyện kỹ năng sử dụng ngôn từ, vừa phát triển tư duy và khả năng quan sát.

Việc ứng dụng công cụ trực quan như sketchnote cũng mang lại hiệu quả cao. Học sinh có thể tự do minh họa từ vựng, ngữ pháp và nội dung bài học bằng hình ảnh, biểu tượng và màu sắc. Phương pháp này giúp ghi nhớ kiến thức nhanh hơn, phát triển năng lực tư duy logic, khả năng phân loại, so sánh và liên kết thông tin. Đồng thời, sketchnote cũng tăng hứng thú học tập và giúp giáo viên đánh giá mức độ hiểu bài và khả năng vận dụng kiến thức của học sinh.

Trong quá trình dạy học, vai trò của giáo viên là định hướng, gợi mở và tạo cơ hội để học sinh tự khám phá. Ví dụ, khi hướng dẫn bài “Luyện từ và câu”, giáo viên có thể tổ chức trò chơi, thảo luận nhóm, ghép từ hoặc đặt câu sáng tạo, giúp học sinh hình thành các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, so sánh và sáng tạo ngôn từ. Những hoạt động này vừa kích thích sự chủ động, sáng tạo, vừa rèn kỹ năng hợp tác và giao tiếp trong lớp.

Bên cạnh đó, giáo dục phẩm chất đạo đức cũng được lồng ghép trong môn học. Khi kể chuyện, làm văn hay đọc hiểu, học sinh rèn luyện tính trung thực, lòng nhân ái, tinh thần trách nhiệm và ý thức cộng đồng. Đây là yếu tố quan trọng, bởi Tiếng Việt không chỉ là học ngôn ngữ mà còn là rèn luyện nhân cách và thái độ sống cho học sinh từ sớm.

Thực tiễn giảng dạy cho thấy, những lớp học tích cực, gắn với trải nghiệm và sáng tạo, giúp học sinh tự tin, chủ động hơn trong học tập, đồng thời nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng viết và đọc hiểu. Hoạt động này cũng giúp giáo viên đánh giá năng lực học sinh theo chuẩn phẩm chất và năng lực, từ đó điều chỉnh phương pháp phù hợp.

Tóm lại, dạy học Tiếng Việt theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là quá trình hình thành kỹ năng sống, tư duy sáng tạo và phẩm chất nhân văn.

Việc kết hợp hoạt động trải nghiệm, sketchnote, trò chơi ngôn ngữ và văn học đã chứng minh học sinh vừa yêu thích môn học, vừa phát triển toàn diện. Đây là hướng đi thiết thực, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và mở ra cơ hội để mỗi học sinh trở thành công dân năng động, sáng tạo và tự tin trong xã hội hiện đại.

Nguồn: https://baodanang.vn/day-hoc-mon-tieng-viet-o-bac-tieu-hoc-huong-toi-phat-trien-pham-chat-va-nang-luc-hoc-sinh-3310555.html