Đi tìm lời giải 2 chiếc thuyền cổ dưới đáy ao ở Bắc Ninh

Phát hiện độc đáo

Đầu năm 2025, ông Nguyễn Văn Chiến (50 tuổi), một chủ trại cá ở khu phố Công Hà (P.Hà Mãn, TX.Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) thuê máy xúc đào ao để chuẩn bị thả cá rô phi.

Khu đất rộng khoảng 360 m² được người đàn ông thuê từ một hộ dân. Cách đây 1 năm, ông từng nuôi một lứa cá nhưng do hao tốn nước nên quyết định cải tạo.

Ông Nguyễn Văn Chiến kể chuyện đào ao phát hiện 2 chiếc thuyền cổ

ẢNH: MINH NHÂN

Thời điểm đó, khi máy xúc đào sâu xuống lòng ao khoảng vài mét, đất và cát hòa vào nhau nên chủ trại không phát hiện dấu hiệu khác lạ. Sau vài ngày, cát khô dần, bất ngờ lộ ra 2 chiếc thuyền có dấu hiệu kỳ lạ, ông vội thông báo đến chính quyền địa phương.

"Tôi rất bất ngờ, xem như cái duyên của gia đình khi phát hiện những hiện vật có vẻ từ xa xưa", ông nói.

Từ thông tin ông Chiến cung cấp, đầu tháng 3, Sở VH-TT-DL tỉnh Bắc Ninh đã phối hợp Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam tổ chức khai quật dấu tích thuyền cổ tại khu phố Công Hà.

2 chiếc thuyền cổ được khai quật trong ao cá nhà dân

ẢNH: MINH NHÂN

Quá trình khai quật 2 chiếc thuyền cổ dự kiến kéo dài từ 3.3 - 3.4, trên diện tích đất 300 m², do TS Phạm Văn Triệu, Phó trưởng phòng Khảo cổ học lịch sử, chủ trì.

Vị trí xuất lộ dấu tích thuyền cổ nằm trên dòng sông Dâu, một nhánh của sông Thiên Đức (sông Đuống), chảy sát với bờ thành phía tây của thành Luy Lâu. Vị trí phát hiện cách thành Luy Lâu khoảng 1 km, cách chùa Dâu khoảng 600 m về phía đông bắc, cách chùa Tổ (thờ Phật Mẫu Man Nương) khoảng 500 m theo đường chim bay.

Ông Triệu nhận định, đây có thể là 2 chiếc thuyền chở hàng hóa trên dòng sông Dâu. Ban đầu, nhóm khảo cổ tưởng tượng chỉ là thuyền buôn nhỏ, nông và kết cấu độc mộc.

Nhưng khi đến hiện trường, họ ngạc nhiên bởi 2 chiếc thuyền có kích thước lớn. Mỗi thuyền dài 16,1 m; được chia làm 6 khoang, độ sâu 1,5 m; chiều rộng 1,9 m và hơn 2 m. Đặc biệt, chúng được liên kết rất kiên cố bằng một thanh gỗ ở đầu thuyền.

"Đây là một phát hiện độc đáo, các thuyền có cấu trúc lạ với kết cấu kiên cố chịu lực, chịu nước tốt", ông Triệu nhận định.

Thu thập mẫu vật, xác định niên đại thuyền cổ

Sau khoảng 20 ngày, 2 chiếc thuyền cổ đã được khai quật xong phần lòng thuyền. Mỗi ngày, các chuyên gia khảo cổ quan sát, đo lường và tỉ mẩn ghi chép số liệu, thông tin. Họ bóc dỡ từng lớp đất, cát cẩn thận để tránh làm hư hại đến phần gỗ và thân thuyền.

Cán bộ khảo cổ đo đạc, ghi chép thông tin về 2 chiếc thuyền cổ; sàng lọc và phân loại hiện vật thu thập được trong lòng thuyền

ẢNH: MINH NHÂN

Trong khi đó, nhóm 10 công nhân được thuê vận chuyển bùn đất thu được từ khoang thuyền, sau đó thau rửa và sàng lọc các hiện vật.

Từ những hiện vật thu được, các cán bộ khảo cổ học phân loại từng loại hạt, quả hoặc những cổ vật có giá trị để phục vụ công tác nghiên cứu, đánh giá.

Trong các khoang thuyền, họ phát hiện nhiều loại hạt cây. Đây là dữ liệu quan trọng giúp xác định thuyền từng được sử dụng để chở loại hàng hóa gì.

Theo ông Triệu, trong quá trình khai quật, 2 chiếc thuyền được che đậy cẩn thận, phủ kín bạt nhằm đảm bảo độ ẩm theo phương châm "vừa khai quật, vừa bảo tồn".

Các công nhân tưới nước để giữ độ ẩm cho thuyền cổ, thau rửa hiện vật

ẢNH: MINH NHÂN

Mỗi ngày, công nhân sẽ liên tục tưới nước lên những bao tải làm bằng gai phủ quanh mạn thuyền để giữ độ ẩm, tránh cấu trúc thuyền có thể cong vênh, các mối nối bị hở.

Nhóm chuyên gia nhận định 2 chiếc thuyền vẫn giữ được hình dáng gần như nguyên vẹn, các chi tiết gỗ vẫn còn khá chắc chắn. Tuy nhiên, họ chưa thể kết luận chính thức về niên đại và ý nghĩa lịch sử của chúng.

"Để xác định niên đại của thuyền, các mẫu vật đã được thu thập và phân tích bằng phương pháp đồng vị phóng xạ carbon-14 (C14)", ông Triệu nói.

TS Phạm Văn Triệu (bên trái), Phó trưởng phòng Khảo cổ học lịch sử, chủ trì công tác khai quật 2 chiếc thuyền cổ

ẢNH: MINH NHÂN

Trong ngày 20.3, cán bộ phụ trách thí nghiệm và xác định niên đại của Viện Khảo cổ học đã lấy mẫu, phối hợp với Viện Hạt nhân Hà Nội phân tích niên đại C14 các mẫu gỗ của thuyền. Quá trình này dự kiến kéo dài 15 - 20 ngày.

Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn đã chỉ đạo Sở VH-TT-DL tỉnh Bắc Ninh xây dựng kế hoạch tổ chức "hội thảo đầu bờ" mời các chuyên gia cùng tham gia nghiên cứu, phản biện, đánh giá chuẩn xác về giá trị của dấu tích thuyền cổ.

Ông Tuấn yêu cầu chính quyền địa phương có phương án đảm bảo an ninh, an toàn tại khu vực khai quật và di tích thuyền cổ, đồng thời tuyên truyền cho nhân dân về việc bảo vệ di sản văn hóa.

Dự kiến, thời gian khai quật 2 thuyền cổ sẽ kéo dài trong 1 tháng. Để xác định niên đại của thuyền, các mẫu vật đã được thu thập và phân tích bằng phương pháp đồng vị phóng xạ carbon-14

ẢNH: MINH NHÂN

Từ ngày phát hiện 2 thuyền cổ dưới đáy ao cá, người dân hiếu kỳ từ khắp nơi tìm về khu phố Công Hà để tận mắt chiêm ngưỡng hiện vật độc đáo.

Chủ trại cá Nguyễn Văn Chiến đã nhường căn chòi canh ao cá thành nơi làm việc cho nhóm khảo cổ. Ông cũng dành phần lớn thời gian hỗ trợ nhóm chuyên gia, công nhân khai quật hiện vật.

Dù quá trình khai quật kéo dài 1 tháng ảnh hưởng công việc của gia đình, ông Chiến cho hay "không đặt nặng vấn đề kinh tế". Ông sẽ ủng hộ nếu các cơ quan chức năng tính đến phương án bảo quản 2 chiếc thuyền tại chỗ.

"Sau khi xác định chính xác niên đại của 2 chiếc thuyền, tôi mong muốn các chuyên gia mở rộng diện tích khai quật, biến nơi đây thành một di tích văn hóa cho người dân tham quan", ông nói.

Nguồn: https://thanhnien.vn/di-tim-loi-giai-2-chiec-thuyen-co-duoi-day-ao-o-bac-ninh-185250325221137786.htm