Dự thảo nghị quyết về cơ chế đặc thù cho giáo dục: Trao quyền mạnh, tạo đột phá

Đây được xem là một trong những bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị - văn kiện xác định giáo dục nằm ở vị trí trung tâm, là “động lực then chốt” để phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết và đánh giá cao các đề xuất mang tính đột phá. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng chỉ ra nhiều điểm cần được quy định rõ để bảo đảm khả thi, minh bạch và tránh phát sinh rủi ro khi triển khai.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: quochoi.vn

Một trong những nội dung đáng chú ý là phân cấp mạnh hơn cho Giám đốc Sở GD-ĐT trong tuyển dụng, điều động, thuyên chuyển và biệt phái giáo viên. Điều này giúp thống nhất nguồn nhân lực toàn ngành và khắc phục tình trạng thừa - thiếu cục bộ kéo dài. Kết quả lấy ý kiến cho thấy 17/17 địa phương đồng thuận.

Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề nghị làm rõ phạm vi điều động “giữa các đơn vị hành chính cấp xã trong cùng một tỉnh”, bổ sung cơ chế giám sát và phòng ngừa tiêu cực, bởi phân cấp mạnh nếu thiếu kiểm soát có thể dẫn đến nguy cơ “xin - cho” trong tuyển dụng.

Về sách giáo khoa, dự thảo đề xuất sử dụng một bộ sách thống nhất toàn quốc nhằm tiết kiệm chi phí và giảm áp lực lựa chọn. Cơ quan thẩm tra cho rằng việc này giúp bảo đảm tính đồng bộ, nhưng cần được cân nhắc kỹ để không đi ngược tinh thần xã hội hóa sách giáo khoa của Nghị quyết 88 và Luật Giáo dục.

Một số ý kiến nhấn mạnh, vấn đề không nằm ở số lượng bộ sách, mà ở khâu thẩm định, kiểm soát chất lượng và tổ chức thực hiện; do đó nếu áp dụng một bộ sách duy nhất, phải có cơ chế bảo đảm chất lượng, tránh nguy cơ độc quyền.

Dự thảo cũng dành nhiều nội dung cho chuyển đổi số trong giáo dục, từ xây dựng hạ tầng số, cơ sở dữ liệu quốc gia đến thúc đẩy hợp tác công - tư. Tuy nhiên, báo cáo thẩm tra đề nghị nhấn mạnh hơn nhiệm vụ nâng cao năng lực số cho giáo viên, bởi công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi đội ngũ đủ khả năng sử dụng.

Toàn cảnh phiên họp tại hội trường. Ảnh: quochoi.vn

Ở nội dung hợp tác quốc tế, dự thảo mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục trong tổ chức hội thảo, mời chuyên gia, thậm chí thành lập phân hiệu ở nước ngoài. Cơ quan thẩm tra đồng ý với chủ trương mở cửa nhưng nhấn mạnh cần bảo đảm an ninh giáo dục, tránh lợi dụng hoạt động quốc tế để đưa vào các nội dung không phù hợp. Một số ý kiến đề xuất áp dụng cơ chế “đăng ký - thông báo” thay vì bỏ hoàn toàn thủ tục xin phép.

Về chính sách hỗ trợ người học, dự thảo nêu nhiều giải pháp mới như miễn phí sách giáo khoa từ năm 2030, miễn học phí môn Giáo dục quốc phòng - an ninh đối với sinh viên, hỗ trợ sinh hoạt phí cho nghiên cứu sinh thuộc chương trình đào tạo tiến sĩ trọng điểm.

Cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ cách thực hiện chính sách miễn SGK tại các địa phương để tránh hiểu sai là ưu tiên vùng giàu; đồng thời xem xét mối quan hệ giữa chương trình học bổng tiến sĩ mới và các đề án hiện hành nhằm tránh trùng lặp, lãng phí nguồn lực. Trách nhiệm của người nhận học bổng cũng cần được quy định cụ thể để hạn chế tình trạng “chảy máu chất xám”.

Về cơ chế tài chính và đất đai, dự thảo yêu cầu bảo đảm tối thiểu 20% tổng chi ngân sách cho giáo dục, đồng thời cho phép áp dụng ưu đãi về thuế, tín dụng, quỹ đất để thu hút đầu tư. Cơ quan thẩm tra tán thành nhưng lưu ý phải minh bạch trong việc giao đất, tránh lợi dụng chính sách để hợp thức hóa chuyển mục đích sử dụng đất hoặc làm manh mún quy hoạch. Thủ tục rút gọn cũng cần được quy định rõ để không tạo kẽ hở dẫn đến thất thoát tài sản công.

Nhìn chung, Dự thảo Nghị quyết cho thấy quyết tâm đổi mới mạnh mẽ, thúc đẩy tự chủ, phân cấp, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế trong lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên, Ủy ban Văn hóa và Xã hội nhấn mạnh, mọi cơ chế đặc thù đều phải bảo đảm: Không tạo xung đột với các luật đang sửa đổi; Không phát sinh khoảng trống pháp lý; Không gây rủi ro trong quản lý nhân sự, tài chính và đất đai.

Nếu những điểm còn vướng mắc tiếp tục được làm rõ, Nghị quyết có thể trở thành tiền đề quan trọng để kiến tạo môi trường giáo dục cởi mở, hiện đại và minh bạch – đúng như mục tiêu “đột phá thể chế để phát triển giáo dục” mà Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đã xác định…

* Cũng trong phiên làm việc sáng nay, các đại biểu xem xét, đánh giá các tờ trình, báo cáo thẩm tra về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi); dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về các cơ chế, chính sách để thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân; sau đó tiến hành thảo luận tại tổ về các nội dung trên.

(tổng hợp)

Nguồn: https://baodaklak.vn/chinh-tri/202511/ky-hop-thu-10-quoc-hoi-khoa-xv-du-thao-nghi-quyet-ve-co-che-dac-thu-cho-giao-duc-trao-quyen-manh-tao-dot-pha-696092f/