HIỆN ĐẠI HÓA, NÂNG TẦM GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM: Đầu tư đồng bộ để tạo đột phá

Ngày 24-10, tại ĐHQG TP HCM đã diễn ra Hội thảo khoa học quốc gia, với chủ đề "Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học (ĐH) Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo", do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Đảng ủy Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), ĐHQG TP HCM phối hợp tổ chức. Qua đó, nhằm quán triệt, hướng dẫn thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-ĐT. Sự kiện có sự tham gia của các diễn giả uy tín từ các cơ quan trung ương, ĐH hàng đầu và tổ chức quốc tế.

Còn nhiều bất cập

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học tập trung thảo luận hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách. Nhất là cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, khung chiến lược phát triển giáo dục ĐH; quản trị ĐH tinh gọn, thống nhất, hiệu quả.

Bên cạnh đó, đánh giá đúng thực chất năng lực người học, phát triển đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên, chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ quản lý giáo dục bảo đảm đủ năng lực, phẩm chất, uy tín, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục ĐH. Phát huy tối đa cơ chế tự chủ để xây dựng chính sách đãi ngộ cạnh tranh, nhằm thu hút, trọng dụng nhân tài, nhất là các chuyên gia xuất sắc trong nước và quốc tế.

HIỆN ĐẠI HÓA, NÂNG TẦM GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM: Đầu tư đồng bộ để tạo đột phá - Ảnh 1. — Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu tại hội thảo

PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách ĐHQG TP HCM, đánh giá Nghị quyết số 71 mang tính đột phá khi đặt giáo dục, khoa học - công nghệ và nhân tài vào trung tâm chiến lược phát triển đất nước. "Đây là bước ngoặt đột phá mở đường cho quyền tự chủ toàn diện của các cơ sở giáo dục ĐH gắn với cơ chế kiểm tra, giám sát minh bạch và hiệu quả" - ông Tình đánh giá.

Đề cập vấn đề phân cấp, phân quyền khi thực hiện Nghị quyết số 71, ông Tình cho rằng cơ cấu tổ chức và bộ máy nhân sự tại các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính vẫn còn nhiều bất cập. Ví dụ, trường ĐH với 40.000 sinh viên hay 4.000 sinh viên thì tối đa cũng chỉ 3 phó hiệu trưởng... Còn quy định hiện hành yêu cầu ít nhất 1 trong 2 người hướng dẫn nghiên cứu sinh phải công tác tại đơn vị đang đào tạo nghiên cứu sinh. Điều này dẫn đến những người hướng dẫn dù giáo sư đầu ngành hay nhà khoa học có uy tín quốc tế vẫn không thể hướng dẫn độc lập cho nghiên cứu sinh nếu không đang công tác tại đơn vị đào tạo.

Về tài chính, bà Trần Thị Ánh Nguyệt, chuyên gia Kinh tế giáo dục - Ngân hàng Thế giới, cho rằng muốn tạo đột phá trong giáo dục ĐH và phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao, Việt Nam cần đầu tư mạnh về tài chính, cơ sở hạ tầng, chính sách nhân tài và hợp tác công - tư. Bà cho rằng giáo dục ĐH là nền tảng phát triển nhân lực chất lượng cao, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần vào tăng trưởng kinh tế - xã hội. Do đó, cần đầu tư đồng bộ về nhân lực, cơ sở hạ tầng và hợp tác công - tư để tạo đột phá.

Cần cơ chế linh hoạt

Tại hội thảo, nhiều kiến nghị cũng được đưa ra nhằm triển khai Nghị quyết số 71 một cách hiệu quả. Như PGS-TS Lê Mạnh Tú (ĐH Phenikaa) đề xuất cần có mô hình tích hợp giữa đo lường khoa học và tài trợ nghiên cứu để thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu cơ bản và ứng dụng. Qua đó, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển công nghệ chiến lược và hình thành vòng tuần hoàn tri thức bền vững trong giáo dục ĐH Việt Nam.

Còn PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình kiến nghị cho ĐHQG TP HCM được phép thí điểm cơ chế tự chủ tại một số trường ĐH trọng điểm trong việc quy định về cơ cấu tổ chức và bộ máy nhân sự; cho phép thí điểm trong xét và công nhận chức danh GS, PGS tại một số trường ĐH trọng điểm, áp dụng tại các cơ sở giáo dục ĐH trọng điểm, đa ngành, có uy tín và tiềm lực khoa học mạnh, hội tụ một số lượng lớn các nhà khoa học đầu ngành.

Song song đó, cần linh hoạt hơn với các nhà khoa học có tài năng đặc biệt... giao quyền hoặc ủy quyền cho các trường ĐH trọng điểm được phê duyệt thực hiện các chương trình đào tạo đối với các ngành đào tạo giáo viên, lĩnh vực sức khỏe và luật và đào tạo trình độ tiến sĩ.

Theo bà Trần Thị Ánh Nguyệt, hiện nay, nhu cầu nhân lực trong các ngành công nghệ cao cần từ 28% - 90% lao động có trình độ ĐH trở lên. Ở trình độ sau ĐH, Việt Nam thiếu hụt nhân lực trình độ cao, trong khi 11 ngành công nghệ chiến lược có 64% nhân tài Việt đang làm việc ở nước ngoài. Để thu hút và giữ chân nhân tài, chuyên gia, bà Nguyệt đề xuất cần lập quỹ "giảng viên/nghiên cứu xuất sắc", hỗ trợ trao đổi học giả, học bổng sau tiến sĩ; cải thiện chế độ đãi ngộ, môi trường làm việc, đầu tư phòng thí nghiệm, cơ sở nghiên cứu hiện đại…

Ngoài ra, hội thảo còn nhiều ý kiến, đề xuất các giải pháp như: trao quyền tự chủ toàn diện cho cơ sở giáo dục ĐH; thu hút nhân tài; nâng cao môi trường làm việc; xây dựng chế độ theo vị trí việc làm; hỗ trợ nghiên cứu xuất sắc…

Huy động các nguồn lực xã hội

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-ĐT đã đề ra những mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp có ý nghĩa chiến lược, mang tầm nhìn dài hạn cho giai đoạn phát triển mới của đất nước. Nghị quyết khẳng định phát triển GD-ĐT là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân, là trụ cột then chốt để nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài và tạo động lực trung tâm cho phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Đột phá trong GD-ĐT phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế; tạo chuyển biến mạnh mẽ về nguồn lực, động lực và không gian phát triển; nâng cao chất lượng toàn diện, bảo đảm Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, đầu tư công mang tính dẫn dắt, đồng thời huy động, phát huy hiệu quả các nguồn lực xã hội cho công cuộc hiện đại hóa nền giáo dục quốc dân.

Nguồn: https://nld.com.vn/hien-dai-hoa-nang-tam-giao-duc-dai-hoc-viet-nam-dau-tu-dong-bo-de-tao-dot-pha-19625102420501035.htm